Nôn ra máu là bệnh gì?

Chào bạn,

Nôn ra máu (còn gọi là hematemesis) không phải là một bệnh, mà là dấu hiệu cảnh báo tổn thương nghiêm trọng trong đường tiêu hóa trên — bao gồm thực quản, dạ dày hoặc tá tràng. Đây là tình trạng cần được đánh giá y khoa khẩn cấp, vì nguyên nhân có thể đe dọa tính mạng nếu không xử trí kịp thời.

Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ hơn để bạn hiểu bản chất vấn đề, nhận diện dấu hiệu nguy hiểm và biết cách ứng phó phù hợp.

Nguyên nhân phổ biến gây nôn ra máu

Nôn ra máu thường xuất phát từ chảy máu ở đường tiêu hóa trên, và các nguyên nhân lâm sàng hay gặp nhất bao gồm:

– Loét dạ dày – tá tràng: Vết loét ăn sâu vào mạch máu dưới niêm mạc, gây chảy máu ồ ạt hoặc rỉ rả. Đây là nguyên nhân hàng đầu ở người trẻ và trung niên.
– Vỡ giãn tĩnh mạch thực quản: Thường xảy ra ở người có xơ gan, do tăng áp lực tĩnh mạch cửa khiến các tĩnh mạch thành thực quản phình to và dễ vỡ. Máu thường đỏ tươi, lượng nhiều, nguy cơ tử vong cao.
– Viêm dạ dày cấp do rượu, thuốc (NSAIDs) hoặc stress: Niêm mạc dạ dày bị tổn thương lan tỏa, dẫn đến xuất huyết niêm mạc.
– Hội chứng Mallory-Weiss: Nôn mạnh kéo dài (do say rượu, thai nghén, rối loạn ăn uống) gây rách niêm mạc ở chỗ nối thực quản – dạ dày.
– Ung thư dạ dày hoặc thực quản: Hiếm hơn, nhưng cần loại trừ ở người lớn tuổi, sụt cân không rõ nguyên nhân kèm nôn ra máu tái diễn.

Dấu hiệu cảnh báo bạn cần đi khám ngay

Không phải lúc nào nôn ra máu cũng đi kèm đau dữ dội. Tuy nhiên, những biểu hiện sau cho thấy tình trạng đang tiến triển nặng và cần can thiệp y tế khẩn cấp:

– Chất nôn có máu đỏ tươi hoặc cục máu đông (thay vì màu nâu cà phê).
– Chóng mặt, vã mồ hôi, tim đập nhanh, da xanh tái — dấu hiệu mất máu cấp.
– Đi ngoài phân đen như nhựa đường (melena), mùi hôi thối đặc trưng — cho thấy máu đã xuống ruột non.
– Tiền sử xơ gan, nghiện rượu, dùng aspirin/ibuprofen kéo dài hoặc sụt cân không giải thích được.
– Nôn ra máu lặp lại nhiều lần hoặc kèm khó nuốt, đau ngực, đau thượng vị dai dẳng.

Trong phòng khám, tôi từng tiếp nhận nhiều bệnh nhân chủ quan vì “chỉ nôn ra ít máu”, nhưng khi nội soi thì phát hiện loét sâu hoặc vỡ tĩnh mạch — đều là những tình huống có thể đe dọa tính mạng nếu chậm trễ vài giờ.

Xử trí ban đầu và chẩn đoán xác định

Nếu bạn hoặc người thân vừa nôn ra máu, hãy:

– Ngừng ăn uống ngay lập tức để tránh kích thích thêm niêm mạc tiêu hóa.
– Nằm nghiêng an toàn, giữ đường thở thông thoáng (phòng trường hợp nôn sặc).
– Không tự ý uống thuốc cầm máu, thuốc giảm đau hay nước chanh/giấm — điều này có thể làm trầm trọng thêm tổn thương.
– Đến bệnh viện có chuyên khoa tiêu hóa càng sớm càng tốt, lý tưởng trong vòng 2–6 giờ đầu.

Tại cơ sở y tế, bác sĩ sẽ chỉ định:

– Nội soi tiêu hóa trên khẩn cấp (trong vòng 24 giờ) — đây là tiêu chuẩn vàng để xác định vị trí, nguyên nhân và can thiệp cầm máu (kẹp, tiêm, đốt điện…).
– Xét nghiệm máu (Hb, tiểu cầu, chức năng gan, đông máu…).
– Siêu âm bụng hoặc CT scan nếu nghi ngờ liên quan đến gan, tụy hoặc khối u.

Phòng ngừa tái phát và chăm sóc sau điều trị

Sau khi cầm máu thành công, việc ngăn ngừa tái phát quan trọng không kém:

– Ngừng rượu, thuốc lá và các thuốc NSAIDs (như ibuprofen, diclofenac) nếu không thật sự cần thiết.
– Điều trị triệt để nguyên nhân nền: như Helicobacter pylori, xơ gan, trào ngược dạ dày – thực quản.
– Ăn uống điều độ, tránh thức ăn cay nóng, chua, cứng; chia nhỏ bữa, không nằm ngay sau ăn.
– Theo dõi sát: Nếu có dấu hiệu mệt, phân đen trở lại, cần tái khám ngay — vì tái xuất huyết có thể xảy ra trong 72 giờ đầu.

Nôn ra máu luôn là dấu hiệu bất thường, phản ánh tổn thương thực thể trong đường tiêu hóa trên — từ loét đơn giản đến vỡ tĩnh mạch đe dọa tính mạng. Đừng chờ đợi hay tự điều trị tại nhà. Việc chẩn đoán sớm bằng nội soi không chỉ cứu sống bạn, mà còn giúp xác định chính xác nguyên nhân để điều trị tận gốc. Hãy coi đây là cấp cứu tiêu hóa, và hành động ngay khi triệu chứng xuất hiện.