Tiêm vacxin quai bị có thực sự cần thiết không?

Chào bạn, cảm ơn bạn đã đặt câu hỏi rất đúng và rất phổ biến trong phòng khám của tôi. Tôi xin trả lời ngay: việc tiêm vacxin quai bị – thường dưới dạng phối hợp MMR (sởi – quai bị – rubella) – là cực kỳ cần thiết, không chỉ để bảo vệ con bạn mà còn góp phần ngăn ngừa dịch bệnh lan rộng trong cộng đồng.

Vì sao vacxin quai bị lại quan trọng?

Quai bị do virus Paramyxovirus gây ra, lây lan nhanh qua đường hô hấp. Dù nhiều người nghĩ đây là “bệnh trẻ con nhẹ”, nhưng trên thực tế, biến chứng của quai bị có thể rất nghiêm trọng: viêm tinh hoàn ở nam giới (gây vô sinh), viêm buồng trứng ở nữ, viêm màng não, thậm chí điếc vĩnh viễn. Trong phòng khám, tôi từng gặp không ít thanh niên trưởng thành nhập viện vì sưng đau tinh hoàn sau khi mắc quai bị – tất cả đều chưa từng được tiêm vacxin.

Vacxin quai bị hiện nay không tồn tại dưới dạng đơn lẻ, mà luôn được phối hợp trong vacxin MMR – chứa virus sống đã được làm yếu (giảm độc lực). Loại này kích thích hệ miễn dịch tạo kháng thể bền vững mà không gây bệnh thật.

Vacxin quai bị hiệu quả đến đâu?

Sau 2 mũi tiêm đầy đủ, hiệu quả bảo vệ đạt khoảng 88–90%. Điều này có nghĩa là nếu có dịch bùng phát, những người đã tiêm đủ liều gần như không mắc bệnh, hoặc nếu có thì triệu chứng rất nhẹ, ít biến chứng.

Ngược lại, người chưa tiêm – dù là trẻ em hay người lớn – đều có nguy cơ cao. Đặc biệt, người lớn mắc quai bị thường nặng hơn trẻ nhỏ, với tỷ lệ biến chứng cao gấp nhiều lần.

Lịch tiêm vacxin quai bị chuẩn là như thế nào?

Ở trẻ em:

– Mũi 1: từ 12–18 tháng tuổi

– Mũi 2: từ 4–6 tuổi (thường trước khi vào lớp 1)

→ Hai mũi cách nhau ít nhất 1 tháng. Nếu lỡ quên, có thể tiêm bù ở bất kỳ độ tuổi nào – kể cả khi đã lớn.

Ở người lớn:

– Nên tiêm 1 liều MMR nếu chưa từng tiêm vacxin và chưa từng mắc quai bị.

– Đặc biệt quan trọng với phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ (để tránh rubella khi mang thai), nhân viên y tế, giáo viên, hoặc người sống trong môi trường tập thể.

Vacxin MMR có an toàn không?

Vacxin MMR được đánh giá là rất an toàn sau hàng chục năm sử dụng toàn cầu. Tác dụng phụ thường nhẹ và tự hết trong 1–2 ngày, chẳng hạn:

– Sốt nhẹ (khoảng 5–10% trẻ)

– Phát ban nhẹ

– Sưng hạch mang tai

– Đau khớp (hiếm, chủ yếu ở thiếu nữ vị thành niên)

Lưu ý quan trọng: Không tiêm cho người có suy giảm miễn dịch nặng, đang điều trị ung thư, hoặc dị ứng nặng với gelatin/neomycin. Nhưng với đa số mọi người, lợi ích phòng bệnh vượt xa nguy cơ tác dụng phụ.

Khi nào nên đưa con đi tiêm ngay?

Bạn nên ưu tiên tiêm vacxin quai bị (trong MMR) nếu:

– Trẻ trên 12 tháng mà chưa tiêm mũi nào

– Trẻ chuẩn bị đi học mẫu giáo hoặc tiểu học

– Gia đình sống trong vùng có ổ dịch quai bị

– Người lớn chưa rõ mình đã từng mắc bệnh hay tiêm vacxin chưa

Tôi luôn nhấn mạnh với các phụ huynh: quai bị không phải là bệnh “tự khỏi” đơn giản. Tiêm vacxin quai bị không chỉ là hành động bảo vệ con bạn khỏi những cơn sốt, sưng má kéo dài, mà còn là lá chắn ngăn ngừa những hậu quả lâu dài – đặc biệt là về sinh sản và thần kinh. Với lịch tiêm rõ ràng, hiệu quả cao và độ an toàn được kiểm chứng, việc trì hoãn hay bỏ qua vacxin MMR là một rủi ro không đáng có.

Nếu bạn còn băn khoăn về tình trạng cụ thể của con hoặc bản thân, hãy trao đổi trực tiếp với bác sĩ để được tư vấn cá nhân hóa – đừng để nỗi lo “có lẽ không cần” trở thành lý do bỏ lỡ cơ hội phòng bệnh tốt nhất.