Các mũi tiêm cho bé gồm những loại nào và tiêm khi nào?
Chào bạn! Tôi hiểu nỗi lo của các bậc cha mẹ khi lần đầu đưa con đi tiêm chủng — vừa thương con, vừa sợ bỏ lỡ mũi quan trọng. Các mũi tiêm cho bé là nền tảng đầu tiên giúp hệ miễn dịch non nớt của trẻ chống lại những bệnh nguy hiểm như bạch hầu, ho gà, viêm gan B, sởi… Việc tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch không chỉ bảo vệ bé mà còn góp phần ngăn ngừa dịch bệnh trong cộng đồng.
Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ ràng và có hệ thống về các mũi tiêm thiết yếu cho trẻ nhỏ, thời điểm tiêm, cũng như cách theo dõi để không bỏ sót.
Các mũi tiêm cho bé theo độ tuổi – Lịch tiêm chủng chuẩn
Từ khi sinh ra đến 24 tháng tuổi, trẻ cần tiêm nhiều loại vắc xin theo lịch khuyến cáo. Dưới đây là những mũi tiêm cơ bản theo từng giai đoạn:
– Ngay sau sinh (24 giờ đầu): Vắc xin viêm gan B liều đầu và vắc xin lao (BCG).
– 2 tháng tuổi: Bắt đầu tiêm vắc xin 5 trong 1 hoặc 6 trong 1 (phòng bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt, Hib, viêm gan B), kèm theo vắc xin phế cầu và rota (uống).
– 3–4 tháng tuổi: Tiếp tục các mũi nhắc lại vắc xin 5/6 trong 1, phế cầu, rota.
– 6–12 tháng tuổi: Tiêm nhắc vắc xin viêm gan B, cúm mùa (nếu có), và bắt đầu vắc xin sởi – rubella – quai bị (MMR) từ 9–12 tháng.
– 12–24 tháng: Tiêm nhắc vắc xin 5/6 trong 1, thủy đậu, viêm não Nhật Bản (tùy vùng), và vắc xin viêm màng não mô cầu nếu có nguy cơ.
Lưu ý: Lịch tiêm có thể điều chỉnh tùy theo tình trạng sức khỏe, cân nặng, hoặc nếu bé sinh non.
Vì sao không thể bỏ qua các mũi tiêm cho bé?
Nhiều phụ huynh nghĩ “trẻ khỏe thì không cần tiêm”, nhưng thực tế, hệ miễn dịch của trẻ dưới 2 tuổi chưa đủ trưởng thành để tự chống lại vi khuẩn/virus gây bệnh nặng. Ví dụ:
– Ho gà có thể gây ngừng thở ở trẻ sơ sinh.
– Viêm màng não do Hib hoặc mô cầu có thể để lại di chứng thần kinh vĩnh viễn.
– Bại liệt, dù hiếm, vẫn có nguy cơ tái bùng phát nếu tỷ lệ tiêm chủng giảm.
Trong phòng khám, tôi từng gặp những bé nhập viện vì viêm phổi nặng do phế cầu — chỉ vì cha mẹ trì hoãn tiêm vắc xin. Tiêm chủng không phải “gây bệnh nhẹ”, mà là huấn luyện hệ miễn dịch nhận diện và tiêu diệt mầm bệnh thật một cách an toàn.
Dấu hiệu bình thường và bất thường sau tiêm – Khi nào cần đi khám?
Sau tiêm, trẻ có thể có phản ứng nhẹ — điều này cho thấy vắc xin đang “kích hoạt” miễn dịch:
– Sốt nhẹ (<38.5°C), quấy khóc, mệt, sưng đỏ tại chỗ tiêm trong 1–2 ngày.
– Ăn ít hơn, ngủ không sâu trong 24 giờ đầu.
Tuy nhiên, bạn nên đưa bé đi khám ngay nếu:
– Sốt cao >39°C kéo dài hơn 48 giờ.
– Co giật, tím tái, khó thở, hoặc li bì.
– Sưng nề lan rộng tại chỗ tiêm, kèm mủ hoặc nóng đỏ.
Những phản ứng nghiêm trọng rất hiếm (dưới 1/1 triệu liều), nhưng việc theo dõi sát trong 24–48 giờ đầu là cần thiết.
Cách giảm đau và chăm sóc bé sau tiêm
Bạn hoàn toàn có thể giúp con dễ chịu hơn sau tiêm:
– Trước tiêm: Cho bé bú mẹ hoặc ôm ấp — tiếp xúc da kề da giúp giảm đau rõ rệt.
– Sau tiêm: Chườm mát (không chườm đá trực tiếp) lên chỗ tiêm nếu sưng.
– Không dùng aspirin cho trẻ dưới 12 tuổi. Nếu sốt >38.5°C, có thể dùng paracetamol theo cân nặng.
– Tiếp tục cho bú/ăn bình thường, tránh kiêng cữ không cần thiết.
Tôi luôn khuyên phụ huynh: đừng vì sợ con khóc mà trì hoãn tiêm. Nỗi đau vài giây hôm nay có thể ngăn cả một căn bệnh nguy hiểm ngày mai.
Lời khuyên của bác sĩ về việc theo dõi và ghi chép lịch tiêm
Để không bỏ sót bất kỳ mũi tiêm nào:
– Giữ sổ tiêm chủng cẩn thận — đây là “hộ chiếu sức khỏe” suốt đời của bé.
– Cài nhắc lịch tiêm trên điện thoại hoặc dùng ứng dụng y tế uy tín.
– Nếu lỡ trễ lịch, không cần tiêm lại từ đầu — chỉ cần tiếp tục theo phác đồ bù.
Trong hơn 15 năm làm nhi khoa, tôi thấy rõ: những bé được tiêm chủng đầy đủ không chỉ ít ốm vặt hơn, mà còn phát triển thể chất và trí tuệ ổn định hơn nhờ tránh được các biến chứng sau nhiễm bệnh.
Các mũi tiêm cho bé không phải là gánh nặng, mà là món quà bảo vệ sức khỏe đầu đời — và bạn hoàn toàn có thể đồng hành cùng con một cách tự tin, nếu hiểu đúng và chuẩn bị kỹ. Nếu còn băn khoăn về loại vắc xin cụ thể, đừng ngần ngại trao đổi trực tiếp với bác sĩ để được tư vấn cá thể hóa.
