Vắc xin lao tiêm khi nào?
Đây là một trong những câu hỏi tôi thường xuyên nhận được từ các bậc phụ huynh – đặc biệt với trẻ sinh non hoặc có sức khỏe yếu. Lo lắng là điều dễ hiểu, vì vắc xin lao (BCG) là mũi tiêm đầu đời quan trọng, giúp phòng ngừa những thể lao nặng ở trẻ nhỏ như lao màng não hay lao kê. Dưới đây, tôi sẽ chia sẻ rõ ràng về thời điểm tiêm vắc xin lao phù hợp nhất, cũng như những tình huống cần thận trọng.
Vắc xin lao tiêm khi nào là tốt nhất?
Theo khuyến cáo y khoa hiện hành, trẻ sơ sinh khỏe mạnh nên được tiêm vắc xin lao BCG càng sớm càng tốt, lý tưởng nhất trong vòng 28 ngày đầu sau sinh – tức là trước tròn 1 tháng tuổi. Trong thực tế lâm sàng, nhiều trẻ được tiêm ngay tại bệnh viện trong 24–72 giờ đầu sau sinh nếu đủ điều kiện.
Tuy nhiên, với trẻ sinh non hoặc có vấn đề sức khỏe, thời điểm tiêm cần linh hoạt hơn:
– Trẻ sinh non: Nên đợi đến khi trẻ đạt ít nhất 34 tuần tuổi thai tính cả thời gian trong bụng mẹ (ví dụ: sinh ở tuần 30 thì cần chờ thêm 4 tuần sau sinh) và có tình trạng sức khỏe ổn định – bú tốt, không khó thở, không nhiễm trùng.
– Trẻ trên 1 tuổi: Vẫn có thể tiêm nếu chưa từng nhiễm lao. Tuy nhiên, trước khi tiêm, bác sĩ sẽ yêu cầu làm xét nghiệm Mantoux (phản ứng lao tố) hoặc xét nghiệm interferon-gamma (IGRA) để loại trừ khả năng đã nhiễm lao. Nếu kết quả dương tính, việc tiêm vắc xin BCG không chỉ vô ích mà còn có thể gây phản ứng viêm tại chỗ không cần thiết.
Khi nào tuyệt đối không nên tiêm vắc xin lao?
Mặc dù BCG là vắc xin an toàn, nhưng có những trường hợp chống chỉ định tạm thời hoặc tuyệt đối. Tôi thường dặn phụ huynh: đừng vội tiêm nếu trẻ đang trong bất kỳ tình trạng sau:
– Đang sốt cao (trên 38°C).
– Vừa trải qua bệnh nặng và đang trong giai đoạn hồi phục (như viêm phổi nặng, nhiễm trùng huyết).
– Có viêm da mủ, mụn nhọt lan rộng hoặc tổn thương da tại vị trí dự định tiêm (thường là cánh tay trái).
– Mắc bệnh mạn tính chưa kiểm soát, ví dụ suy dinh dưỡng độ II–III, bệnh tim bẩm sinh nặng, hoặc đang điều trị ức chế miễn dịch.
– Đang nằm trong phòng chăm sóc đặc biệt (NICU) do tình trạng hô hấp, tuần hoàn chưa ổn.
– Đã được chẩn đoán xác định nhiễm lao – dù là thể tiềm ẩn hay hoạt động.
Lưu ý: Suy dinh dưỡng nhẹ (độ I) hoặc ho cảm thông thường không phải là lý do hoãn tiêm, miễn là trẻ không sốt và vẫn ăn bú tốt.
Tiêm muộn có sao không? Cần làm gì nếu lỡ trễ lịch?
Nhiều cha mẹ lo rằng tiêm BCG sau 1 tháng sẽ “mất tác dụng”. Thực tế, hiệu quả bảo vệ vẫn có, nhưng nguy cơ mắc lao nặng ở những tháng đầu đời sẽ tăng lên – vì hệ miễn dịch của trẻ dưới 1 tuổi còn non nớt.
Nếu trẻ trên 1 tuổi và chưa tiêm, đừng bỏ qua. Hãy đưa con đến cơ sở y tế để được đánh giá bằng xét nghiệm lao tố trước. Chỉ khi kết quả âm tính, bác sĩ mới chỉ định tiêm. Trong phòng khám, tôi từng gặp trẻ 2 tuổi nhập viện vì lao màng não – đơn giản vì gia đình nghĩ “lớn rồi không cần tiêm”, trong khi trẻ chưa từng tiếp xúc với vắc xin.
Vắc xin lao tiêm khi nào? – Câu trả lời ngắn gọn là: càng sớm càng tốt trong tháng đầu đời, nhưng luôn ưu tiên an toàn cho trẻ. Với trẻ sinh non hay ốm yếu, đừng ép tiêm sớm nếu chưa đủ điều kiện. Thay vào đó, hãy theo dõi sát và tiêm ngay khi trẻ ổn định – tối đa không nên để quá 34 tuần tuổi thai.
Nếu bạn còn phân vân về tình trạng cụ thể của con, đừng ngần ngại trao đổi trực tiếp với bác sĩ nhi hoặc cán bộ tiêm chủng. Một đánh giá lâm sàng cẩn trọng luôn tốt hơn việc tiêm vội vàng – hoặc trì hoãn quá lâu.
