Sốt cao nên làm gì để hạ nhanh và an toàn?
Chào bạn, tôi hiểu nỗi lo lắng khi thấy người thân – đặc biệt là trẻ nhỏ – sốt cao mà không đáp ứng thuốc. Sốt cao (thường từ 38,5°C trở lên) là phản ứng tự nhiên của cơ thể khi đang chống lại nhiễm trùng, nhưng nếu không xử trí đúng cách, có thể dẫn đến mất nước, co giật (ở trẻ nhỏ) hoặc che lấp các bệnh lý nghiêm trọng hơn. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết từ góc nhìn lâm sàng của tôi để bạn xử lý an toàn và hiệu quả.
Nguyên nhân phổ biến gây sốt cao
Sốt không phải là bệnh, mà là dấu hiệu cảnh báo cơ thể đang phản ứng với một tác nhân bất thường. Một số nguyên nhân thường gặp bao gồm:
– Nhiễm virus: Cảm cúm, sốt xuất huyết, tay-chân-miệng, hoặc các bệnh do virus hô hấp – chiếm đa số các trường hợp sốt cao ở trẻ em và người lớn.
– Nhiễm vi khuẩn: Viêm họng do liên cầu, viêm phổi, viêm màng não, nhiễm trùng đường tiểu… thường đi kèm sốt kéo dài hoặc sốt rất cao (>39,5°C).
– Phản ứng sau tiêm chủng: Thường nhẹ và tự hết trong 24–48 giờ.
– Các bệnh tự miễn hoặc ung thư: Hiếm hơn, nhưng cần nghĩ đến nếu sốt kéo dài không rõ nguyên nhân.
Trong phòng khám, tôi thường gặp nhiều phụ huynh hoảng hốt khi con sốt 39°C, nhưng thực tế, mức độ sốt không luôn phản ánh mức độ nghiêm trọng của bệnh – quan trọng hơn là tình trạng chung của người bệnh: có tỉnh táo không? Có dấu hiệu mất nước? Có triệu chứng kèm theo nguy hiểm nào không?
Dấu hiệu cảnh báo cần đi khám ngay
Bạn nên đưa người bệnh đến cơ sở y tế ngay lập tức nếu có bất kỳ dấu hiệu sau:
– Trẻ dưới 3 tháng tuổi sốt ≥38°C – hệ miễn dịch non nớt, dễ tiến triển nặng.
– Sốt ≥39,5°C không hạ sau 1–2 liều thuốc hạ sốt đúng liều.
– Co giật, li bì, khó đánh thức, hoặc lú lẫn.
– Khó thở, thở nhanh, tím tái, hoặc da nổi ban không mất khi ấn.
– Cứng gáy, đau đầu dữ dội – có thể gợi ý viêm màng não.
– Nôn liên tục, không uống được, tiểu ít hoặc không tiểu trong 8–12 giờ (dấu hiệu mất nước nặng).
– Sốt kéo dài trên 3 ngày ở người lớn hoặc trên 2 ngày ở trẻ nhỏ mà không rõ nguyên nhân.
Hướng dẫn xử trí sốt cao tại nhà an toàn
Nếu người bệnh tỉnh táo, vẫn uống được và không có dấu hiệu nguy hiểm nói trên, bạn có thể chăm sóc tại nhà theo các bước sau:
– Dùng thuốc hạ sốt đúng cách:
• Paracetamol (Acetaminophen) là lựa chọn đầu tay – liều chuẩn cho người lớn: 500–1000 mg/lần, cách nhau 4–6 giờ, không quá 4g/ngày.
• Ibuprofen có thể dùng thay thế (ở người lớn và trẻ ≥6 tháng), nhưng tránh nếu có tiền sử loét dạ dày hoặc suy thận.
• Tuyệt đối không phối hợp nhiều loại thuốc hạ sốt – dễ gây quá liều, tổn thương gan.
– Bù nước và điện giải:
• Uống từng ngụm nhỏ liên tục: nước lọc, nước dừa, oresol, súp loãng.
• Trẻ bú mẹ: tăng cữ bú; trẻ lớn: cho uống oresol theo hướng dẫn trên bao bì.
– Lau mát đúng cách:
• Dùng khăn mềm nhúng nước ấm (khoảng 32–35°C), lau nhẹ ở trán, nách, bẹn, gan bàn tay/chân.
• Không dùng nước lạnh, cồn, hoặc đá – gây co mạch, giữ nhiệt trong cơ thể.
– Mặc quần áo mỏng, thoáng:
• Tránh ủ ấm – đây là sai lầm phổ biến khiến sốt càng tăng.
• Giữ phòng thông thoáng, nhiệt độ dễ chịu (25–27°C).
– Nghỉ ngơi đầy đủ:
• Hạn chế vận động, để cơ thể dồn năng lượng chống lại tác nhân gây bệnh.
Sốt cao không phải lúc nào cũng nguy hiểm, nhưng sai lầm trong xử trí có thể biến tình trạng nhẹ thành nghiêm trọng. Trong hơn 15 năm hành nghề, tôi chứng kiến nhiều ca nhập viện muộn vì gia đình cố “hạ sốt bằng mọi giá” mà bỏ qua các dấu hiệu cảnh báo. Hãy nhớ: mục tiêu không phải là “hạ sốt bằng được”, mà là giữ người bệnh an toàn, đủ nước, và theo dõi sát diễn tiến. Nếu nghi ngờ bất thường – đừng chần chừ, hãy đi khám sớm.
