Sỏi mật là gì và có nguy hiểm không?

“Dạo gần đây tôi hay bị đau tức vùng bụng trên bên phải, đặc biệt sau khi ăn đồ béo. Nghe người quen nói có thể do sỏi mật, nhưng tôi chưa hiểu rõ sỏi mật là gì, có nguy hiểm không và cần làm gì tiếp theo. Mong bác sĩ giải thích giúp!”

Chuyên viên tư vấn

Chào bạn! Câu hỏi “sỏi mật là gì” rất thường gặp trong phòng khám của tôi. Sỏi mật là những khối rắn hình thành trong túi mật hoặc đường mật, chủ yếu do mất cân bằng thành phần dịch mật – như cholesterol, bilirubin hoặc muối mật. Tùy vào kích thước, vị trí và số lượng mà sỏi mật có thể không gây triệu chứng hoặc dẫn đến biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời.

Nguyên nhân hình thành sỏi mật

Sỏi mật không xuất hiện một cách ngẫu nhiên, mà thường liên quan đến các yếu tố làm thay đổi thành phần dịch mật hoặc giảm chức năng co bóp của túi mật:

– Tăng cholesterol trong dịch mật: Khi gan tiết quá nhiều cholesterol, dịch mật không hòa tan hết, dẫn đến kết tủa và tạo sỏi cholesterol – loại phổ biến nhất.
– Tăng bilirubin: Gặp trong các bệnh lý như thiếu máu tan máu, xơ gan… khiến bilirubin dư thừa, kết hợp với canxi tạo thành sỏi sắc tố.
– Túi mật co bóp kém: Dịch mật ứ đọng lâu ngày dễ lắng đọng và kết tinh thành sỏi.
– Yếu tố nguy cơ khác: Giới tính (nữ giới dễ mắc hơn), tuổi tác (>40), béo phì, sụt cân nhanh, mang thai, hoặc dùng thuốc nội tiết kéo dài.

Dấu hiệu nhận biết sỏi mật

Nhiều người có sỏi mật nhưng không có triệu chứng (gọi là sỏi im lặng). Tuy nhiên, khi sỏi gây tắc nghẽn hoặc viêm, bạn có thể gặp:

– Đau quặn hạ sườn phải, lan lên vai hoặc lưng, thường xảy ra sau bữa ăn nhiều dầu mỡ.
– Buồn nôn, nôn, đầy trướng, khó tiêu.
– Vàng da, vàng mắt, nước tiểu sẫm màu – dấu hiệu sỏi đã di chuyển xuống đường mật gây tắc nghẽn.
– Sốt, rét run nếu có viêm túi mật hoặc viêm đường mật.

Nếu bạn thấy các triệu chứng này tái đi tái lại, đừng chủ quan – đó có thể là lời cảnh báo từ hệ thống gan mật.

Khi nào cần đi khám?

Bạn nên đến cơ sở y tế chuyên khoa tiêu hóa hoặc ngoại tổng quát nếu:

– Cơn đau vùng hạ sườn phải kéo dài trên 1–2 giờ, không giảm khi nghỉ ngơi.
– Xuất hiện vàng da, sốt cao kèm rét run.
– Nôn liên tục, không ăn uống được.
– Đã từng được chẩn đoán sỏi mật nhưng triệu chứng trở nặng hoặc tái phát thường xuyên.

Trong nhiều trường hợp, siêu âm bụng là xét nghiệm đầu tiên và đủ để chẩn đoán sỏi mật. Tùy tình huống, bác sĩ có thể chỉ định thêm CT, MRI hoặc xét nghiệm chức năng gan.

Cách điều trị và phòng ngừa sỏi mật

Phương pháp điều trị phụ thuộc vào triệu chứng và biến chứng:

– Không triệu chứng: Thường theo dõi định kỳ, không cần can thiệp.
– Có triệu chứng hoặc biến chứng: Phẫu thuật cắt túi mật (thường là mổ nội soi) là lựa chọn chính – an toàn, hiệu quả và ít ảnh hưởng đến sinh hoạt sau mổ.
– Ít trường hợp đặc biệt: Có thể dùng thuốc làm tan sỏi cholesterol, nhưng hiệu quả hạn chế và dễ tái phát.

Để phòng ngừa sỏi mật, bạn nên:

– Duy trì cân nặng hợp lý, tránh tăng/giảm cân đột ngột.
– Ăn đủ chất xơ, hạn chế thực phẩm giàu cholesterol và chất béo bão hòa.
– Uống đủ nước, vận động đều đặn để hỗ trợ lưu thông dịch mật.
– Không nhịn ăn kéo dài – điều này làm túi mật co bóp kém, dễ ứ đọng.

Sỏi mật tưởng chừng đơn giản, nhưng nếu bỏ qua, có thể dẫn đến viêm túi mật cấp, viêm tụy, thậm chí nhiễm trùng huyết. Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều bệnh nhân chủ quan vì “chỉ đau nhẹ”, đến khi nhập viện thì đã có biến chứng nặng. Vì vậy, nếu bạn nghi ngờ mình có sỏi mật, hãy đi siêu âm sớm – đó là cách đơn giản, không xâm lấn và rất đáng tin cậy để chẩn đoán.