Chạy thận là gì và khi nào cần phải lọc máu?

“Em thường mệt mỏi, phù chân và ăn uống kém từ khi bác sĩ nói thận đang suy. Gần đây, em được đề nghị chạy thận nhưng thực sự không hiểu rõ phương pháp này hoạt động thế nào, có nguy hiểm không, và liệu có cách nào khác ngoài việc phải đến bệnh viện vài lần mỗi tuần?”

Chuyên viên tư vấn

Đã trả lời: Ngày

Chào bạn,

Chạy thận (hay còn gọi là lọc máu) là một phương pháp điều trị thay thế chức năng của thận khi cơ quan này không còn đủ khả năng làm sạch máu và duy trì cân bằng nội môi trong cơ thể. Đây không phải là “thuốc” hay “phẫu thuật”, mà là một liệu pháp hỗ trợ sinh học – giúp bạn sống khỏe hơn khi thận đã suy yếu nghiêm trọng.

Thận khỏe mạnh vốn có nhiệm vụ lọc bỏ chất thải (như urê, creatinine), điều chỉnh điện giải (kali, natri, canxi…) và loại bỏ lượng nước dư thừa qua nước tiểu. Khi thận suy, những chất này tích tụ trong máu, gây ra mệt mỏi, phù nề, rối loạn nhịp tim, thậm chí hôn mê hoặc tử vong nếu không được can thiệp kịp thời. Chạy thận chính là “lá chắn” thay thế cho thận trong những trường hợp này.

Hai phương pháp chạy thận chính: ưu – nhược điểm và cách thực hiện

1. Chạy thận nhân tạo (Hemodialysis)

Đây là hình thức phổ biến nhất, đặc biệt ở các trung tâm điều trị lớn. Máu của bạn sẽ được dẫn ra ngoài cơ thể, đi qua một thiết bị lọc gọi là quả lọc (dialyzer) – nơi các chất độc và dịch thừa được loại bỏ trước khi máu sạch được đưa trở lại.

– Đường tiếp cận mạch máu: Thường là một lỗ dò động – tĩnh mạch ở cánh tay (AV fistula), tạo điều kiện cho lưu lượng máu đủ lớn trong quá trình lọc.

– Tần suất: 3 lần/tuần, mỗi lần kéo dài 3–5 giờ, thường tại bệnh viện hoặc trung tâm chuyên biệt.

– Ưu điểm: Hiệu quả làm sạch nhanh, được theo dõi sát bởi nhân viên y tế.

– Hạn chế: Cần di chuyển thường xuyên, có thể gây tụt huyết áp, chuột rút hoặc mệt sau lọc.

Trong phòng khám, tôi gặp nhiều bệnh nhân ban đầu rất lo lắng về việc “máu bị rút ra ngoài”. Nhưng thực tế, hệ thống lọc hiện đại ngày nay cực kỳ an toàn, với các cảm biến tự động ngắt nếu có bất thường.

2. Chạy thận phúc mạc (Peritoneal Dialysis)

Phương pháp này tận dụng chính màng bụng (phúc mạc) – một lớp màng mỏng bao bọc các cơ quan trong ổ bụng – như một “bộ lọc tự nhiên”.

– Quy trình: Một ống thông (catheter) được đặt vào ổ bụng. Mỗi ngày, bạn hoặc người chăm sóc sẽ bơm một dung dịch lọc đặc biệt (dialysate) vào khoang bụng. Dung dịch này hấp thụ chất thải và nước dư thừa từ máu qua màng phúc mạc. Sau vài giờ, dịch “bẩn” được tháo ra và thay bằng dịch mới.

– Tần suất: Có thể thực hiện hàng ngày, ngay tại nhà – thậm chí trong lúc ngủ (gọi là CAPD hoặc APD).

– Ưu điểm: Linh hoạt về thời gian, ít xâm lấn, giữ được chức năng thận còn sót lại lâu hơn.

– Hạn chế: Nguy cơ viêm phúc mạc nếu không vô trùng đúng cách; không phù hợp với người có tiền sử mổ bụng nhiều lần.

Khi nào bạn cần bắt đầu chạy thận?

Chạy thận thường được chỉ định khi suy thận giai đoạn cuối (GFR < 15 mL/phút) hoặc khi xuất hiện các biến chứng nặng như:

– Tăng kali máu gây rối loạn nhịp tim.

– Phù phổi cấp do ứ dịch.

– Nhiễm toan chuyển hóa hoặc hội chứng ure máu cao (buồn nôn, lú lẫn, co giật).

Tuy nhiên, quyết định không chỉ dựa trên con số xét nghiệm. Tôi luôn xem xét tổng thể: triệu chứng lâm sàng, chất lượng cuộc sống, tuổi tác và mong muốn của chính bạn. Có người bắt đầu lọc máu sớm để tránh biến chứng; có người trì hoãn nếu thận còn “gắng gượng” được – nhưng phải theo dõi rất sát.

Chạy thận có thay thế được ghép thận?

Không. Chạy thận là giải pháp duy trì sự sống, không phải điều trị khỏi bệnh. Ghép thận mới là lựa chọn tối ưu – giúp bạn sống khỏe hơn, ít phụ thuộc vào máy móc và có tuổi thọ dài hơn. Tuy nhiên, không phải ai cũng đủ điều kiện ghép (do tuổi, bệnh kèm theo, hoặc thiếu người hiến). Trong trường hợp đó, chạy thận – dù nhân tạo hay phúc mạc – vẫn là “cầu nối” quý giá để bạn tiếp tục sống trọn vẹn từng ngày.

Nếu bạn đang ở giai đoạn tiền suy thận, hãy kiểm soát huyết áp, đường huyết và chế độ ăn thật chặt chẽ – vì điều này có thể làm chậm tiến triển đến lúc phải chạy thận. Còn nếu đã bắt đầu lọc máu, đừng xem đó là “kết thúc”. Nhiều bệnh nhân của tôi vẫn đi làm, du lịch, thậm chí chơi thể thao nhẹ – miễn là tuân thủ lịch lọc, chế độ dinh dưỡng và dùng thuốc.

Chạy thận không phải là thất bại của cơ thể, mà là minh chứng cho sự tiến bộ của y học – và cho ý chí sống của chính bạn. Hãy trao đổi cởi mở với bác sĩ để chọn phương pháp phù hợp nhất với lối sống và tình trạng sức khỏe của bạn.