Tiêm chủng mở rộng là gì?
Chào bạn! Câu hỏi của bạn rất quan trọng, đặc biệt với các bậc cha mẹ đang chuẩn bị đón con đầu lòng. Tiêm chủng mở rộng (TCMR) là chương trình quốc gia do Bộ Y tế tổ chức nhằm phòng ngừa các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm cho trẻ em và phụ nữ mang thai hoàn toàn miễn phí tại các điểm tiêm chủng công lập trên cả nước.
Bản chất của TCMR là một hệ thống y tế dự phòng, giúp tạo “lá chắn miễn dịch” cộng đồng bằng cách đảm bảo tỷ lệ tiêm chủng cao trong dân số. Nhờ đó, nhiều bệnh từng gây dịch lớn như bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt… đã được kiểm soát hiệu quả ở Việt Nam.
1. Tiêm chủng mở rộng gồm những vắc xin nào?
Chương trình TCMR hiện nay cung cấp 12 loại vắc xin miễn phí, phòng ngừa 16 bệnh truyền nhiễm, cụ thể:
– Lao: tiêm 1 mũi lúc sơ sinh
– Viêm gan B: 3 mũi trong vòng 12 tháng đầu đời
– Bạch hầu – Ho gà – Uốn ván (DPT): 4 mũi từ 2 đến 18 tháng tuổi
– Bại liệt (OPV hoặc IPV): 4 liều uống hoặc tiêm
– Hib (viêm màng não/viêm phổi do Hib): thường phối hợp trong vắc xin 5 trong 1
– Sởi: 2 mũi (9 tháng và 18 tháng)
– Rubella: phối hợp cùng sởi (vắc xin MR)
– Viêm não Nhật Bản B: 3 mũi từ 12 tháng tuổi
– Tả: tiêm cho trẻ vùng nguy cơ cao
– Uốn ván cho phụ nữ mang thai: 2–5 mũi tùy lần mang thai
Lưu ý: Một số vắc xin như 5 trong 1 (ComBE Five) hoặc 6 trong 1 là sản phẩm phối hợp, giúp giảm số lần tiêm mà vẫn bảo vệ đầy đủ.
2. Ai được hưởng lợi từ chương trình này?
– Trẻ em dưới 1 tuổi: là đối tượng chính, tiêm theo lịch cố định.
– Trẻ từ 1–5 tuổi: tiêm nhắc lại hoặc bổ sung nếu chưa đủ mũi.
– Phụ nữ mang thai: tiêm vắc xin uốn ván để bảo vệ cả mẹ và bé.
– Người dân vùng dịch hoặc nguy cơ cao: có thể được tiêm bổ sung (ví dụ: tả, viêm não Nhật Bản).
Bạn không cần đăng ký hay trả bất kỳ khoản phí nào — chỉ cần mang sổ tiêm chủng và giấy khai sinh (hoặc thẻ BHYT) đến trạm y tế xã/phường theo lịch tiêm hàng tháng.
3. Tiêm chủng mở rộng khác gì so với tiêm dịch vụ?
Điểm khác biệt chính nằm ở nguồn cung và chi phí, chứ không phải chất lượng:
– TCMR: miễn phí, do nhà nước cung ứng, tiêm theo lịch cố định tại trạm y tế.
– Tiêm dịch vụ: trả phí, có thể chọn vắc xin “tế bào vô bào” (ít sốt hơn), tiêm linh hoạt thời gian, thường tại bệnh viện hoặc phòng tiêm tư.
Cả hai đều sử dụng vắc xin đạt tiêu chuẩn WHO. Trong thực tế lâm sàng, tôi thấy nhiều phụ huynh lo lắng về phản ứng sau tiêm, nhưng tỷ lệ phản ứng nặng trong TCMR cực kỳ thấp, và luôn có nhân viên y tế theo dõi sát sau tiêm.
4. Dấu hiệu cần lưu ý sau tiêm chủng
Phần lớn trẻ chỉ có biểu hiện nhẹ như: – Sốt nhẹ (<38,5°C)
– Quấy khóc, chán ăn
– Sưng đỏ tại chỗ tiêm
Tuy nhiên, bạn nên đưa trẻ đi khám ngay nếu xuất hiện: – Sốt cao >39°C kéo dài quá 24 giờ
– Co giật, tím tái, khó thở
– Phát ban lan rộng hoặc li bì, bỏ bú
Những trường hợp này rất hiếm, nhưng việc phát hiện sớm giúp xử trí kịp thời.
Lịch tiêm chủng mở rộng là nền tảng miễn dịch đầu đời cho trẻ. Tôi thường dặn các bậc cha mẹ: “Đừng vì sợ con sốt mà trì hoãn tiêm — nguy cơ mắc bệnh thật sự còn nghiêm trọng hơn nhiều.”
Hãy giữ sổ tiêm chủng cẩn thận, ghi chú ngày tiêm và phản ứng (nếu có). Nếu lỡ trễ mũi, đừng lo — bạn có thể tiêm bù mà không cần tiêm lại từ đầu.
Tiêm chủng mở rộng là quyền lợi y tế công cộng quý giá, giúp bảo vệ thế hệ tương lai khỏi những căn bệnh nguy hiểm đã có vắc xin phòng ngừa. Việc tuân thủ đúng lịch tiêm không chỉ bảo vệ con bạn, mà còn góp phần giữ an toàn cho cả cộng đồng.
