Chức năng gan là gì và tại sao bạn nên quan tâm đến sức khỏe gan?

Dạo gần đây, tôi thường mệt mỏi, chán ăn, da vàng nhẹ và hay bị đầy bụng. Nghe nói những dấu hiệu này có thể liên quan đến gan, nhưng tôi không rõ gan thực sự làm những gì trong cơ thể. Liệu chức năng gan suy giảm có nguy hiểm không, và tôi nên làm gì để bảo vệ lá gan của mình?

Chuyên viên tư vấn

Đã trả lời: Ngày

Chào bạn,

Câu hỏi “chức năng gan là gì?” rất thường gặp trong phòng khám của tôi — đặc biệt từ những người bắt đầu lo lắng khi thấy cơ thể có dấu hiệu bất thường như mệt mỏi kéo dài, vàng da hoặc rối loạn tiêu hóa. Gan không chỉ là một cơ quan lớn mà còn là “nhà máy hóa học” quan trọng bậc nhất của cơ thể. Hiểu rõ chức năng gan sẽ giúp bạn nhận ra sớm các dấu hiệu cảnh báo và chủ động bảo vệ sức khỏe.

Dưới đây, tôi sẽ giải thích chi tiết về vai trò của gan, những nguyên nhân phổ biến gây suy giảm chức năng, dấu hiệu cần đi khám, cách hỗ trợ gan tại nhà và lời khuyên lâm sàng từ kinh nghiệm nhiều năm của tôi.

Gan đảm nhiệm những chức năng thiết yếu nào trong cơ thể?

Gan là cơ quan nội tạng lớn nhất, nặng khoảng 1,2–1,5 kg ở người trưởng thành, và tham gia vào hơn 500 phản ứng sinh hóa mỗi ngày. Dưới góc nhìn lâm sàng, tôi thường chia chức năng gan thành 4 nhóm chính:

– Chuyển hóa: Gan xử lý carbohydrate, protein và lipid từ thức ăn, điều hòa đường huyết và dự trữ glycogen — nguồn năng lượng dự phòng cho cơ thể.
– Giải độc: Gan chuyển hóa và loại bỏ chất độc (rượu, thuốc, hóa chất, sản phẩm chuyển hóa nội sinh) qua hệ thống enzyme cytochrome P450, biến chúng thành dạng dễ đào thải qua nước tiểu hoặc phân.
– Tổng hợp: Gan sản xuất albumin (duy trì áp lực keo huyết tương), yếu tố đông máu (như fibrinogen, prothrombin) và cholesterol — tất cả đều thiết yếu cho tuần hoàn và đông cầm máu.
– Bài tiết mật: Dịch mật do gan tiết ra giúp tiêu hóa chất béo và đào thải bilirubin (sản phẩm thoái hóa hemoglobin). Rối loạn bài tiết mật có thể dẫn đến vàng da hoặc sỏi mật.

Trong thực tế, khi bệnh nhân đến khám với men gan tăng cao, tôi luôn xem xét xem chức năng nào đang bị ảnh hưởng — vì tổn thương gan không chỉ là “gan nóng” như nhiều người lầm tưởng.

Nguyên nhân phổ biến làm suy giảm chức năng gan

Nhiều người nghĩ chỉ uống rượu mới hại gan, nhưng thực tế có rất nhiều yếu tố âm thầm “tấn công” lá gan mỗi ngày:

– Rượu bia: Gây viêm gan do rượu, xơ gan nếu sử dụng kéo dài.
– Viêm gan virus (B, C): Lây qua đường máu, tình dục hoặc mẹ sang con; có thể tiến triển âm thầm thành xơ gan hoặc ung thư gan.
– Gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD): Liên quan đến béo phì, đái tháo đường, rối loạn lipid — hiện chiếm tới 25% dân số toàn cầu.
– Lạm dụng thuốc: Paracetamol liều cao, kháng sinh, thuốc hạ mỡ máu… đều được chuyển hóa qua gan và có thể gây độc nếu dùng sai cách.
– Chế độ ăn uống – sinh hoạt kém: Ăn nhiều dầu mỡ, ít rau xanh, ngủ không đủ giấc, stress kéo dài — đều làm gan phải “làm thêm ca” liên tục.

Tôi từng gặp bệnh nhân 35 tuổi, không uống rượu, nhưng men gan cao gấp 3 lần bình thường do làm việc văn phòng, ăn đêm thường xuyên và thừa cân — minh chứng rõ ràng rằng lối sống hiện đại đang “đầu độc” gan một cách thầm lặng.

Dấu hiệu cảnh báo chức năng gan suy giảm – đừng bỏ qua!

Gan là cơ quan “im lặng”: tổn thương dưới 70% thường không gây triệu chứng rõ rệt. Tuy nhiên, bạn nên đi khám ngay nếu xuất hiện:

– Mệt mỏi kéo dài, chán ăn, buồn nôn không rõ nguyên nhân.
– Vàng da, vàng mắt — do tích tụ bilirubin khi gan không đào thải kịp.
– Phù chân, cổ trướng (bụng to do dịch) — dấu hiệu suy gan nặng, do giảm tổng hợp albumin.
– Da dễ bầm tím, chảy máu chân răng — do thiếu yếu tố đông máu.
– Nước tiểu sẫm màu, phân bạc màu — biểu hiện rối loạn bài tiết mật.

Nếu bạn có yếu tố nguy cơ (uống rượu, béo phì, tiền sử viêm gan), tôi khuyên nên tầm soát định kỳ men gan (ALT, AST), bilirubin, albumin và siêu âm gan mỗi 6–12 tháng.

Cách hỗ trợ và bảo vệ chức năng gan hiệu quả

Không có “thần dược” cho gan, nhưng bạn hoàn toàn có thể cải thiện sức khỏe gan bằng những thay đổi khoa học:

– Hạn chế rượu bia tuyệt đối nếu men gan đã tăng.
– Ăn uống cân bằng: Tăng rau xanh, trái cây giàu chất chống oxy hóa (vitamin C, E), ngũ cốc nguyên hạt; giảm đồ chiên xào, đường tinh luyện và thịt đỏ.
– Duy trì cân nặng hợp lý: Giảm 5–10% cân nặng có thể cải thiện đáng kể gan nhiễm mỡ.
– Tập thể dục đều đặn: 30 phút đi bộ nhanh/ngày giúp tăng nhạy cảm insulin và giảm mỡ gan.
– Không tự ý dùng thuốc bổ gan, giải độc gan: Nhiều sản phẩm không có bằng chứng khoa học, thậm chí chứa thảo dược gây độc gan (như Aristolochia).

Lưu ý: Chườm nóng, xông hơi hay “thải độc gan” bằng nước chanh – mật ong không có cơ sở y học. Gan tự “giải độc” tốt nhất khi bạn ngừng đưa thêm độc tố vào cơ thể.

Chức năng gan không chỉ liên quan đến tiêu hóa mà còn ảnh hưởng toàn diện đến chuyển hóa, miễn dịch và đông máu. Tổn thương gan thường diễn tiến âm thầm, nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa và đảo ngược ở giai đoạn sớm nếu bạn hiểu rõ vai trò của nó và thay đổi lối sống kịp thời.

Nếu bạn đang lo lắng về sức khỏe gan, đừng chờ đến khi có triệu chứng rõ rệt. Hãy bắt đầu từ hôm nay: kiểm tra men gan định kỳ, ăn uống lành mạnh và lắng nghe cơ thể — vì một lá gan khỏe là nền tảng cho sức khỏe tổng thể.