Chạy thận là gì và khi nào cần thực hiện?
Chào bạn,
Chạy thận (hay còn gọi là lọc máu) là phương pháp y học thay thế chức năng thận khi cơ quan này không còn khả năng loại bỏ chất độc, chất thải và nước dư thừa ra khỏi cơ thể. Khi chức năng thận suy giảm dưới 15% – tức giai đoạn cuối của bệnh thận mạn – và các biện pháp điều trị nội khoa không còn hiệu quả, lúc đó chạy thận là lựa chọn cần thiết để duy trì sự sống.
Nguyên nhân nào dẫn đến việc phải chạy thận?
– Suy thận mạn tính giai đoạn cuối do các bệnh lý nền như:
- Đái tháo đường (nguyên nhân hàng đầu).
- Tăng huyết áp lâu năm không kiểm soát.
- Viêm cầu thận mạn tính hoặc bệnh thận di truyền (như bệnh thận đa nang).
- – Suy thận cấp không hồi phục sau tổn thương nặng (ít gặp hơn).
- – Tổn thương thận do thuốc, chất độc hoặc nhiễm trùng nặng kéo dài.
Trong thực tế lâm sàng, tôi gặp rất nhiều bệnh nhân đến khi đã có triệu chứng rõ rệt – mệt, phù, khó thở – mới biết mình suy thận giai đoạn cuối. Việc tầm soát sớm ở những người có yếu tố nguy cơ là vô cùng quan trọng.
Có những phương pháp chạy thận nào? Phương pháp nào phù hợp với bạn?
Hiện nay có hai phương pháp chính:
– Chạy thận nhân tạo (lọc máu qua máy): Máu được dẫn ra ngoài cơ thể, lọc qua màng lọc nhân tạo, rồi trả lại. Thường thực hiện tại trung tâm 3 lần/tuần, mỗi lần 3–4 giờ.
– Thẩm phân phúc mạc: Dùng chính màng bụng của bạn làm “bộ lọc tự nhiên”. Dung dịch lọc được đưa vào ổ bụng qua ống thông, giữ vài giờ rồi tháo ra. Bệnh nhân có thể tự làm tại nhà, thường 4–5 lần/ngày hoặc qua đêm bằng máy.
Không có phương pháp nào “tốt hơn” tuyệt đối. Lựa chọn phụ thuộc vào:
– Tình trạng tim mạch, khả năng tự chăm sóc bản thân.
– Môi trường sống (có điều kiện vệ sinh, hỗ trợ gia đình hay không).
– Sở thích cá nhân (ví dụ: người thích linh hoạt thời gian thường chọn thẩm phân phúc mạc).
Chạy thận có đau không? Có biến chứng nguy hiểm không?
Quá trình lọc máu không gây đau, nhưng bạn có thể cảm thấy châm chích nhẹ khi kim được luồn vào mạch máu (đặc biệt trong những lần đầu). Một số tác dụng phụ thường gặp:
– Tụt huyết áp: Gây chóng mặt, buồn nôn – thường do rút dịch quá nhanh.
– Chuột rút cơ: Liên quan đến mất cân bằng điện giải.
– Nhiễm trùng: Tại đường mạch máu (với chạy thận nhân tạo) hoặc ổ bụng (với thẩm phân phúc mạc – gọi là viêm phúc mạc, rất nguy hiểm nếu không xử trí kịp).
– Tắc nghẽn mạch máu do hình thành cục máu đông ở đường mạch máu nhân tạo.
Vì vậy, việc theo dõi sát sao và tuân thủ quy trình vô trùng là yếu tố then chốt để giảm rủi ro.
Chạy thận có phải làm suốt đời không? Có thể sống bao lâu?
Với suy thận mạn giai đoạn cuối, chạy thận thường là liệu pháp suốt đời – trừ khi bạn được ghép thận thành công. Ghép thận là lựa chọn tối ưu vì giúp khôi phục gần như toàn bộ chức năng thận, cải thiện chất lượng sống và kéo dài tuổi thọ.
Về tuổi thọ:
– Trung bình, người chạy thận sống được 5–10 năm.
– Nhưng nhiều bệnh nhân sống khỏe mạnh 20–30 năm nhờ tuân thủ điều trị, kiểm soát tốt các bệnh đi kèm (đái tháo đường, tăng huyết áp) và chế độ sinh hoạt hợp lý.
– Tuổi thọ phụ thuộc vào: tuổi tác, nguyên nhân suy thận, mức độ tuân thủ và sự hỗ trợ y tế liên tục.
Người chạy thận cần ăn uống như thế nào?
Chế độ ăn đóng vai trò quyết định đến hiệu quả điều trị và ngăn ngừa biến chứng:
– Hạn chế nước: Bao gồm cả canh, súp, trái cây nhiều nước. Mục tiêu: tăng cân giữa hai lần chạy thận không quá 2–3% trọng lượng cơ thể.
– Giảm muối: Tránh mắm, dưa muối, đồ đóng hộp – để kiểm soát huyết áp và phù.
– Kiểm soát kali: Tránh chuối, cam, nho, khoai lang, cà chua – vì kali cao gây rối loạn nhịp tim.
– Hạn chế phốt pho: Sữa, phô mai, lòng đỏ trứng, hạt, nước ngọt có gas – phốt pho dư gây loãng xương và vôi hóa mạch máu.
– Protein: Cần đủ nhưng không quá nhiều – ưu tiên đạm động vật (cá, thịt nạc) và tính toán theo chỉ định của chuyên gia dinh dưỡng.
Tôi luôn khuyên bệnh nhân: “Ăn uống đúng không chỉ giúp bạn khỏe hơn – mà còn giúp mỗi lần chạy thận nhẹ nhàng hơn.”
Chi phí chạy thận và bảo hiểm y tế hỗ trợ thế nào?
Tại Việt Nam, chi phí một lần chạy thận dao động tùy theo cơ sở (từ 1–3 triệu đồng nếu không có bảo hiểm). Tuy nhiên:
– Bảo hiểm y tế chi trả đến 80–100% chi phí cho người có thẻ BHYT đúng tuyến.
– Với người đóng BHYT liên tục 5 năm trở lên và có chi phí khám chữa bệnh vượt quá 6 tháng lương cơ sở/năm, phần còn lại được hỗ trợ 100%.
Đây là một trong những bệnh lý được BHYT hỗ trợ mạnh nhất – nên bạn đừng lo lắng quá về gánh nặng tài chính nếu có bảo hiểm đầy đủ.
Chạy thận hay ghép thận – lựa chọn nào tốt hơn?
Ghép thận là giải pháp ưu việt hơn về lâu dài:
– Chất lượng cuộc sống gần như người bình thường.
– Không cần đến trung tâm lọc máu định kỳ.
– Tuổi thọ trung bình sau ghép thường cao hơn so với chạy thận.
Tuy nhiên, ghép thận đòi hỏi:
– Có nguồn thận phù hợp (từ người hiến sống hoặc người hiến chết não).
– Khả năng chịu đựng phẫu thuật và dùng thuốc ức chế miễn dịch suốt đời để tránh thải ghép.
– Chi phí ban đầu cao và cần theo dõi sát sau mổ.
Trong khi đó, chạy thận là lựa chọn sẵn có, an toàn và kiểm soát được – phù hợp với đa số bệnh nhân, đặc biệt khi chưa tìm được thận ghép.
Chạy thận không phải là dấu chấm hết – mà là một cánh cửa khác để tiếp tục sống khỏe. Nhiều bệnh nhân của tôi vẫn làm việc, du lịch, thậm chí nuôi dạy con cái trong suốt hàng chục năm chạy thận. Điều quan trọng nhất là phát hiện sớm, tuân thủ điều trị và phối hợp chặt chẽ với đội ngũ y tế.
Nếu bạn đang ở ngưỡng phải cân nhắc chạy thận, đừng chần chừ – hãy trao đổi kỹ với bác sĩ chuyên khoa thận để chọn phương pháp phù hợp nhất với cuộc sống và sức khỏe của chính bạn.
