Thuốc bổ sung máu có thực sự cần thiết khi bạn thường xuyên mệt mỏi?

Chào bạn! Cảm giác mệt mỏi, da xanh, chóng mặt đúng là những dấu hiệu thường gặp của thiếu máu, nhưng không phải ai mệt cũng là do thiếu máu – và càng không nên tự ý dùng thuốc bổ máu nếu chưa xác định rõ nguyên nhân. Trong nhiều trường hợp, mệt mỏi có thể xuất phát từ rối loạn tuyến giáp, suy nhược thần kinh, thiếu ngủ, hoặc thậm chí là bệnh lý tim mạch. Việc bổ sung sắt hay các vitamin tạo máu khi không cần thiết không chỉ lãng phí mà còn có thể gây hại cho gan, đường tiêu hóa và làm rối loạn chuyển hóa sắt trong cơ thể.

Nguyên nhân phổ biến khiến bạn cần thuốc bổ sung máu

– Thiếu sắt: Đây là nguyên nhân hàng đầu gây thiếu máu ở phụ nữ (do kinh nguyệt nhiều, mang thai) và trẻ em. Sắt là nguyên liệu chính để tạo hemoglobin – thành phần vận chuyển oxy trong hồng cầu.

– Thiếu vitamin B12 hoặc acid folic: Thường gặp ở người ăn chay trường, người có bệnh lý dạ dày – ruột ảnh hưởng hấp thu dinh dưỡng.

– Mất máu mạn tính: Như loét dạ dày, trĩ, u xơ tử cung… khiến cơ thể mất máu âm thầm trong thời gian dài.

– Bệnh lý mạn tính: Viêm gan, suy thận, lupus… có thể làm giảm khả năng sản xuất hồng cầu.

– Di truyền: Một số rối loạn như thalassemia (bệnh tan máu bẩm sinh) cũng gây thiếu máu, nhưng lại chống chỉ định bổ sung sắt.

Dấu hiệu cảnh báo bạn thực sự cần đi khám thiếu máu

– Da niêm mạc nhợt nhạt, đặc biệt ở lòng bàn tay, mí mắt dưới.

– Mệt mỏi kéo dài dù đã nghỉ ngơi đầy đủ, kèm theo khó tập trung, hồi hộp, đánh trống ngực.

– Rụng tóc nhiều, móng tay giòn, dễ gãy, lưỡi nhẵn hoặc đau rát.

– Xét nghiệm máu cho thấy hemoglobin < 12 g/dL (nữ) hoặc < 13 g/dL (nam) – đây là tiêu chuẩn chẩn đoán thiếu máu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).

Tôi từng gặp bệnh nhân tự uống viên sắt suốt 6 tháng vì nghĩ mình “thiếu máu”, nhưng thực ra họ bị cường giáp – và tình trạng tim đập nhanh, sụt cân lại bị bỏ qua. Vì vậy, đừng vội bổ sung khi chưa có chẩn đoán rõ ràng.

Cách bổ sung máu an toàn và hiệu quả

– Xác định nguyên nhân trước khi điều trị: Bác sĩ sẽ chỉ định xét nghiệm công thức máu, ferritin, sắt huyết thanh, vitamin B12… để biết bạn thiếu gì.

– Ưu tiên bổ sung qua chế độ ăn: Gan động vật, thịt đỏ, đậu nành, rau lá xanh đậm, hải sản giàu sắt và vitamin C (giúp hấp thu sắt tốt hơn).

– Dùng thuốc theo toa: Nếu thiếu sắt nặng, bác sĩ có thể kê viên sắt dạng ferrous sulfate, gluconate… kèm hướng dẫn cách uống (thường lúc đói, tránh uống cùng sữa, trà, cà phê).

– Theo dõi tác dụng phụ: Táo bón, buồn nôn, phân đen là phản ứng thường gặp. Nếu không dung nạp đường uống, có thể chuyển sang tiêm sắt tĩnh mạch – nhưng chỉ trong trường hợp cần thiết.

– Không tự ý dùng lâu dài: Dư thừa sắt tích tụ ở gan, tim, tuyến tụy có thể gây tổn thương cơ quan.

Những hiểu lầm phổ biến về thuốc bổ máu

Nhiều người nghĩ “thuốc bổ máu” là loại thuốc bổ tổng hợp, uống vào là khỏe – nhưng thực tế, không có khái niệm “bổ máu” chung chung trong y học. Mỗi loại thiếu máu có cơ chế khác nhau, và việc điều trị sai có thể làm bệnh nặng hơn. Ví dụ: bệnh nhân thalassemia nếu uống sắt sẽ bị quá tải sắt, dẫn đến suy tim, tiểu đường. Hay người thiếu B12 nếu chỉ bổ sung sắt sẽ không cải thiện triệu chứng thần kinh như tê bì, mất thăng bằng.

Nếu bạn nghi ngờ mình thiếu máu, hãy đi khám và làm xét nghiệm máu trước khi dùng bất kỳ viên bổ sung nào. Mệt mỏi là triệu chứng rất không đặc hiệu – nó có thể là tiếng chuông cảnh báo từ nhiều hệ cơ quan, chứ không chỉ đơn thuần “thiếu máu”. Việc chẩn đoán đúng nguyên nhân sẽ giúp bạn điều trị hiệu quả, tránh lãng phí và nguy cơ biến chứng. Trong đa số trường hợp, thiếu máu do thiếu sắt hoàn toàn có thể hồi phục trong 2–3 tháng nếu được can thiệp đúng cách – nhưng phải bắt đúng “thủ phạm”.