Sốt phát ban là gì và có nguy hiểm không?
Chào bạn, tôi hiểu nỗi lo lắng của bạn khi thấy con sốt cao rồi đột ngột nổi ban. Sốt phát ban không phải là một bệnh riêng lẻ, mà là biểu hiện lâm sàng thường gặp ở trẻ nhỏ, chủ yếu do nhiễm vi-rút. Trong đa số trường hợp, tình trạng này lành tính và tự khỏi, nhưng cũng có thể là dấu hiệu của những bệnh lý nghiêm trọng hơn như sởi, rubella hay sốt xuất huyết – nhất là khi đi kèm các triệu chứng bất thường.
Nguyên nhân phổ biến gây sốt phát ban
Sốt phát ban thường là hệ quả của phản ứng miễn dịch khi cơ thể chống lại vi-rút. Dưới đây là một số nguyên nhân thường gặp:
– Bệnh ban đào (roseola infantum): Do vi-rút herpes 6 hoặc 7, hay gặp ở trẻ 6 tháng – 2 tuổi. Đặc trưng bởi sốt cao 3–5 ngày, sau đó ban hồng xuất hiện ngay khi sốt lui, thường không ngứa và tự hết trong 1–2 ngày.
– Sởi: Gây sốt cao, ho, chảy nước mũi, mắt đỏ, sau đó phát ban lan từ mặt xuống toàn thân.
– Rubella (sởi Đức): Sốt nhẹ, hạch sau tai sưng, ban hồng nhạt xuất hiện nhanh và biến mất trong vài ngày – tuy lành tính ở trẻ nhưng rất nguy hiểm nếu mẹ bầu mắc phải.
– Sốt xuất huyết: Ban có thể xuất hiện từ ngày thứ 2–3 của sốt, thường kèm theo đau cơ, nhức hốc mắt, và các dấu hiệu cảnh báo như chảy máu chân răng, nôn ra máu.
– Tay chân miệng: Sốt nhẹ kèm loét miệng và ban bóng nước ở lòng bàn tay, bàn chân.
– Một số nhiễm vi-rút đường hô hấp khác (như enterovirus, adenovirus) cũng có thể gây phát ban sau sốt.
Dấu hiệu cảnh báo cần đi khám ngay
Mặc dù đa số trường hợp sốt phát ban do vi-rút lành tính, bạn nên đưa trẻ đến cơ sở y tế nếu có bất kỳ dấu hiệu sau:
– Sốt cao trên 39,5°C kéo dài hơn 3 ngày không đáp ứng với thuốc hạ sốt.
– Ban lan nhanh, kèm theo bầm tím, chấm xuất huyết (ấn không mất màu).
– Trẻ li bì, khó đánh thức, co giật, nôn liên tục hoặc bỏ bú.
– Khó thở, tay chân lạnh, mạch nhanh – dấu hiệu của sốc hoặc biến chứng nặng.
– Ban xuất hiện trước khi sốt lui (trái với ban đào), hoặc kèm theo ho dữ dội, mắt đỏ – gợi ý sởi.
Hướng dẫn chăm sóc và phòng ngừa tại nhà
Nếu trẻ tỉnh táo, ăn uống được và ban không kèm dấu hiệu nguy hiểm, bạn có thể chăm sóc tại nhà theo các nguyên tắc sau:
– Hạ sốt đúng cách: Dùng paracetamol theo cân nặng (không dùng aspirin cho trẻ dưới 16 tuổi).
– Bù đủ nước: Cho trẻ uống nước, oresol hoặc sữa thường xuyên để tránh mất nước.
– Theo dõi sát: Ghi lại thời điểm sốt, đặc điểm ban (màu sắc, vị trí, có ngứa không), và các triệu chứng kèm theo.
– Giữ vệ sinh da: Tắm nước ấm, mặc quần áo mềm, tránh cào gãi.
– Cách ly hợp lý: Hạn chế tiếp xúc với trẻ sơ sinh, phụ nữ mang thai hoặc người suy giảm miễn dịch – vì nhiều nguyên nhân gây sốt phát ban rất dễ lây.
Về phòng ngừa, tiêm vắc-xin đầy đủ (sởi – quai bị – rubella, tay chân miệng ở một số quốc gia) là biện pháp hiệu quả nhất để giảm nguy cơ mắc các bệnh gây sốt phát ban nghiêm trọng.
Sốt phát ban ở trẻ thường là biểu hiện của nhiễm vi-rút lành tính, đặc biệt là bệnh ban đào – nhưng không thể chủ quan vì một số nguyên nhân như sởi hay sốt xuất huyết có thể diễn tiến nặng nếu không được phát hiện sớm. Nếu bạn thấy trẻ có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào ngoài sốt và ban, đừng chần chừ – hãy đưa trẻ đi khám để được chẩn đoán chính xác và can thiệp kịp thời.
