Incontinence là gì?

Chào bạn, cảm ơn bạn đã chia sẻ một vấn đề rất tế nhị nhưng lại khá phổ biến — và quan trọng là hoàn toàn có thể điều trị được.
Són tiểu (incontinence) là tình trạng mất kiểm soát nước tiểu, khiến nước tiểu rò rỉ ra ngoài không theo ý muốn. Điều này có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng thường gặp hơn ở phụ nữ sau sinh, người lớn tuổi hoặc những người có bệnh lý nền. Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ từng khía cạnh để bạn hiểu đúng và biết cách xử lý phù hợp.

Són tiểu là gì?

Són tiểu là tình trạng không thể giữ nước tiểu trong bàng quang, dẫn đến rò rỉ tiểu không chủ ý. Đây không phải là một bệnh, mà là triệu chứng của nhiều vấn đề liên quan đến hệ tiết niệu, thần kinh hoặc cơ sàn chậu. Mức độ có thể từ nhẹ (rò vài giọt khi ho) đến nặng (không kiểm soát được hoàn toàn).

Phân loại són tiểu như thế nào?

Trong lâm sàng, són tiểu được chia thành các dạng chính sau:

– Són tiểu do gắng sức (stress incontinence): xảy ra khi áp lực trong ổ bụng tăng đột ngột (ho, hắt hơi, nhảy, nâng vật nặng).
– Són tiểu do bàng quang tăng hoạt (urge incontinence): cảm giác buồn tiểu đột ngột, dữ dội, không kịp vào toilet.
– Són tiểu tràn đầy (overflow incontinence): bàng quang không tiểu hết được, ứ đọng nước tiểu và rò rỉ liên tục.
– Són tiểu chức năng: người bệnh có nhu cầu tiểu nhưng không thể đến toilet kịp do hạn chế vận động hoặc nhận thức (gặp ở người già, sa sút trí tuệ).
– Són tiểu hỗn hợp: kết hợp nhiều dạng trên, thường là stress + urge.

Nguyên nhân gây són tiểu

Són tiểu tạm thời

– Do thuốc lợi tiểu, caffeine, rượu, đồ uống có gas.
– Nhiễm trùng tiểu: gây kích thích bàng quang, tiểu buốt, tiểu rắt và rò rỉ.
– Táo bón nặng: phân ứ đọng chèn ép bàng quang.
– Thay đổi tâm lý đột ngột hoặc nhiễm trùng đường hô hấp gây ho kéo dài.

Són tiểu do bệnh lý

– Rối loạn thần kinh: đột quỵ, Parkinson, đa xơ cứng, chấn thương tủy sống làm mất kiểm soát bàng quang.
– Phì đại tuyến tiền liệt ở nam giới gây tắc nghẽn dòng tiểu.
– U bàng quang hoặc sỏi niệu đạo.
– Đái tháo đường hoặc suy thận ảnh hưởng chức năng thần kinh bàng quang.

Són tiểu do thay đổi của cơ thể

– Phụ nữ sau sinh: cơ sàn chậu bị kéo giãn, tổn thương trong quá trình sinh thường.
– Mãn kinh: thiếu estrogen làm niêm mạc niệu đạo mỏng đi, giảm khả năng co thắt.
– Lão hóa: cơ bàng quang suy yếu, dung tích giảm, phản xạ tiểu không ổn định.
– Béo phì: tăng áp lực lên ổ bụng và sàn chậu.

Đối tượng có nguy cơ bị són tiểu

– Phụ nữ, đặc biệt sau sinh hoặc sau mãn kinh.
– Người lớn tuổi (>60 tuổi).
– Người béo phì hoặc thường xuyên nâng vật nặng.
– Người có tiền sử phẫu thuật vùng chậu (cắt tử cung, cắt tuyến tiền liệt).
– Người mắc bệnh thần kinh hoặc tiểu đường.

Triệu chứng của tiểu són

– Rò rỉ nước tiểu khi ho, hắt hơi, cười, chạy nhảy.
– Cảm giác buồn tiểu đột ngột, không kiểm soát được.
– Tiểu nhiều lần trong ngày, kể cả ban đêm.
– Không tiểu hết, cảm giác còn nước tiểu trong bàng quang.
– Rò rỉ liên tục hoặc chỉ khi thay đổi tư thế.

Són tiểu nguy hiểm như thế nào?

Mặc dù không đe dọa tính mạng trực tiếp, són tiểu có thể gây:

– Viêm da, loét do ẩm ướt kéo dài.
– Nhiễm trùng đường tiểu tái phát.
– Rối loạn tâm lý: xấu hổ, lo âu, trầm cảm, ngại giao tiếp.
– Giảm chất lượng cuộc sống: hạn chế vận động, du lịch, quan hệ xã hội.
– Ở người già, tăng nguy cơ té ngã do vội vàng đi tiểu đêm.

Phương pháp chẩn đoán són tiểu

– Khám lâm sàng: hỏi tiền sử, đánh giá mức độ, kiểu són.
– Xét nghiệm nước tiểu: loại trừ nhiễm trùng, đái tháo đường.
– Đo niệu động học (urodynamic study): đánh giá chức năng bàng quang, áp lực, khả năng co bóp.
– Siêu âm bàng quang: kiểm tra lượng nước tiểu tồn lưu sau khi tiểu.
– Xét nghiệm máu nếu nghi ngờ bệnh lý thần kinh hoặc nội tiết.

Phương pháp điều trị són tiểu

Tập luyện bàng quang

– Tập kéo dài thời gian giữa các lần tiểu, bắt đầu từ 30 phút rồi tăng dần lên 3–4 giờ.
– Mục tiêu: tái huấn luyện bàng quang phản ứng đúng với tín hiệu sinh lý.

Luyện tập cơ sàn chậu

– Bài tập Kegel: siết cơ sàn chậu (như đang nín tiểu) giữ 5–10 giây, lặp lại 10–15 lần, 2–3 lần/ngày.
– Hiệu quả rõ rệt sau 6–12 tuần, đặc biệt với són do gắng sức.

Điều trị bằng thuốc

– Thuốc kháng muscarinic (oxybutynin, tolterodine): giảm co thắt bàng quang trong són do tăng hoạt.
– Thuốc chủ vận beta-3 (mirabegron): giúp bàng quang giãn tốt hơn.
– Estrogen âm đạo (dạng kem, vòng): hỗ trợ phụ nữ sau mãn kinh.

Sử dụng thiết bị y tế

– Băng thấm tiểu, bảo vệ niệu đạo cho nữ.
– Kẹp niệu đạo hoặc ống thông tiểu ngắt quãng trong trường hợp nặng.

Điều trị phẫu thuật

– Băng nâng niệu đạo (sling): tạo giá đỡ cho niệu đạo, hiệu quả >80% với són do gắng sức.
– Tiêm chất làm đầy quanh niệu đạo.
– Kích thích thần kinh cùng (sacral neuromodulation): với són do rối loạn thần kinh.

Phòng ngừa són tiểu bằng cách nào?

– Duy trì cân nặng hợp lý để giảm áp lực lên sàn chậu.
– Tập Kegel đều đặn, ngay cả khi chưa có triệu chứng.
– Hạn chế caffeine, rượu, đồ cay – những chất kích thích bàng quang.
– Uống đủ nước, nhưng tránh uống nhiều vào buổi tối.
– Điều trị táo bón và ho mạn tính kịp thời.
– Không nhịn tiểu quá lâu hoặc rặn tiểu quá mạnh.

Són tiểu tuy không nguy hiểm đến tính mạng nhưng ảnh hưởng sâu sắc đến đời sống và tâm lý. Đa số trường hợp có thể cải thiện đáng kể chỉ bằng thay đổi lối sống và tập luyện đúng cách. Nếu triệu chứng kéo dài hơn 2 tuần hoặc ảnh hưởng sinh hoạt, bạn nên đi khám chuyên khoa tiết niệu hoặc phụ khoa để được đánh giá chính xác — đừng để sự ngại ngùng làm chậm trễ điều trị.