Tiêu chảy nên dùng thuốc gì?

Chào bạn,

Khi bị tiêu chảy, việc dùng thuốc không phải lúc nào cũng là ưu tiên hàng đầu — đặc biệt nếu nguyên nhân do nhiễm khuẩn. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, một số thuốc hỗ trợ đúng cách có thể giúp giảm triệu chứng, bù nước và rút ngắn thời gian bệnh. Dưới đây, tôi sẽ chia sẻ rõ ràng về các nhóm thuốc thường dùng, công dụng và những lưu ý quan trọng để bạn không vô tình làm bệnh nặng hơn.

Các nhóm thuốc trị tiêu chảy thường gặp

1. Thuốc giảm nhu động ruột – “hãm phanh” tạm thời cho ruột

Những thuốc này làm chậm nhu động ruột, giúp phân đặc lại và giảm tần suất đi ngoài. Tuy nhiên, chúng chỉ dùng khi tiêu chảy không do nhiễm khuẩn.

– Loperamid: Phổ biến nhất, thường dùng trong tiêu chảy cấp không rõ nguyên nhân. Tác dụng nhanh, nhưng tuyệt đối không dùng nếu phân có máu, sốt hoặc nghi ngờ nhiễm khuẩn — vì có thể giữ vi khuẩn trong ruột, khiến tình trạng nặng hơn.

– Diphenoxylate: Thường kết hợp với atropin để hạn chế lạm dụng. Hiệu quả giảm co thắt ruột, nhưng cũng có nguy cơ tương tự Loperamid nếu dùng sai chỉ định.

– Codein: Ngoài tác dụng giảm đau, codein cũng làm chậm nhu động ruột. Ít được dùng riêng cho tiêu chảy, thường chỉ xuất hiện trong một số phác đồ đặc biệt.

Trong phòng khám, tôi từng gặp bệnh nhân tự uống Loperamid suốt 2 ngày khi bị tiêu chảy do Salmonella, dẫn đến tình trạng nhiễm độc toàn thân phải nhập viện. Vì vậy, đừng vội “cầm” tiêu chảy nếu chưa rõ nguyên nhân.

2. Thuốc bao bọc và hấp phụ – “lá chắn” bảo vệ niêm mạc ruột

Nhóm này không làm ngừng tiêu chảy mà giúp hấp thụ độc tố, vi khuẩn và bảo vệ niêm mạc, từ đó hỗ trợ quá trình hồi phục tự nhiên.

– Smecta (Diosmectit): Tạo lớp màng nhầy bao phủ niêm mạc ruột, đồng thời hấp phụ vi khuẩn, virus và độc tố. An toàn cho cả trẻ nhỏ và người lớn, thường được ưu tiên trong tiêu chảy do virus (như rotavirus).

– Attapulgit: Cơ chế tương tự Smecta, nhưng ít phổ biến hơn ở Việt Nam hiện nay.

– Pepto Bismol (Bismuth subsalicylate): Ngoài tác dụng bảo vệ niêm mạc, còn giúp giảm buồn nôn, ợ chua và có tính kháng khuẩn nhẹ. Tuy nhiên, không dùng cho trẻ dưới 12 tuổi hoặc người dị ứng aspirin.

3. Các thuốc hỗ trợ khác – điều trị nguyên nhân và tăng sức đề kháng

– Berberin: Chiết xuất từ cây hoàng đằng, có hoạt tính kháng khuẩn trên E. coli, Shigella… Tuy nhiên, hiệu quả lâm sàng còn tranh cãi và không thay thế kháng sinh khi cần thiết.

– Racecadotril: Ức chế enzyme enkephalinase, giúp giảm tiết dịch vào lòng ruột mà không làm chậm nhu động — rất phù hợp cho trẻ em. Đây là lựa chọn an toàn hơn Loperamid trong nhiều trường hợp.

– Oresol (dung dịch oresol): Không phải thuốc trị tiêu chảy, nhưng là “vũ khí” quan trọng nhất để phòng mất nước — nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trong tiêu chảy, đặc biệt ở trẻ nhỏ và người già.

– Men vi sinh (Probiotics): Như Lactobacillus, Saccharomyces boulardii… giúp tái lập hệ vi sinh đường ruột, đặc biệt hiệu quả trong tiêu chảy do kháng sinh hoặc sau nhiễm virus.

– Kẽm: Được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo bổ sung cho trẻ dưới 5 tuổi bị tiêu chảy — giúp rút ngắn thời gian bệnh và giảm nguy cơ tái phát.

Dấu hiệu cảnh báo: Khi nào không nên tự dùng thuốc?

Bạn cần đi khám ngay nếu tiêu chảy đi kèm: – Sốt cao (>38.5°C)

– Phân có máu, mủ hoặc nhầy

– Nôn liên tục, không uống được nước

– Dấu hiệu mất nước: khô miệng, tiểu ít, lơ mơ, mắt trũng

– Tiêu chảy kéo dài trên 2 ngày ở người lớn, hoặc trên 24 giờ ở trẻ nhỏ

Đặc biệt, trẻ em dưới 2 tuổi rất dễ mất nước nhanh. Việc tự ý dùng thuốc cầm tiêu chảy có thể che lấp triệu chứng và làm chậm chẩn đoán — đôi khi dẫn đến biến chứng nghiêm trọng.

Hướng dẫn xử trí an toàn tại nhà

– Ưu tiên bù nước và điện giải bằng Oresol — pha đúng theo hướng dẫn, uống từng ngụm nhỏ nếu nôn.

– Tiếp tục cho ăn (trẻ) hoặc ăn nhẹ dễ tiêu (người lớn) — không nhịn ăn.

– Rửa tay thường xuyên, tránh lây lan nếu do virus hoặc vi khuẩn.

– Không tự ý dùng kháng sinh hoặc thuốc cầm tiêu chảy nếu không có chỉ định.

– Theo dõi sát: Nếu không cải thiện sau 24–48 giờ, hãy đi khám.

Tiêu chảy phần lớn là lành tính và tự khỏi trong vài ngày, nhưng việc dùng thuốc không đúng có thể gây hại nhiều hơn lợi. Oresol và men vi sinh thường là lựa chọn an toàn nhất trong giai đoạn đầu. Chỉ khi rõ ràng là tiêu chảy không do nhiễm khuẩn, bạn mới cân nhắc thuốc giảm nhu động — và tốt nhất là sau khi được bác sĩ đánh giá.

Nếu bạn đang chăm sóc trẻ nhỏ, người già hoặc người có bệnh nền, đừng ngần ngại đi khám sớm. Một chẩn đoán đúng sẽ giúp bạn tránh được những rủi ro không đáng có.