Xạ trị ung thư vú có tác dụng phụ gì?
Chào bạn, cảm ơn bạn đã chia sẻ nỗi lo rất thật và rất thường gặp. Xạ trị là một phần quan trọng trong điều trị ung thư vú, đặc biệt sau phẫu thuật bảo tồn vú hoặc trong một số trường hợp có nguy cơ tái phát cao. Tuy nhiên, đúng như bạn lo lắng, xạ trị có thể gây ra một số tác dụng phụ — phần lớn là tạm thời và có thể kiểm soát được nếu được theo dõi và chăm sóc đúng cách.
Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ hơn về những tác dụng phụ thường gặp, khi nào cần cảnh giác, và làm sao để bạn hoặc người thân vượt qua giai đoạn này nhẹ nhàng hơn.
Nguyên nhân và các tác dụng phụ thường gặp của xạ trị ung thư vú
Xạ trị dùng tia năng lượng cao để tiêu diệt tế bào ung thư còn sót lại sau phẫu thuật. Tuy nhiên, một phần mô lành xung quanh (da, cơ, mô tuyến vú, thậm chí tim và phổi) cũng có thể bị ảnh hưởng. Các tác dụng phụ phụ thuộc vào liều xạ, vị trí chiếu và thể trạng từng người, nhưng thường bao gồm:
– Mệt mỏi: Đây là phản ứng toàn thân phổ biến nhất, thường xuất hiện từ tuần thứ 2–3 của điều trị và có thể kéo dài vài tuần sau khi kết thúc.
– Thay đổi da vùng chiếu xạ: Da có thể đỏ, khô, bong tróc, ngứa, thậm chí rỉ dịch nhẹ — giống như bị bỏng nắng. Một số trường hợp da sẫm màu vĩnh viễn sau điều trị.
– Đau hoặc nặng ngực: Cảm giác căng tức, khó chịu ở vú hoặc thành ngực, đặc biệt khi vùng da bị viêm.
– Sưng phù cánh tay (bạch huyết): Nếu xạ trị vùng hạch nách, có thể ảnh hưởng đến hệ bạch huyết, dẫn đến phù tay — dù hiếm nhưng cần theo dõi sát.
– Ảnh hưởng đến tim và phổi (hiếm, nhưng nghiêm trọng): Với xạ trị bên trái, một phần tim có thể tiếp xúc với tia xạ; với cả hai bên, nhu mô phổi nông có thể bị viêm xạ (xơ phổi muộn). Tuy nhiên, kỹ thuật xạ trị hiện đại đã giảm đáng kể nguy cơ này.
Dấu hiệu cảnh báo cần đi khám ngay
Hầu hết tác dụng phụ đều nhẹ và tự cải thiện, nhưng bạn nên báo ngay cho bác sĩ nếu xuất hiện:
– Da vùng xạ bị loét, chảy dịch vàng, có mủ hoặc sốt — dấu hiệu nhiễm trùng.
– Khó thở, đau ngực sâu, nhịp tim nhanh — có thể liên quan đến tim hoặc phổi.
– Cánh tay sưng nhanh, căng cứng, đau — nghi ngờ phù bạch huyết cấp.
– Mệt mỏi kéo dài, suy kiệt, không cải thiện sau nghỉ ngơi.
Cách giảm nhẹ tác dụng phụ và chăm sóc tại nhà
Trong hơn 15 năm làm việc tại khoa ung bướu, tôi thấy rằng bệnh nhân chủ động chăm sóc bản thân trong quá trình xạ trị thường vượt qua tốt hơn và ít biến chứng hơn. Một số lời khuyên thực tế:
– Chăm sóc da nhẹ nhàng: Tránh xà phòng mạnh, không chà xát vùng da xạ trị. Dùng kem dưỡng không hương liệu (theo chỉ định bác sĩ), mặc áo cotton mềm, rộng.
– Giữ năng lượng: Nghỉ ngơi xen kẽ vận động nhẹ (đi bộ 10–15 phút/ngày) giúp giảm mệt mỏi hiệu quả hơn là nằm yên suốt ngày.
– Dinh dưỡng đủ chất: Ưu tiên protein, rau xanh, uống đủ nước. Tránh rượu, thuốc lá và thực phẩm cay nóng nếu da đang viêm.
– Tập vận động vai – tay đều đặn: Ngăn ngừa cứng khớp và giảm nguy cơ phù bạch huyết. Tôi thường hướng dẫn bệnh nhân các bài tập đơn giản ngay từ ngày đầu xạ trị.
– Không tự ý bôi thuốc, thảo dược lên vùng xạ: Nhiều sản phẩm “mát da” trên mạng có thể làm nặng thêm tổn thương da.
Tác dụng phụ muộn và theo dõi lâu dài
Một số ảnh hưởng có thể xuất hiện sau nhiều tháng hoặc năm, như:
– Xơ mô vú: Vú trở nên cứng, co rút nhẹ.
– Thay đổi sắc tố da vĩnh viễn.
– Rủi ro tim mạch tăng nhẹ (chủ yếu ở xạ trị bên trái trước năm 2010; hiện nay đã được kiểm soát tốt bằng kỹ thuật che chắn tim).
Vì vậy, sau xạ trị, bạn nên duy trì khám định kỳ — không chỉ để theo dõi ung thư mà còn đánh giá sức khỏe tim mạch, chức năng phổi và chất lượng cuộc sống.
Xạ trị ung thư vú tuy có tác dụng phụ, nhưng lợi ích trong việc giảm nguy cơ tái phát và kéo dài sống thường vượt trội so với rủi ro. Trong phòng khám, tôi luôn nhấn mạnh: “Đừng vì sợ tác dụng phụ mà từ chối xạ trị khi có chỉ định” — vì bỏ lỡ cơ hội điều trị triệt để có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng hơn. Hãy phối hợp chặt chẽ với đội ngũ điều trị, báo sớm mọi thay đổi bất thường, và tin rằng bạn hoàn toàn có thể vượt qua giai đoạn này với sự hỗ trợ đúng cách.
