“Trong nóng ngoài lạnh” là dấu hiệu của bệnh gì và xử trí thế nào cho đúng?
Chào bạn, tôi là bác sĩ chuyên khoa nội tổng quát. Hiện tượng trong nóng ngoài lạnh mà bạn mô tả thực chất là biểu hiện lâm sàng của sốt kèm ớn lạnh, một phản ứng sinh lý rất phổ biến khi cơ thể đang chống lại tác nhân gây bệnh. Nóng từ bên trong là do thân nhiệt tăng lên (thường ≥37.5°C), còn cảm giác lạnh bên ngoài xuất hiện vì hệ thần kinh trung ương kích hoạt cơ chế co mạch ngoại vi và run cơ để giữ nhiệt — dù thực tế cơ thể bạn đang “quá tải” nhiệt.
Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ nguyên nhân, dấu hiệu cảnh báo và cách xử trí an toàn tại nhà.
Nguyên nhân thường gặp gây ra tình trạng “trong nóng ngoài lạnh”
Hiện tượng này hiếm khi xảy ra đơn độc — nó thường là “tiếng chuông” đầu tiên báo hiệu cơ thể đang bị tấn công. Một số nguyên nhân chính bao gồm:
– Nhiễm trùng cấp tính:
Virus (cúm mùa, sốt virus, COVID-19), vi khuẩn (viêm phổi, nhiễm trùng tiểu, viêm ruột) là thủ phạm hàng đầu. Khi mầm bệnh xâm nhập, hệ miễn dịch phóng thích cytokine — chất trung gian gây sốt và ớn lạnh.
– Thay đổi thời tiết đột ngột:
Giao mùa (đặc biệt từ nóng sang lạnh hoặc ngược lại) làm rối loạn điều hòa thân nhiệt, nhất ở người già, trẻ nhỏ hoặc người suy giảm miễn dịch.
– Bệnh lý mạn tính hoặc hệ thống:
Các bệnh như lao phổi, thương hàn, sốt xuất huyết, lupus ban đỏ hệ thống hay viêm khớp dạng thấp có thể biểu hiện bằng cơn sốt rét run tái đi tái lại.
– Phản ứng sau tiêm vắc-xin hoặc dùng thuốc:
Một số vắc-xin (như vắc-xin phòng dại, vắc-xin mRNA) hoặc thuốc (kháng sinh, thuốc hạ áp) có thể gây sốt nhẹ kèm ớn lạnh trong 24–48 giờ đầu.
Khi nào cần đi khám ngay? — Dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm
Không phải cơn “trong nóng ngoài lạnh” nào cũng đáng lo, nhưng bạn nên chủ động đi khám nếu xuất hiện bất kỳ dấu hiệu sau:
– Sốt cao trên 39°C kéo dài hơn 48 giờ, không đáp ứng với thuốc hạ sốt.
– Kèm theo khó thở, đau ngực, nôn ói liên tục, phân đen hoặc tiểu ít.
– Xuất hiện chấm xuất huyết dưới da, chảy máu chân răng, hoặc đau bụng dữ dội (có thể là sốt xuất huyết).
– Lơ mơ, co giật, cứng gáy — dấu hiệu tổn thương thần kinh trung ương.
– Trẻ nhỏ dưới 3 tháng tuổi bị sốt, dù chỉ nhẹ.
Trong phòng khám, tôi từng gặp bệnh nhân chủ quan nghĩ mình “chỉ bị cảm”, nhưng hóa ra là nhiễm trùng huyết khởi phát từ một vết xước nhỏ — điều này cho thấy việc đánh giá đúng mức độ nghiêm trọng là rất quan trọng.
Hướng dẫn xử trí an toàn tại nhà và phòng ngừa tái phát
Nếu triệu chứng nhẹ và không có dấu hiệu nguy hiểm, bạn có thể chăm sóc tại nhà theo các nguyên tắc sau:
– Bù đủ nước và điện giải:
Uống nước ấm, oresol, nước dừa, canh rau… tránh nước đá hoặc đồ uống có cồn. Mất nước sẽ làm sốt kéo dài và tăng nguy cơ suy kiệt.
– Dùng thuốc hạ sốt hợp lý:
Paracetamol liều chuẩn theo cân nặng (500–1000 mg/lần ở người lớn, cách nhau 4–6 giờ) là lựa chọn an toàn. Không tự ý dùng kháng sinh — chúng vô ích nếu nguyên nhân là virus.
– Điều chỉnh nhiệt độ cơ thể linh hoạt:
Khi đang rét run, hãy mặc áo mỏng, đắp chăn nhẹ và uống trà gừng ấm.
Khi bắt đầu nóng bừng, lau người bằng nước ấm (không dùng nước lạnh!) để giúp giãn mạch và thoát nhiệt tự nhiên.
– Nghỉ ngơi tuyệt đối và ăn nhẹ:
Ăn cháo, súp, sữa chua, trái cây mềm. Tránh thức ăn nhiều dầu mỡ hoặc quá đặc.
– Theo dõi sát diễn tiến:
Ghi lại nhiệt độ mỗi 4–6 giờ. Nếu sốt tái phát sau 2–3 ngày “hạ sốt giả”, cần nghĩ đến nguyên nhân sâu xa hơn.
Hiện tượng trong nóng ngoài lạnh tuy phổ biến nhưng không nên xem nhẹ — nó phản ánh một cuộc “chiến” đang diễn ra bên trong cơ thể bạn. Đa số trường hợp do virus và tự khỏi trong 3–5 ngày, nhưng nếu kèm theo các dấu hiệu bất thường, việc thăm khám sớm sẽ giúp loại trừ các bệnh lý nghiêm trọng như nhiễm trùng huyết, sốt xuất huyết hay bệnh tự miễn.
Hãy lắng nghe cơ thể: nếu bạn cảm thấy mệt lả, không thể đứng vững, hoặc sốt không “giống như mọi lần”, đừng chần chừ — hãy đến cơ sở y tế ngay. Sức khỏe không chờ đợi, và đôi khi, một cơn sốt tưởng nhỏ lại là lời cảnh báo quý giá.
