Bệnh tay chân miệng ở trẻ em và cách chăm sóc thế nào?

Chào bạn,

Bệnh tay chân miệng ở trẻ em thường là một nhiễm trùng do virus, phổ biến nhất ở trẻ dưới 5 tuổi. Đa số các ca bệnh diễn tiến nhẹ và tự khỏi trong vòng 7–10 ngày. Tuy nhiên, một số chủng virus – đặc biệt là Enterovirus 71 (EV71) – có thể gây biến chứng thần kinh, tim mạch hoặc hô hấp nếu không được theo dõi sát. Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ hơn để bạn hiểu nguyên nhân, nhận biết dấu hiệu nguy hiểm và biết cách chăm sóc con đúng cách.

Nguyên nhân và đường lây truyền bệnh tay chân miệng ở trẻ em

Bệnh tay chân miệng chủ yếu do nhóm virus đường ruột gây ra, phổ biến nhất là:
– Coxsackievirus A16: thường gây bệnh nhẹ, ít biến chứng.
– Enterovirus 71 (EV71): có khả năng gây biến chứng nặng như viêm màng não, phù phổi cấp hoặc suy tuần hoàn.

Virus lây lan rất nhanh qua:
– Tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết từ mũi, họng, nước bọt hoặc dịch từ các bóng nước vỡ của trẻ bệnh.
– Chạm vào bề mặt, đồ chơi, vật dụng bị nhiễm virus rồi đưa tay lên miệng.
– Đường phân – miệng, đặc biệt ở môi trường nhà trẻ, trường mẫu giáo nơi vệ sinh chưa đảm bảo.

Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều phụ huynh ngạc nhiên khi con bị lây bệnh dù “không tiếp xúc với trẻ ốm” – thực tế, virus có thể lây trong giai đoạn ủ bệnh, khi trẻ chưa nổi bóng nước hay sốt.

Dấu hiệu nhận biết bệnh tay chân miệng ở trẻ nhỏ

Triệu chứng thường xuất hiện sau 3–7 ngày ủ bệnh, gồm:
– Sốt nhẹ đến sốt cao (38–39°C), kéo dài 1–2 ngày.
– Biếng ăn, quấy khóc, chảy dãi nhiều (do đau miệng).
– Xuất hiện nốt hồng ban hoặc bóng nước ở lòng bàn tay, bàn chân, mông, gối – đôi khi cả trong niêm mạc miệng, lưỡi, vòm họng.

Đặc điểm dễ nhận biết: các bóng nước không ngứa, ít đau ngoài da nhưng rất đau khi ở trong miệng, khiến trẻ từ chối ăn uống.

Khi nào cần đưa trẻ đi khám ngay?

Đa số trường hợp tay chân miệng ở mức độ nhẹ (độ 1), nhưng bạn cần cảnh giác nếu trẻ có dấu hiệu cảnh báo biến chứng, bao gồm:
– Sốt cao liên tục trên 39°C, không hạ sau dùng thuốc.
– Giật mình, chới với, run chi, nôn ói nhiều.
– Thở nhanh, khó thở, da nổi vằn, lạnh đầu chi.
– Yếu liệt tay/chân, lơ mơ, co giật.

Những biểu hiện này cho thấy virus có thể đã ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương hoặc tim mạch – cần can thiệp y tế ngay lập tức để tránh nguy cơ tử vong.

Cách chăm sóc trẻ bị tay chân miệng tại nhà

Nếu trẻ chỉ ở mức độ nhẹ, bạn có thể chăm sóc tại nhà theo hướng dẫn sau:
– Giảm đau miệng: cho trẻ ăn thức mềm, mát (sữa, cháo loãng, sinh tố); tránh đồ chua, cay, nóng.
– Bù đủ nước: ưu tiên nước oresol, nước dừa, sữa – đề phòng mất nước do bỏ uống.
– Vệ sinh sạch sẽ: rửa tay thường xuyên cho cả trẻ và người chăm sóc; lau sàn, đồ chơi bằng dung dịch sát khuẩn chứa clo.
– Theo dõi sát: đo nhiệt độ 4–6 giờ/lần, quan sát tinh thần và nhịp thở.

Lưu ý: Không dùng kháng sinh (vì bệnh do virus), không bôi thuốc xanh methylen hay đắp lá – điều này có thể làm tăng nguy cơ bội nhiễm.

Phòng ngừa bệnh tay chân miệng cho trẻ như thế nào?

Hiện chưa có vắc xin phổ cập tại Việt Nam (một số vắc xin EV71 đang được thử nghiệm), nên phòng bệnh chủ yếu dựa vào vệ sinh cá nhân và môi trường:
– Rửa tay bằng xà phòng dưới vòi nước chảy – đặc biệt trước khi ăn và sau khi thay tã.
– Không cho trẻ mút tay, ngậm đồ chơi.
– Tránh đưa trẻ đến nơi đông người trong mùa dịch (thường cao điểm vào hè và đầu thu).
– Cách ly trẻ bệnh ít nhất 10 ngày kể từ khi khởi phát để tránh lây lan.

Bệnh tay chân miệng ở trẻ em tuy thường lành tính nhưng tiềm ẩn nguy cơ biến chứng nặng nếu do chủng EV71. Điều quan trọng nhất là phát hiện sớm dấu hiệu cảnh báo và chăm sóc đúng cách tại nhà. Nếu bạn thấy con sốt cao kèm giật mình hoặc thở bất thường, đừng chần chừ – hãy đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay. Phòng bệnh luôn hiệu quả hơn chữa bệnh, và thói quen rửa tay sạch chính là “lá chắn” đầu tiên cho con bạn.