Bé trai có 2 lỗ tiểu: Có phải dấu hiệu của lỗ tiểu lệch cao?

Chào bạn! Đó là tâm trạng lo lắng mà rất nhiều phụ huynh từng chia sẻ với tôi trong phòng khám nhi – tiết niệu.

Lỗ tiểu lệch cao là gì?

Lỗ tiểu lệch cao (hay còn gọi là epispadias) là một dị tật bẩm sinh hiếm gặp, xảy ra khi lỗ niệu đạo không mở đúng vị trí ở đầu dương vật mà lại xuất hiện ở mặt trên (mặt lưng) của dương vật, thậm chí có thể nằm ngay sát gốc dương vật hoặc vùng mu. Trong một số trường hợp đặc biệt – như tình huống bạn mô tả – trẻ có thể xuất hiện hai lỗ tiểu: một lỗ thật (bất thường) và một lỗ giả (do dòng tiểu tạo thành do tắc nghẽn hoặc rò), hoặc đôi khi là kết quả của sự phát triển bất thường của niệu đạo trong thai kỳ.

Tôi thường giải thích với phụ huynh rằng: niệu đạo ở bé trai bình thường hình thành từ phôi thai qua quá trình “khép kín” từ gốc lên đầu dương vật. Nếu quá trình này bị gián đoạn sớm, lỗ tiểu sẽ mở ở vị trí cao – đó chính là lỗ tiểu lệch cao. Đây không phải là hiện tượng sinh lý, mà là một dị tật cấu trúc cần được đánh giá chuyên sâu.

Lỗ tiểu lệch cao và lệch thấp khác nhau như thế nào?

Mặc dù cùng là dị tật vị trí lỗ tiểu, nhưng lỗ tiểu lệch cao và lệch thấp có nguyên nhân, biểu hiện và mức độ nghiêm trọng rất khác nhau. Nhiều phụ huynh nhầm lẫn hai tình trạng này, dẫn đến hiểu sai về tiên lượng và điều trị.

1. Lỗ tiểu lệch thấp

Lỗ tiểu lệch thấp (hypospadias) là dị tật phổ biến hơn, chiếm khoảng 1/300 bé trai sơ sinh. Trong trường hợp này, lỗ tiểu mở ở mặt dưới dương vật – có thể ở đầu quy đầu, thân dương vật, gốc dương vật hoặc thậm chí ở bìu. Dị tật này thường đi kèm với:
– Dương vật cong xuống dưới khi cương
– Da bao quy đầu phát triển không đều (thừa da mặt trên, thiếu da mặt dưới)
– Tiểu văng, hướng dòng tiểu lệch xuống

Phẫu thuật sửa chữa lỗ tiểu lệch thấp thường đơn giản, hiệu quả cao và được thực hiện trước 2 tuổi.

2. Lỗ tiểu lệch cao

Ngược lại, lỗ tiểu lệch cao (epispadias) rất hiếm, chỉ gặp khoảng 1/120.000 bé trai. Đặc điểm nổi bật:
– Lỗ tiểu mở ở mặt trên dương vật
– Dương vật thường ngắn, cong lên trên
– Có thể kèm theo hở khớp mu (trong hội chứng epispadias toàn bộ – complete epispadias)
– Thường liên quan đến bất thường bàng quang – niệu đạo (như bàng quang lộn ngoài – exstrophy bladder)

Đây là dị tật phức tạp hơn, đòi hỏi can thiệp phẫu thuật đa giai đoạn và theo dõi lâu dài.

Dấu hiệu nhận biết lỗ tiểu lệch cao

Khi tắm hoặc thay tã cho con, bạn có thể nhận thấy những dấu hiệu sau:
– Lỗ tiểu không nằm ở đầu dương vật, mà ở mặt trên, gần gốc hoặc giữa thân dương vật
– Dòng tiểu phun lên trên, khiến bé tiểu vào bụng hoặc quần áo
– Dương vật ngắn, cong lên trên ngay cả khi không cương
– Có hai lỗ tiểu: một lỗ thật (bất thường) và một lỗ phụ do rò niệu đạo hoặc tiểu tạo thành
– Trong trường hợp nặng: hở xương mu, bàng quang lộ ra ngoài (rất hiếm)

Tôi từng gặp một bé 8 tháng tuổi được mẹ đưa đến vì “con tiểu ra hai chỗ”. Hóa ra, lỗ tiểu thật nằm ở gốc dương vật mặt trên, còn lỗ thứ hai là nơi dòng tiểu đọng lại rồi rò ra – tạo cảm giác như có hai lỗ. Việc chẩn đoán sớm giúp tránh biến chứng nhiễm trùng và rối loạn chức năng sau này.

Nguyên nhân lỗ tiểu lệch cao

Nguyên nhân chính xác vẫn chưa được làm rõ hoàn toàn, nhưng lỗ tiểu lệch cao là dị tật bẩm sinh xảy ra trong 3 tháng đầu thai kỳ, do rối loạn phát triển phôi thai. Cụ thể:

– Rối loạn quá trình đóng ống niệu sinh dục: Trong tuần thứ 5–12 của thai kỳ, niệu đạo nam giới hình thành từ sự “khép kín” của các nếp phôi. Nếu quá trình này bị gián đoạn ở giai đoạn sớm, lỗ tiểu sẽ mở ở vị trí cao.
– Yếu tố di truyền: Gia đình có tiền sử dị tật tiết niệu – sinh dục có nguy cơ cao hơn.
– Ảnh hưởng môi trường: Mẹ tiếp xúc hóa chất độc hại, thuốc chống động kinh (như valproate), hoặc đái tháo đường thai kỳ chưa kiểm soát tốt có thể làm tăng nguy cơ.

Tuy nhiên, trong đa số trường hợp, không thể xác định nguyên nhân cụ thể. Điều quan trọng là dị tật này không do lỗi chăm sóc sau sinh – nên phụ huynh đừng tự trách mình.

Lỗ tiểu lệch cao ảnh hưởng đời sống thế nào?

Nếu không được điều trị, lỗ tiểu lệch cao có thể gây ra nhiều hệ lụy, từ sinh hoạt hàng ngày đến tương lai sinh sản:

– Tiểu tiện bất tiện: Dòng tiểu phun lên trên khiến bé khó tiểu ngồi, dễ làm ướt quần, gây ngại ngùng khi đi học.
– Tâm lý tự ti: Khi lớn lên, trẻ có thể xấu hổ về ngoại hình dương vật, né tránh vận động tập thể hoặc khám sức khỏe.
– Khó khăn trong quan hệ tình dục: Dương vật cong lên, ngắn, có thể gây đau khi cương hoặc khó giao hợp.
– Vô sinh tiềm ẩn: Do bất thường niệu đạo và cổ bàng quang, tinh dịch có thể không phóng ra ngoài đúng cách, ảnh hưởng đến khả năng thụ thai.

Trong phòng khám, tôi từng gặp thanh niên 18 tuổi chưa dám yêu vì “sợ người ta chê”. Đó là lý do vì sao việc can thiệp sớm – thường trước 2 tuổi – cực kỳ quan trọng.

Lỗ tiểu cao có nguy hiểm không? Biến chứng

Lỗ tiểu lệch cao ít gây nguy hiểm trực tiếp đến tính mạng, nhưng nếu bỏ qua, có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng:

– Nhiễm trùng tiểu tái diễn: Do dòng tiểu ứ đọng, vệ sinh khó khăn.
– Rò niệu đạo sau mổ: Nếu phẫu thuật không thành công, nước tiểu có thể rỉ ra ngoài qua đường rò.
– Hẹp niệu đạo: Sẹo sau mổ hoặc dị tật bẩm sinh có thể làm hẹp lòng niệu đạo, gây tiểu khó.
– Suy giảm chức năng bàng quang: Trong thể nặng (kèm hở bàng quang), cơ bàng quang không phát triển đầy đủ, dẫn đến tiểu không kiểm soát suốt đời.
– Vô sinh: Như đã nói, do rối loạn phóng tinh hoặc tinh dịch trào ngược vào bàng quang.

May mắn thay, với y học hiện đại, hơn 90% trẻ được phẫu thuật sớm có cuộc sống bình thường, cả về chức năng tiểu tiện lẫn sinh sản.

Chẩn đoán tình trạng lỗ tiểu cao

Chẩn đoán chủ yếu dựa vào khám lâm sàng ngay sau sinh hoặc trong những tháng đầu đời. Tuy nhiên, để đánh giá toàn diện, bác sĩ có thể chỉ định:

– Siêu âm tiết niệu: Đánh giá thận, bàng quang, niệu đạo.
– Chụp niệu đạo – bàng quang có cản quang (VCUG): Xác định vị trí lỗ tiểu thật, phát hiện trào ngược bàng quang – niệu quản.
– MRI vùng chậu (trong trường hợp nghi hở bàng quang): Đánh giá cấu trúc xương mu, cơ sàn chậu.
– Xét nghiệm di truyền (nếu nghi hội chứng): Trong một số trường hợp hiếm, lỗ tiểu lệch cao đi kèm bất thường nhiễm sắc thể.

Quan trọng nhất là phân biệt với các tình trạng giả: ví dụ, trẻ bị viêm quy đầu, sùi mào gà, hoặc rò niệu đạo do chấn thương – cũng có thể tạo cảm giác “có hai lỗ tiểu”.

Cách điều trị lỗ tiểu lệch cao

Điều trị duy nhất và bắt buộc là phẫu thuật chỉnh hình. Không có thuốc hay phương pháp bảo tồn nào có thể khắc phục dị tật này.

Thời điểm phẫu thuật

– Nên thực hiện trước 2 tuổi, lý tưởng là 12–18 tháng tuổi.
– Can thiệp sớm giúp trẻ phát triển tâm lý bình thường, tránh tổn thương tâm lý khi đi học.

Nguyên tắc phẫu thuật

– Đóng lỗ tiểu bất thường
– Tạo hình niệu đạo mới, kéo dài đến đầu dương vật
– Nắn thẳng dương vật nếu có cong
– Trong thể nặng: phối hợp với phẫu thuật chỉnh hình xương mu và bàng quang

Kỹ thuật thường dùng

– Kỹ thuật Cantwell-Ransley: Phù hợp thể nhẹ, lỗ tiểu ở thân dương vật.
– Kỹ thuật Mitchell: Dùng cho thể nặng, tái tạo toàn bộ niệu đạo và sàn chậu.

Tỷ lệ thành công dao động 85–95%, tùy vào tay nghề bác sĩ và mức độ dị tật. Một số trường hợp cần mổ lại do rò hoặc hẹp.

Hướng dẫn chăm sóc và hồi phục sau khi điều trị lỗ tiểu lệch cao

Sau mổ, việc chăm sóc đúng cách quyết định đến 50% kết quả điều trị.

1. Chăm sóc trẻ khi nằm viện

– Giữ ống thông tiểu sạch: Hầu hết trẻ được đặt sonde tiểu 7–14 ngày để niệu đạo lành tốt.
– Theo dõi chảy máu, sưng nề: Sưng nhẹ là bình thường; nếu sưng to, tím, sốt – báo ngay bác sĩ.
– Dùng kháng sinh dự phòng: Theo chỉ định, thường 5–7 ngày.
– Hạn chế vận động mạnh: Tránh để trẻ ngọ nguậy nhiều, có thể dùng băng cố định nhẹ.

2. Chăm sóc trẻ khi xuất viện

– Vệ sinh nhẹ nhàng: Rửa bằng nước muối sinh lý 2 lần/ngày, lau khô.
– Tránh táo bón: Uống nhiều nước, ăn rau – vì rặn khi đi cầu làm tăng áp lực niệu đạo.
– Tái khám đúng hẹn: Thường sau 1 tuần, 1 tháng, 3 tháng và 6 tháng.
– Theo dõi dòng tiểu: Nếu tiểu yếu, tiểu buốt, rỉ nước – cần khám lại ngay.

Tôi luôn dặn phụ huynh: “Đừng so sánh con với trẻ bình thường ngay sau mổ. Hãy cho con thời gian – cơ thể sẽ hồi phục từ từ.”

Các câu hỏi liên quan về dị tật lỗ tiểu cao

1. Lỗ tiểu lệch cao có phòng ngừa được không?

Không. Vì đây là dị tật bẩm sinh xảy ra trong thai kỳ, không thể phòng ngừa hoàn toàn. Tuy nhiên, mẹ bầu có thể giảm nguy cơ bằng cách:
– Khám thai định kỳ
– Kiểm soát tốt bệnh mạn tính (đái tháo đường, động kinh)
– Tránh tiếp xúc hóa chất, thuốc không rõ nguồn gốc
– Bổ sung acid folic trước và trong 3 tháng đầu thai kỳ

2. Chi phí phẫu thuật lỗ tiểu cao

Chi phí dao động tùy theo mức độ dị tật và cơ sở y tế:
– Bệnh viện công: Khoảng 15–30 triệu VNĐ (có BHYT chi trả 70–100% nếu đúng tuyến).
– Bệnh viện tư: Từ 40–80 triệu VNĐ, tùy kỹ thuật và thời gian nằm viện.

Lưu ý: Thể nặng (kèm hở bàng quang) có thể cần nhiều lần mổ, chi phí cao hơn.

Nên chọn nơi có đội ngũ phẫu thuật viên chuyên về tiết niệu nhi, vì kỹ thuật tạo hình niệu đạo đòi hỏi kinh nghiệm cao.

Trả lời các truy vấn liên quan

Lỗ tiểu lệch thấp là như thế nào?
→ Lỗ tiểu lệch thấp là tình trạng lỗ niệu đạo mở ở mặt dưới dương vật thay vì đầu quy đầu, thường đi kèm dương vật cong xuống và da bao quy đầu bất thường.

Lỗ đái lệch cao là gì?
→ “Lỗ đái lệch cao” là cách gọi dân gian của lỗ tiểu lệch cao – dị tật bẩm sinh hiếm gặp, lỗ tiểu mở ở mặt trên dương vật.

Lỗ tiểu là gì?
→ Lỗ tiểu (meatus) là lỗ mở cuối cùng của niệu đạo, nơi nước tiểu thoát ra ngoài cơ thể. Ở bé trai bình thường, lỗ tiểu nằm ở đầu dương vật.

Bé trai đi tiểu lệch
→ Bé trai đi tiểu lệch có thể do lỗ tiểu lệch thấp, lệch cao, hẹp bao quy đầu, hoặc viêm niệu đạo. Cần khám để xác định nguyên nhân.

Hình ảnh lỗ tiểu thấp
→ Hình ảnh lỗ tiểu thấp cho thấy lỗ niệu đạo mở ở mặt dưới dương vật, có thể ở thân, gốc hoặc bìu, thường kèm theo thiếu da mặt dưới và dương vật cong.

Chi phí phẫu thuật lỗ tiểu thấp
→ Chi phí phẫu thuật lỗ tiểu thấp dao động 8–20 triệu VNĐ tại bệnh viện công (có BHYT), và 25–50 triệu VNĐ tại bệnh viện tư.

Lỗ tiểu ở phụ nữ
→ Ở phụ nữ, lỗ tiểu nằm phía trên lỗ âm đạo, dưới xương mu, hoàn toàn tách biệt với cơ quan sinh dục. Dị tật lỗ tiểu ở nữ rất hiếm.

Bé trai có 2 lỗ tiểu
→ Bé trai có 2 lỗ tiểu thường là dấu hiệu của lỗ tiểu lệch cao hoặc rò niệu đạo bẩm sinh. Đây là bất thường cần được bác sĩ tiết niệu nhi đánh giá sớm.

Có mẹ nào con bị lỗ tiểu thấp đã phẫu thuật không?
→ Rất nhiều phụ huynh có con bị lỗ tiểu thấp đã phẫu thuật thành công trước 2 tuổi. Tỷ lệ hồi phục chức năng và thẩm mỹ rất cao nếu mổ đúng kỹ thuật và chăm sóc tốt.

Hiện tượng bé trai có 2 lỗ tiểu không phải chuyện bình thường – đó có thể là biểu hiện của lỗ tiểu lệch cao, một dị tật bẩm sinh hiếm nhưng hoàn toàn có thể điều trị được nếu phát hiện sớm. Đừng chần chừ vì e ngại hay nghĩ “lớn lên sẽ tự hết”. Trong hơn 15 năm hành nghề, tôi chứng kiến nhiều em bé nhờ can thiệp kịp thời mà trưởng thành với cuộc sống hoàn toàn bình thường – cả về thể chất lẫn tâm lý. Hãy đưa con đến chuyên khoa tiết niệu nhi càng sớm càng tốt. Bạn không đơn độc – và con bạn xứng đáng có một khởi đầu khỏe mạnh.