Gout là gì và tại sao cơn đau lại xuất hiện đột ngột, dữ dội?

Chào bạn, cảm ơn bạn đã chia sẻ. Gout (còn gọi là gút hoặc thống phong) là một dạng viêm khớp cấp tính do rối loạn chuyển hóa purin trong cơ thể, dẫn đến tăng axit uric máu. Khi nồng độ axit uric vượt ngưỡng hòa tan, các tinh thể urat sắc nhọn sẽ lắng đọng tại khớp và mô xung quanh, gây phản ứng viêm dữ dội — đó chính là lý do vì sao cơn đau gout thường ập đến bất ngờ, nhất là vào ban đêm.

Nguyên nhân gây bệnh gout – không chỉ do ăn uống

Nhiều người nghĩ gout chỉ do “ăn nhậu quá đà”, nhưng thực tế nguyên nhân sâu xa phức tạp hơn. Bệnh xuất phát từ sự mất cân bằng giữa sản xuất và đào thải axit uric:

– Cơ thể sản xuất quá nhiều axit uric: Thường liên quan đến chế độ ăn giàu purin (thịt đỏ, nội tạng, hải sản, bia rượu…), nhưng cũng có thể do rối loạn chuyển hóa nội sinh.

– Thận không đào thải đủ axit uric: Gặp ở người có suy giảm chức năng thận, hoặc dùng một số thuốc như lợi tiểu thiazide, aspirin liều thấp.

Ngoài ra, các yếu tố làm tăng nguy cơ bao gồm:

– Thừa cân, béo phì (mô mỡ thúc đẩy sản xuất axit uric và giảm thải trừ).

– Tiền sử gia đình: Nếu cha mẹ hoặc anh chị em bị gout, nguy cơ của bạn cao hơn.

– Giới tính và tuổi tác: Nam giới từ 30–50 tuổi dễ mắc hơn; phụ nữ thường ít bị trước mãn kinh nhờ tác dụng bảo vệ của estrogen.

– Lối sống ít vận động, stress kéo dài, hoặc bệnh lý kèm theo như tăng huyết áp, đái tháo đường, hội chứng chuyển hóa.

Dấu hiệu cảnh báo bạn có thể đang bị gout

Trong phòng khám, tôi thường gặp bệnh nhân đến muộn vì nghĩ “chỉ đau khớp thông thường”. Tuy nhiên, gout có những đặc điểm rất điển hình:

– Đau khớp đột ngột, dữ dội, thường khởi phát về đêm hoặc sáng sớm, đỉnh điểm trong 12–24 giờ đầu.

– Khớp sưng, nóng, đỏ, căng bóng, đặc biệt ở ngón chân cái (chiếm 70% trường hợp), nhưng cũng có thể ở mắt cá, đầu gối, cổ tay.

– Rất nhạy cảm với chạm nhẹ: Nhiều người không dám đắp chăn vì cảm giác “như có lửa đốt”.

– Hạn chế vận động khớp do đau và sưng.

– Ở giai đoạn mạn tính: Xuất hiện các hạt tophi – cục u trắng dưới da quanh khớp, vành tai… do lắng đọng tinh thể urat lâu ngày.

Nếu cơn đau tái đi tái lại mà không kiểm soát axit uric, khớp có thể bị phá hủy vĩnh viễn, thậm chí dẫn đến sỏi thận hoặc suy thận do tinh thể urat tích tụ trong đường tiết niệu.

Làm sao để giảm cơn đau và phòng ngừa gout tái phát?

Điều trị gout không chỉ là “uống thuốc khi đau”, mà cần chiến lược dài hạn:

– Trong cơn gout cấp: Nghỉ ngơi, chườm lạnh (không chườm nóng!), dùng thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs), colchicine hoặc corticosteroid theo chỉ định. Tuyệt đối không tự ý dùng thuốc giảm đau thông thường – có thể làm trầm trọng thêm.

– Kiểm soát nồng độ axit uric lâu dài: Mục tiêu là duy trì dưới 360 µmol/L (6 mg/dL), hoặc dưới 300 µmol/L nếu đã có tophi.

– Thay đổi lối sống:

– Hạn chế thực phẩm giàu purin: nội tạng, thịt đỏ, hải sản (nhất là tôm, cua, cá mòi).

– Tránh bia, rượu mạnh – đặc biệt bia làm giảm thải axit uric qua thận.

– Uống đủ nước (2–2,5 lít/ngày) để tăng đào thải urat.

– Giảm cân từ từ nếu thừa cân nhưng tránh nhịn ăn cực đoan, vì có thể làm tăng axit uric tạm thời.

– Duy trì vận động nhẹ nhàng như đi bộ, bơi lội để cải thiện chuyển hóa.

Lưu ý: Không nên kiêng purin tuyệt đối – cơ thể vẫn cần protein. Quan trọng là cân bằng và chọn nguồn đạm lành mạnh (đậu, trứng, sữa ít béo).

Gout không chỉ là “bệnh của người giàu” hay “do ăn uống”, mà là biểu hiện của rối loạn chuyển hóa sâu bên trong. Cơn đau cấp tuy ngắn ngủi nhưng là lời cảnh báo sớm. Nếu bỏ qua, tổn thương khớp và thận có thể trở nên không hồi phục. Tôi khuyên bạn: nếu từng có cơn đau khớp đột ngột kiểu gout, hãy xét nghiệm axit uric máu và khám chuyên khoa cơ xương khớp điều trị sớm giúp bạn tránh được biến chứng nặng và duy trì chất lượng cuộc sống lâu dài.