Khi nào và vì sao mẹ bầu cần làm xét nghiệm tiểu đường thai kỳ?
H1:
Mô tả mở đầu (~300 ký tự):
“Em đang mang thai tuần thứ 25 và nghe nhiều mẹ bầu nói về xét nghiệm tiểu đường thai kỳ. Em hơi lo vì mình tăng cân khá nhanh, lại có mẹ bị tiểu đường tuýp 2. Không biết em có cần làm xét nghiệm sớm không, và quy trình cụ thể ra sao? Liệu việc bỏ qua xét nghiệm này có nguy hiểm không, thưa bác sĩ?”
Chào bạn! Câu hỏi của bạn rất đúng và quan trọng — vì tiểu đường thai kỳ (GDM) là một trong những biến chứng nội khoa thường gặp nhất trong thai kỳ, nhưng lại hoàn toàn có thể kiểm soát nếu được phát hiện sớm. Tôi sẽ giải thích rõ hơn để bạn hiểu vì sao xét nghiệm này cần thiết, khi nào nên làm, và các phương pháp được áp dụng hiện nay.
Thời điểm lý tưởng để làm xét nghiệm tiểu đường thai kỳ
Thông thường, xét nghiệm sàng lọc tiểu đường thai kỳ được thực hiện từ tuần 24 đến 28 của thai kỳ. Đây là giai đoạn mà các hormone nhau thai làm giảm độ nhạy insulin của cơ thể mẹ, khiến đường huyết dễ tăng cao hơn bình thường.
Tuy nhiên, nếu bạn có yếu tố nguy cơ cao, bác sĩ có thể chỉ định làm xét nghiệm sớm hơn – ngay trong 3 tháng đầu thai kỳ, chẳng hạn khi bạn: – Đã từng bị tiểu đường thai kỳ ở lần mang thai trước
– Có chỉ số BMI ≥ 30 (béo phì)
– Có người thân (cha, mẹ, anh chị em) mắc tiểu đường tuýp 2
– Mang thai ở tuổi ≥ 35
– Từng sinh con nặng trên 4 kg hoặc có tiền sử thai lưu không rõ nguyên nhân
Trong những trường hợp này, việc sàng lọc sớm giúp loại trừ hoặc chẩn đoán kịp thời, tránh để tình trạng tăng đường huyết kéo dài ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi.
Hai phương pháp xét nghiệm phổ biến hiện nay
Hiện nay, có hai cách tiếp cận chính để sàng lọc và chẩn đoán tiểu đường thai kỳ, tùy theo hướng dẫn của từng quốc gia và đánh giá lâm sàng của bác sĩ:
1. Xét nghiệm 1 bước (theo tiêu chuẩn của WHO và nhiều nước châu Âu)
Phương pháp này dùng nghiệm pháp dung nạp glucose 75g và được thực hiện như sau:
– Nhịn đói qua đêm (ít nhất 8 giờ)
– Lấy máu đo đường huyết lúc đói
– Uống dung dịch chứa 75g glucose trong vòng 5 phút
– Tiếp tục lấy máu sau 1 giờ và 2 giờ uống glucose
Nếu ít nhất một trong ba chỉ số sau vượt ngưỡng, bạn sẽ được chẩn đoán tiểu đường thai kỳ:
– Đường huyết đói ≥ 5,1 mmol/L
– Sau 1 giờ ≥ 10,0 mmol/L
– Sau 2 giờ ≥ 8,5 mmol/L
2. Xét nghiệm 2 bước (phổ biến tại Mỹ và một số cơ sở ở Việt Nam)
Bước 1 – Sàng lọc:
– Không cần nhịn đói
– Uống 50g glucose, sau 1 giờ lấy máu
– Nếu đường huyết ≥ 7,2–7,8 mmol/L (tùy chuẩn), bạn sẽ chuyển sang bước 2
Bước 2 – Chẩn đoán xác định:
– Nhịn đói qua đêm
– Uống 100g glucose
– Lấy máu 4 lần: lúc đói, sau 1h, 2h và 3h
– Chẩn đoán GDM nếu ≥ 2 chỉ số vượt ngưỡng (theo tiêu chuẩn Carpenter-Coustan hoặc NDDG)
Vì sao xét nghiệm này lại quan trọng đến vậy?
Bạn biết không, tiểu đường thai kỳ thường không có triệu chứng rõ ràng – nhiều mẹ bầu vẫn ăn uống, sinh hoạt bình thường mà không ngờ mình đang có đường huyết cao. Nhưng hậu quả lại rất thật:
– Với thai nhi: tăng nguy cơ dị tật bẩm sinh (đặc biệt nếu tăng đường huyết sớm), thai to (macrosomia), sinh non, hạ đường huyết sau sinh, và nguy cơ béo phì, tiểu đường tuýp 2 khi trưởng thành.
– Với mẹ: tăng huyết áp thai kỳ, tiền sản giật, nguy cơ mổ lấy thai, và 50% khả năng tiến triển thành tiểu đường tuýp 2 trong 10 năm sau sinh.
May mắn thay, nếu được phát hiện và quản lý tốt, phần lớn các biến chứng này có thể phòng ngừa. Việc điều chỉnh chế độ ăn, vận động hợp lý và theo dõi đường huyết tại nhà thường giúp kiểm soát tốt mà không cần dùng insulin.
Nếu bạn đang ở tuần 24–28 thai kỳ, đừng bỏ qua xét nghiệm này – dù bạn cảm thấy khỏe mạnh. Còn nếu có yếu tố nguy cơ, hãy chủ động trao đổi với bác sĩ để được sàng lọc sớm ngay từ tam cá nguyệt đầu tiên.
Trong phòng khám của tôi, tôi từng gặp nhiều trường hợp phát hiện tiểu đường thai kỳ nhờ xét nghiệm sàng lọc định kỳ, và nhờ can thiệp kịp thời, họ đã sinh con khỏe mạnh, không biến chứng. Ngược lại, cũng có những mẹ chủ quan, bỏ qua xét nghiệm, rồi nhập viện cấp cứu vì thai to, suy thai hoặc tiền sản giật – điều hoàn toàn có thể tránh được.
Vì vậy, hãy xem xét nghiệm tiểu đường thai kỳ không phải là gánh nặng, mà là một bước bảo vệ thiết yếu cho cả bạn và em bé. Nếu bạn còn băn khoăn về quy trình, tác dụng phụ của dung dịch glucose, hay cách chuẩn bị trước khi làm xét nghiệm – đừng ngần ngại hỏi bác sĩ hoặc nữ hộ sinh của bạn nhé!
