Tiếng kêu lục cục trong phổi có phải dấu hiệu của bệnh phổi mô kẽ?
Chào bạn,
Tôi hiểu nỗi lo lắng khi nghe thấy những âm thanh bất thường từ chính cơ thể mình—nhất là khi chúng liên quan đến hô hấp. Tiếng kêu lục cục, ran nổ (crackles) khi hít thở có thể là một dấu hiệu cảnh báo của bệnh phổi mô kẽ, đặc biệt nếu đi kèm khó thở, ho khan kéo dài và mệt mỏi. Tuy nhiên, triệu chứng này cũng xuất hiện trong nhiều tình trạng khác như viêm phế quản, suy tim hoặc nhiễm trùng phổi. Vì vậy, cần đánh giá toàn diện để chẩn đoán chính xác.
Nguyên nhân gây tiếng kêu lục cục trong phổi
Âm thanh bất thường khi thở—thường được mô tả là “ran nổ”, “lạo xạo” hoặc “lục cục”—xuất hiện do sự mở lại đột ngột của các phế nang (túi khí nhỏ trong phổi) bị xẹp hoặc chứa dịch. Trong trường hợp bệnh phổi mô kẽ, nguyên nhân chủ yếu bao gồm:
– Xơ hóa mô kẽ: Quá trình viêm mạn tính làm dày và sẹo hóa mô liên kết giữa các phế nang, khiến phổi mất độ đàn hồi và tạo ra tiếng ran đặc trưng khi hít vào sâu.
– Viêm phổi kẽ vô căn (IPF): Dạng phổ biến nhất của bệnh phổi mô kẽ nguyên phát, thường gặp ở người trên 50 tuổi, hút thuốc lâu năm.
– Bệnh phổi do môi trường hoặc nghề nghiệp: Hít phải bụi silica, amiăng, nấm mốc hoặc hóa chất công nghiệp có thể kích hoạt phản ứng viêm ở mô kẽ.
– Tác dụng phụ của thuốc: Một số thuốc điều trị ung thư (như bleomycin), kháng sinh (nitrofurantoin) hoặc thuốc chống loạn nhịp (amiodarone) có thể gây tổn thương phổi mô kẽ.
– Bệnh tự miễn: Lupus, xơ cứng bì, viêm da cơ… cũng có thể ảnh hưởng đến phổi, gây viêm mô kẽ thứ phát.
Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều bệnh nhân ban đầu chỉ nghĩ mình “ho do thời tiết”, nhưng khi chụp CT liều thấp, hình ảnh lưới kính mờ (ground-glass opacity) và xơ hóa dưới màng phổi đã cho thấy tổn thương mô kẽ rõ rệt.
Dấu hiệu cảnh báo bạn nên đi khám ngay
Không phải mọi tiếng ran trong phổi đều nguy hiểm, nhưng bạn cần lưu ý nếu có ít nhất hai trong các triệu chứng sau:
– Khó thở khi gắng sức, tiến triển nặng dần theo thời gian (ban đầu chỉ khi leo cầu thang, sau đó ngay cả khi nghỉ ngơi).
– Ho khan kéo dài trên 4–6 tuần, không đáp ứng với thuốc ho thông thường.
– Mệt mỏi dai dẳng, sụt cân không rõ nguyên nhân.
– Đầu ngón tay dùi trống (ngón tay phình to, móng cong như kính đồng hồ)—dấu hiệu muộn của thiếu oxy mạn tính.
– Âm ran nổ dai dẳng ở đáy phổi, nghe rõ khi hít vào sâu—đặc biệt ở vùng lưng dưới.
Nếu bạn trên 50 tuổi, có tiền sử hút thuốc hoặc tiếp xúc với yếu tố nguy cơ nghề nghiệp, việc tầm soát sớm bằng chụp CT ngực liều thấp và đo chức năng hô hấp là rất quan trọng.
Làm gì để giảm triệu chứng và ngăn tiến triển bệnh?
Hiện tại, bệnh phổi mô kẽ chưa thể chữa khỏi hoàn toàn, nhưng can thiệp sớm giúp làm chậm tiến triển và cải thiện chất lượng sống:
– Ngừng hút thuốc tuyệt đối: Đây là yếu tố then chốt—kể cả khi bạn đã bỏ thuốc từ lâu, khói thuốc vẫn để lại di chứng.
– Tránh tiếp xúc với tác nhân gây hại: Đeo khẩu trang đạt chuẩn khi làm việc trong môi trường nhiều bụi, hóa chất hoặc nấm mốc.
– Tập phục hồi chức năng hô hấp: Các bài tập thở (như thở bụng, thở chúm môi) giúp tăng hiệu quả trao đổi khí và giảm khó thở.
– Theo dõi bão hòa oxy tại nhà: Nếu SpO₂ < 90% khi nghỉ hoặc < 88% khi vận động, cần đánh giá bổ sung về liệu pháp oxy.
– Không tự ý dùng corticosteroid hoặc thuốc ức chế miễn dịch: Việc điều trị phải dựa trên chẩn đoán chính xác—vì dùng sai có thể làm nặng thêm tổn thương phổi.
Tiếng kêu lục cục trong phổi không phải lúc nào cũng là bệnh phổi mô kẽ, nhưng nếu kéo dài kèm khó thở và ho khan, đây là tín hiệu cơ thể đang “kêu cứu”. Trong nhiều trường hợp, tổn thương mô kẽ đã tiến triển âm thầm hàng năm trước khi triệu chứng rõ rệt. Do đó, đừng chần chừ—hãy đi khám chuyên khoa hô hấp nếu triệu chứng tồn tại trên 2 tuần. Chẩn đoán sớm không chỉ giúp làm chậm xơ hóa mà còn mở ra cơ hội tiếp cận các liệu pháp mới như thuốc chống xơ (pirfenidone, nintedanib) hoặc ghép phổi trong trường hợp nặng.
Bạn không đơn độc—và càng chủ động, cơ hội giữ gìn chức năng hô hấp càng cao.
