Endometriosis là bệnh gì?
Chào bạn,
Lạc nội mạc tử cung (endometriosis) là một bệnh phụ khoa mạn tính, xảy ra khi mô giống như lớp niêm mạc bên trong tử cung – vốn chỉ nên tồn tại trong buồng tử cung – lại phát triển ở những vị trí bất thường như buồng trứng, ống dẫn trứng, phúc mạc, ruột, bàng quang, thậm chí hiếm hơn là ở phổi hay các cơ quan xa. Những mô này vẫn phản ứng với nội tiết tố hàng tháng, gây chảy máu, viêm, sẹo và dính – dẫn đến đau đớn và nhiều biến chứng nghiêm trọng, trong đó có vô sinh.
Nguyên nhân có thể gặp
Mặc dù cơ chế chính xác vẫn chưa được làm rõ hoàn toàn, nhưng trong lâm sàng, tôi thường giải thích cho bệnh nhân một số giả thuyết được chấp nhận rộng rãi:
– Kinh nguyệt trào ngược: Đây là lý thuyết phổ biến nhất – máu kinh chứa tế bào nội mạc trào ngược qua vòi trứng vào ổ bụng, bám vào các cơ quan và phát triển thành tổn thương.
– Chuyển hóa tế bào (metaplasia): Một số tế bào vùng chậu hoặc tế bào gốc có thể “biến đổi” thành tế bào nội mạc tử cung dưới tác động của hormone hoặc yếu tố môi trường.
– Rối loạn miễn dịch: Hệ miễn dịch suy giảm không loại bỏ được các tế bào nội mạc “lạc chỗ”, khiến chúng tồn tại và phát triển.
– Yếu tố di truyền: Nếu trong gia đình có mẹ, chị hoặc em gái bị lạc nội mạc tử cung, nguy cơ mắc bệnh của bạn sẽ cao hơn đáng kể.
Dấu hiệu cảnh báo nên đi khám
Triệu chứng của lạc nội mạc tử cung rất đa dạng và không tỷ lệ thuận với mức độ tổn thương – có người tổn thương lan rộng nhưng ít đau, trong khi người khác chỉ có vài mảng nhỏ lại đau dữ dội. Tuy nhiên, bạn nên lưu ý nếu xuất hiện:
– Đau vùng chậu dữ dội, đặc biệt tăng lên trong kỳ kinh và không đáp ứng với thuốc giảm đau thông thường.
– Đau khi quan hệ sâu, thường cảm giác như “đụng vào bên trong”.
– Rối loạn kinh nguyệt: rong kinh, cường kinh hoặc chảy máu giữa chu kỳ.
– Triệu chứng tiêu hóa – tiết niệu theo chu kỳ: đau khi đi cầu, tiểu buốt, đầy bụng, buồn nôn – thường xuất hiện rõ rệt vào những ngày hành kinh.
– Khó có thai sau 6–12 tháng quan hệ đều mà không dùng biện pháp tránh thai.
– Mệt mỏi kéo dài, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống hàng ngày.
Hướng dẫn giảm triệu chứng và phòng ngừa tái phát
Hiện nay, chưa có cách chữa khỏi hoàn toàn, nhưng chúng ta hoàn toàn có thể kiểm soát tốt bệnh nếu can thiệp sớm và đúng cách:
– Thuốc giảm đau: Paracetamol, NSAIDs (như ibuprofen) có thể giúp giảm đau cấp, nhưng không nên lạm dụng vì có thể gây tổn thương dạ dày, gan, thận.
– Điều trị nội tiết: Đây là trụ cột trong điều trị – bao gồm thuốc tránh thai phối hợp, progestin, GnRH agonist… giúp ức chế chu kỳ kinh, làm teo mô lạc nội mạc và giảm viêm.
– Phẫu thuật nội soi: Trong trường hợp đau nặng, nghi ngờ vô sinh hoặc có u nang lạc nội mạc (endometrioma), bác sĩ có thể đề nghị bóc tách tổn thương. Tuy nhiên, tỷ lệ tái phát sau mổ có thể lên đến 40–50% trong 5 năm nếu không tiếp tục điều trị duy trì.
– Thay đổi lối sống: Tập thể dục đều đặn (như yoga, đi bộ), giảm stress, hạn chế caffeine và thực phẩm gây viêm (đồ chiên, đường tinh luyện) có thể hỗ trợ kiểm soát triệu chứng.
– Theo dõi sinh sản chủ động: Nếu có kế hoạch mang thai, bạn nên trao đổi sớm với bác sĩ để cân nhắc thời điểm can thiệp phù hợp – vì bệnh có thể tiến triển âm thầm và ảnh hưởng đến dự trữ buồng trứng.
Lạc nội mạc tử cung không chỉ là “đau bụng kinh bình thường” – đó là một bệnh lý thực thể, có thể ảnh hưởng sâu sắc đến sức khỏe sinh sản và chất lượng cuộc sống. Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều bệnh nhân chịu đựng đau đớn hàng năm trời vì nghĩ “ai cũng vậy”. Nếu bạn có các triệu chứng kể trên, đừng chần chừ – hãy đi khám phụ khoa chuyên sâu, có thể cần siêu âm đầu dò hoặc thậm chí nội soi chẩn đoán. Phát hiện sớm giúp bạn giữ được khả năng làm mẹ và tránh những biến chứng không đáng có.
