Chăm sóc người bệnh suy hô hấp cấp như nào cho đúng cách

Suy hô hấp cấp là tình trạng y tế nghiêm trọng, có thể đe dọa đến tính mạng nếu không được xử lý kịp thời. Trong quá trình điều trị, vai trò của người chăm sóc tại nhà hoặc trong bệnh viện là vô cùng quan trọng. Việc hiểu đúng và thực hiện đúng cách chăm sóc người bệnh suy hô hấp cấp không chỉ hỗ trợ cải thiện hô hấp mà còn giúp bệnh nhân phục hồi nhanh chóng, hạn chế biến chứng. Bài viết dưới đây sẽ hướng dẫn bạn những bước chăm sóc cơ bản và lưu ý quan trọng khi đồng hành cùng người bệnh suy hô hấp cấp.

1. Suy hô hấp là gì?

Suy hô hấp là một tình trạng nghiêm trọng xảy ra khi hệ thống hô hấp không còn đảm bảo được chức năng trao đổi khí hiệu quả, khiến lượng oxy cung cấp cho cơ thể không đủ hoặc quá trình loại bỏ khí carbon dioxide gặp trở ngại. Nếu không được can thiệp kịp thời, suy hô hấp có thể dẫn đến các biến chứng đe dọa tính mạng.

– Suy hô hấp cấp: Khởi phát đột ngột, thường xảy ra trong các tình huống khẩn cấp như nhiễm trùng, chấn thương hoặc tắc nghẽn đường thở.

– Suy hô hấp mạn tính: Phát triển chậm theo thời gian, phổ biến ở những người mắc bệnh phổi mạn tính như COPD, hen phế quản,…

Trong thực hành y khoa, tình trạng này được xác định khi:

– PaO₂ < 60 mmHg (giảm oxy máu) hoặc PaCO₂ > 50 mmHg (tăng CO₂ máu)

– Hai chỉ số này phản ánh chức năng trao đổi khí trong phổi qua xét nghiệm khí máu động mạch.

2. Nguyên nhân gây ra suy hô hấp thường gặp

2.1. Hút thuốc lá

Thuốc lá chứa hàng trăm chất độc hại có thể gây viêm và phá hủy cấu trúc của phổi theo thời gian. Đây là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến các bệnh như COPD, ung thư phổi và suy hô hấp mạn tính.

2.2. Nhiễm trùng nặng trong máu (nhiễm khuẩn huyết)

Đặc biệt trong các trường hợp nhiễm trùng nặng lan rộng, vi khuẩn có thể gây tổn thương trực tiếp đến phổi, dẫn đến hội chứng suy hô hấp cấp tiến triển (ARDS) – một thể suy hô hấp nguy kịch với tỷ lệ tử vong cao nếu không điều trị kịp thời.

2.3. Tổn thương do chấn thương

Chấn thương vùng đầu, ngực hoặc các tai nạn nặng có thể ảnh hưởng đến trung tâm điều khiển hô hấp ở não hoặc trực tiếp làm tổn thương mô phổi, gây cản trở hoạt động hô hấp bình thường.

2.4. Ô nhiễm không khí

Khói bụi từ phương tiện giao thông, khí thải công nghiệp hay thậm chí khói thuốc lá trong không gian mở đều có thể dẫn đến viêm đường hô hấp và suy giảm chức năng phổi theo thời gian.

2.5. Môi trường làm việc độc hại

Công nhân trong các ngành nghề tiếp xúc với hóa chất, bụi mịn, bụi gỗ, amiăng… có nguy cơ cao mắc các bệnh phổi nghề nghiệp dẫn đến suy hô hấp. Việc không sử dụng phương tiện bảo hộ đúng cách làm tăng rủi ro phơi nhiễm.

2.6. Yếu tố di truyền

Một số bệnh lý hô hấp có yếu tố di truyền như hen phế quản hay bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) có thể di truyền trong gia đình. Những người có người thân mắc các bệnh này cần đặc biệt lưu ý.

2.7. Các bệnh lý liên quan đến phổi

Nhiều bệnh lý phổi như viêm phổi, viêm phế quản, xơ phổi (pulmonary fibrosis), tràn dịch màng phổi… có thể tiến triển gây tổn thương mô phổi, làm giảm khả năng hấp thu oxy và dẫn đến suy hô hấp nếu không điều trị hiệu quả.

2.8. Tuổi tác cao

Quá trình lão hóa làm suy giảm chức năng phổi tự nhiên, khiến người lớn tuổi dễ gặp khó khăn trong việc trao đổi khí và dễ mắc các bệnh lý đường hô hấp hơn. Đây là lý do vì sao người già dễ bị suy hô hấp hơn khi mắc các bệnh thông thường như cảm cúm hay viêm phổi.

3. Những điều cần đặc biệt lưu ý khi chăm sóc người bệnh suy hô hấp cấp 

3.1. Theo dõi chặt chẽ các triệu chứng bất thường trong quá trình chăm sóc người bệnh suy hô hấp cấp 

Người chăm sóc cần thường xuyên quan sát các biểu hiện như:

– Khó thở, thở nhanh.

– Ho dai dẳng, có đờm.

– Mệt mỏi không nguyên nhân.

– Cảm giác tức ngực, khó chịu khi vận động.

Bất kỳ thay đổi nào về hô hấp cũng cần được ghi nhận và báo cáo kịp thời với nhân viên y tế để có hướng xử trí phù hợp, tránh để tình trạng bệnh tiến triển nặng hơn.

3.2. Hỗ trợ tư thế nằm giúp dễ thở hơn

Tư thế có ảnh hưởng lớn đến quá trình hô hấp. Hãy sắp xếp cho người bệnh nằm ở tư thế thoải mái nhất, có thể kê gối dưới đầu hoặc sau lưng để hỗ trợ giãn nở lồng ngực. Với người bệnh không thể tự thay đổi tư thế, cần xoay trở nhẹ nhàng và đều đặn để phòng ngừa viêm phổi do nằm lâu một tư thế.

3.3. Sử dụng và kiểm tra thiết bị thở oxy đúng cách

Trường hợp bệnh nhân cần bổ sung oxy, người chăm sóc phải biết cách:

– Theo dõi lượng oxy trong bình và thay khi cần thiết.

– Điều chỉnh lưu lượng oxy theo đúng chỉ định mà bác sĩ đã hướng dẫn.

– Vệ sinh dụng cụ như ống thở, mặt nạ đúng quy chuẩn để tránh nhiễm khuẩn.

– Tuyệt đối không tự ý tăng giảm mức oxy nếu không có hướng dẫn từ nhân viên y tế.

3.4. Tạo môi trường không khí ẩm và sạch

Đường hô hấp của bệnh nhân dễ bị khô, gây kích ứng và ho. Do đó, có thể sử dụng máy tạo ẩm để duy trì độ ẩm không khí phù hợp. Đồng thời:

– Đảm bảo phòng thoáng khí.

– Tránh khói thuốc lá, mùi hóa chất, khói bếp hoặc bụi mịn.

– Hạn chế nuôi thú cưng nếu bệnh nhân có cơ địa dị ứng.

3.5. Chăm sóc, vệ sinh cá nhân

Người bị suy hô hấp thường ít vận động, dễ bị khô da, loét tì đè hoặc viêm da do vệ sinh kém. Vì vậy, cần:

– Dưỡng ẩm cho da bằng kem chuyên dụng hoặc dầu dưỡng.

– Thường xuyên tắm rửa, thay quần áo và giữ vệ sinh vùng kín.

– Thay ga giường, làm sạch không gian sống để hạn chế nhiễm trùng.

3.6. Hỗ trợ tinh thần và sức khỏe tâm lý trong khi chăm sóc người bệnh suy hô hấp cấp 

Sống chung với bệnh mạn tính như suy hô hấp có thể khiến người bệnh cảm thấy cô lập, lo âu hoặc trầm cảm. Người chăm sóc nên:

– Trò chuyện nhẹ nhàng, chia sẻ cảm xúc với người bệnh.

– Tạo không gian sống tích cực, yên tĩnh và thoải mái.

– Khuyến khích người bệnh tham gia các hoạt động phù hợp như đọc sách, nghe nhạc, hít thở thư giãn.

– Việc duy trì tinh thần lạc quan có thể góp phần quan trọng vào quá trình hồi phục và cải thiện chất lượng sống cho bệnh nhân.

Chăm sóc người bệnh suy hô hấp cấp đúng cách là yếu tố then chốt góp phần ổn định tình trạng và nâng cao hiệu quả điều trị. Từ cách theo dõi triệu chứng, hỗ trợ hô hấp cho đến việc đảm bảo dinh dưỡng và vệ sinh, mỗi khâu đều cần sự cẩn trọng và chính xác. Đừng quên phối hợp thường xuyên với bác sĩ để cập nhật tiến triển và điều chỉnh phương pháp chăm sóc phù hợp. Việc trang bị đầy đủ kiến thức sẽ giúp bạn tự tin hơn trong hành trình hỗ trợ người bệnh vượt qua giai đoạn khó khăn này.