Bệnh ghẻ có lây không?

Chào bạn,

Đây là câu hỏi tôi nghe gần như mỗi tuần trong phòng khám da liễu. Nhiều người ban đầu chủ quan, nghĩ ngứa ngáy chỉ là dị ứng thông thường, đến khi cả gia đình cùng gãi mới tá hỏa đi khám. Bệnh ghẻ tuy không nguy hiểm đến tính mạng, nhưng lại rất dễ lây lan và gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng sống nếu không được xử lý đúng cách.Bệnh ghẻ hoàn toàn có thể lây – và lây rất nhanh trong điều kiện sinh hoạt chung. Nguyên nhân là do một loại ký sinh trùng nhỏ gọi là Sarcoptes scabiei var. hominis (cái ghẻ người) đào hang dưới lớp sừng của da để đẻ trứng, gây ngứa dữ dội, đặc biệt về đêm. Loại mạt này không bay, không nhảy, nhưng lại bám rất tốt vào da và đồ dùng cá nhân, khiến việc lây truyền trở nên dễ dàng nếu không có biện pháp phòng ngừa kịp thời.

Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ hơn về cơ chế lây lan, dấu hiệu nhận biết, cách xử trí và quan trọng nhất – làm sao để ngăn cả gia đình bạn không bị lây ghẻ.

Nguyên nhân và con đường lây truyền bệnh ghẻ

Bệnh ghẻ không phải do “bẩn” hay “vệ sinh kém” như nhiều người lầm tưởng. Dù bạn tắm rửa sạch sẽ hàng ngày, vẫn có thể mắc ghẻ nếu tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp với người nhiễm bệnh. Dưới đây là những con đường lây truyền phổ biến:

– Tiếp xúc da – da trực tiếp kéo dài: Đây là con đường lây chính. Việc nắm tay, ôm, ngủ chung giường, hoặc quan hệ tình dục với người bị ghẻ có thể khiến cái ghẻ bò sang da bạn trong vài phút.
– Dùng chung đồ dùng cá nhân: Khăn tắm, quần áo, ga trải giường, gối, thậm chí cả điện thoại di động – nếu dính trứng hoặc cái ghẻ – đều có thể trở thành “cầu nối” lây nhiễm.
– Môi trường sống chật hẹp, đông người: Ký túc xá, trại giam, nhà dưỡng lão, hoặc các khu lao động tập trung là nơi ghẻ dễ bùng phát thành ổ dịch.
– Lây trong gia đình: Một người mắc ghẻ mà không điều trị kịp thời, nguy cơ lây cho cả nhà lên tới 80–90% trong vòng 2–4 tuần.

Cái ghẻ có thể sống ngoài cơ thể người từ 24–72 giờ trong điều kiện ẩm mát, nên việc giặt giũ, khử khuẩn đồ dùng là cực kỳ quan trọng – không chỉ điều trị người bệnh mà còn phải “dọn sạch” môi trường xung quanh.

Dấu hiệu nhận biết bệnh ghẻ – Đừng nhầm với dị ứng hay mề đay

Nhiều người ban đầu nghĩ mình bị dị ứng thời tiết, côn trùng cắn, hoặc viêm da tiếp xúc. Tuy nhiên, bệnh ghẻ có những đặc điểm rất riêng mà bạn có thể tự nhận biết:

– Ngứa dữ dội về đêm: Đây là triệu chứng điển hình nhất. Cái ghẻ hoạt động mạnh vào ban đêm, nên bạn sẽ thấy ngứa tăng rõ rệt khi nằm yên trên giường.
– Nốt đỏ, mụn nước nhỏ ở kẽ ngón tay, cổ tay, khuỷu tay, nách, quanh rốn, sinh dục, mông: Đây là những vị trí cái ghẻ ưa “đào hang”. Ở trẻ nhỏ, ghẻ có thể xuất hiện cả ở lòng bàn tay, bàn chân, mặt và da đầu.
– Đường hang ghẻ: Là những đường nổi gợn nhẹ, màu trắng xám hoặc hồng, dài vài mm – dấu vết cái ghẻ bò dưới da. Không phải ai cũng thấy rõ, nhưng nếu có thì gần như chắc chắn là ghẻ.
– Vết trầy xước do gãi: Gãi nhiều khiến da tổn thương, dễ bội nhiễm vi khuẩn (mưng mủ, sưng nóng, đau).

Lưu ý: Ở người lần đầu mắc ghẻ, triệu chứng có thể chậm xuất hiện 2–6 tuần sau khi tiếp xúc. Nhưng nếu đã từng bị rồi, lần sau chỉ sau 1–4 ngày là ngứa dữ dội – do hệ miễn dịch “nhớ” và phản ứng nhanh hơn.

Khi nào bạn nên đi khám da liễu?

Bạn không nên tự ý mua thuốc bôi ngoài tiệm nếu nghi ngờ ghẻ, vì nhiều loại kem chứa corticoid có thể làm triệu chứng tạm lui nhưng lại khiến bệnh lan rộng và khó điều trị sau này. Hãy đi khám nếu bạn có:

– Ngứa kéo dài hơn 3 ngày, đặc biệt tăng về đêm.
– Xuất hiện nốt đỏ, mụn nước ở các vị trí đặc trưng (kẽ tay, cổ tay, bụng, sinh dục).
– Có người trong gia đình hoặc người tiếp xúc gần bị chẩn đoán ghẻ.
– Da bị trầy xước, mưng mủ, sưng nóng – dấu hiệu bội nhiễm cần kháng sinh.

Trong phòng khám, tôi thường chẩn đoán ghẻ dựa trên lâm sàng (triệu chứng + vị trí tổn thương). Trong một số trường hợp khó, có thể cạo da soi kính hiển vi để tìm cái ghẻ hoặc trứng – nhưng đa số không cần thiết nếu biểu hiện rõ ràng.

Điều trị bệnh ghẻ: Không chỉ bôi thuốc, mà phải “dọn sạch” cả môi trường

Điều trị ghẻ không khó, nhưng phải toàn diện. Nếu chỉ bôi thuốc cho người bệnh mà không xử lý đồ dùng, ghẻ sẽ tái phát liên tục – thậm chí bạn nghĩ “thuốc không hiệu quả”, trong khi thực chất là bị lây lại.

1. Thuốc điều trị (theo toa bác sĩ)

– Permethrin 5%: Là thuốc bôi hàng đầu, an toàn cho người lớn và trẻ trên 2 tháng tuổi. Bôi toàn thân từ cổ trở xuống (kể cả kẽ ngón, móng, mông), để 8–14 giờ rồi tắm lại. Thường chỉ cần 1 lần, nhưng có thể lặp lại sau 7 ngày nếu còn ngứa.
– Ivermectin uống: Dành cho ghẻ vảy (dạng nặng ở người suy giảm miễn dịch), ghẻ kháng thuốc, hoặc khi không thể bôi toàn thân (ví dụ người già liệt giường). Liều dùng theo cân nặng, thường 2 lần cách nhau 1 tuần.
– Kết hợp thuốc kháng histamine: Giúp giảm ngứa ban đêm, giúp bạn ngủ được.
– Kháng sinh: Nếu có bội nhiễm da (mưng mủ, sưng đau).

⚠️ Lưu ý quan trọng: Tất cả người sống chung trong nhà – kể cả người chưa có triệu chứng – đều phải điều trị đồng thời. Nếu không, bạn sẽ “chuyền ghẻ” qua lại như quả bóng.

2. Vệ sinh môi trường – Bước không thể bỏ qua

– Giặt toàn bộ quần áo, ga gối, khăn tắm trong nước nóng (>60°C) và phơi nắng. Nếu không giặt được, cho vào túi kín để ít nhất 72 giờ – cái ghẻ sẽ chết do thiếu độ ẩm.
– Tránh dùng chung đồ cá nhân trong suốt quá trình điều trị và 1 tuần sau đó.
– Lau sàn, tay nắm cửa, điện thoại bằng cồn hoặc chất khử trùng.
– Không đến trường, nơi làm việc trong 24–48 giờ đầu điều trị để tránh lây cho người khác.

Phòng ngừa bệnh ghẻ: Làm sao để không bị lây lần nữa?

Ghẻ có thể tái phát nếu bạn không thay đổi thói quen sinh hoạt. Dưới đây là những nguyên tắc vàng tôi luôn dặn bệnh nhân:

– Không ngủ chung, ôm ấp, hoặc tiếp xúc da – da kéo dài với người đang ngứa chưa rõ nguyên nhân.
– Không dùng chung khăn, quần áo, dép – kể cả trong gia đình. Mỗi người nên có đồ dùng riêng, đánh dấu rõ ràng.
– Giữ da khô thoáng, đặc biệt ở vùng kẽ – nơi ẩm ướt là môi trường lý tưởng cho cái ghẻ phát triển.
– Tắm rửa hàng ngày, nhưng không cần dùng xà phòng diệt khuẩn quá mạnh – chỉ cần sạch sẽ là đủ.
– Khi đi công trình, ở trọ, hoặc nơi đông người, mang theo khăn riêng, không nằm trực tiếp lên giường công cộng.

Một điều tôi muốn nhấn mạnh: Bệnh ghẻ không liên quan đến đạo đức hay lối sống. Tôi từng gặp giáo viên, bác sĩ, kỹ sư – những người rất sạch sẽ – vẫn mắc ghẻ chỉ vì tiếp xúc với người bệnh trong gia đình. Hãy điều trị bằng kiến thức, không bằng định kiến.

Bệnh ghẻ có lây, và lây rất nhanh qua tiếp xúc da – da hoặc đồ dùng cá nhân. Tuy nhiên, nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách – bao gồm cả xử lý môi trường sống – bệnh có thể khỏi hoàn toàn trong 1–2 tuần mà không để lại di chứng.

Điều quan trọng nhất không phải là “bôi thuốc gì”, mà là toàn bộ hộ gia đình phải điều trị đồng loạt và vệ sinh triệt để. Nếu bạn đang nghi ngờ mình hoặc người thân bị ghẻ, đừng chần chừ – hãy đi khám da liễu ngay để tránh lây lan rộng và biến chứng bội nhiễm.

Vì một mái nhà không ngứa – hãy hành động sớm, đúng cách.