Tụy là gì và có vai trò như thế nào trong cơ thể?

Chào bạn! Câu hỏi “tụy là gì” rất thường gặp trong phòng khám của tôi — đặc biệt từ những người vừa nghe bác sĩ nhắc đến cụm từ “viêm tụy” hay “suy tụy”. Tôi xin trả lời ngay: tụy (hay tuyến tụy) là một cơ quan nội tạng thiết yếu, nằm sâu trong ổ bụng, phía sau dạ dày, và đảm nhiệm hai chức năng sống còn: tiêu hóa thức ăn và điều hòa đường huyết.

Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ hơn để bạn hiểu tại sao tụy lại quan trọng đến vậy — và khi nào bạn nên lo lắng nếu có dấu hiệu bất thường.

Tụy là gì và nằm ở đâu trong cơ thể?

Tụy là một tuyến pha (vừa nội tiết, vừa ngoại tiết), có hình dáng dẹt, dài khoảng 15–20 cm, màu hồng nhạt, nằm ngang ở phía sau dạ dày, sát với tá tràng (phần đầu ruột non) và gần lách. Về cấu tạo, tụy được chia thành ba phần chính:

– Đầu tụy: nằm sát tá tràng, là nơi tiếp nhận và dẫn dịch tụy ra ruột.
– Thân tụy: phần giữa, chạy ngang qua cột sống.
– Đuôi tụy: kéo dài đến gần lách.

Vị trí kín và sâu khiến các bệnh lý về tụy thường khó phát hiện sớm — và dễ bị nhầm với đau dạ dày hoặc rối loạn tiêu hóa thông thường.

Tụy làm gì trong cơ thể bạn?

Tụy đảm nhận hai vai trò sinh lý then chốt, và nếu một trong hai bị suy giảm, sức khỏe toàn thân sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng:

– Chức năng ngoại tiết (tiêu hóa): Tụy sản xuất hàng loạt enzyme tiêu hóa như amylase (phân giải tinh bột), lipase (phân giải chất béo), và protease (phân giải protein). Những enzyme này được đưa vào ruột non qua ống tụy, giúp cơ thể hấp thu dinh dưỡng hiệu quả. Nếu thiếu, bạn có thể bị đầy bụng, phân mỡ, sụt cân dù ăn đủ.

– Chức năng nội tiết (điều hòa đường huyết): Trong tụy có các tiểu đảo Langerhans – những cụm tế bào đặc biệt tiết hormone trực tiếp vào máu. Quan trọng nhất là insulin (giúp hạ đường huyết) và glucagon (nâng đường huyết). Sự cân bằng giữa hai hormone này giữ cho mức glucose trong máu ổn định. Rối loạn chức năng này chính là nền tảng của đái tháo đường type 1 và type 2.

Khi nào nên lo lắng về sức khỏe tụy?

Trong thực tế lâm sàng, tôi thường gặp bệnh nhân đến muộn vì ban đầu chỉ nghĩ “đau bụng thông thường”. Bạn nên đi khám ngay nếu có các dấu hiệu sau:

– Đau bụng trên rốn, lan ra sau lưng, đặc biệt sau khi ăn nhiều dầu mỡ hoặc uống rượu.
– Buồn nôn, nôn kéo dài kèm sốt.
– Phân lỏng, có dầu, mùi hôi khó chịu (dấu hiệu thiếu enzyme tiêu hóa).
– Sụt cân không rõ nguyên nhân, khát nước nhiều, tiểu nhiều (có thể liên quan đến rối loạn insulin).

Các bệnh lý thường gặp gồm: viêm tụy cấp/mạn, suy tụy ngoại tiết, u tụy, và ung thư tụy – trong đó ung thư tụy thường diễn tiến âm thầm và tiên lượng xấu nếu phát hiện muộn.

Làm sao để bảo vệ tuyến tụy của bạn?

Mặc dù tụy nằm sâu và “im lặng”, bạn hoàn toàn có thể giảm nguy cơ tổn thương bằng những thói quen đơn giản:

– Hạn chế rượu bia: rượu là nguyên nhân hàng đầu gây viêm tụy cấp.
– Ăn uống điều độ: tránh ăn quá nhiều chất béo, đặc biệt là mỡ động vật.
– Kiểm soát cân nặng và đường huyết: béo phì và đề kháng insulin làm tăng gánh nặng cho tụy.
– Không hút thuốc: thuốc lá làm tăng nguy cơ viêm tụy mạn và ung thư tụy lên gấp đôi.
– Khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt nếu có tiền sử gia đình mắc bệnh về tụy hoặc đái tháo đường.

Tụy là một “cơ quan thầm lặng” nhưng đóng vai trò kép: vừa giúp bạn tiêu hóa thức ăn, vừa giữ đường huyết ổn định. Khi bạn nghe đến “tụy”, đừng nghĩ đó chỉ là một bộ phận phụ — mà hãy coi đó là trung tâm điều phối quan trọng cho cả hệ tiêu hóa và chuyển hóa. Nếu có bất kỳ triệu chứng nghi ngờ, đừng chần chừ — vì chẩn đoán sớm chính là chìa khóa để điều trị hiệu quả và tránh biến chứng nghiêm trọng.