Hội chứng ruột kích thích: Nguyên nhân, triệu chứng,

Hội chứng ruột kích thích (tên tiếng Anh là irritable bowel syndrome-IBS) là hiện tượng ruột bị rối loạn chức năng, tái đi tái lại nhiều lần mà khi người bệnh đi khám, làm các xét nghiệm đều không tìm thấy các tổn thương về giải phẫu cũng như tổ chức sinh hoá ở ruột. Ở Việt Nam, hội chứng ruột kích thích còn được biết đến với tên gọi viêm đại tràng co thắt, viêm đại tràng chức năng hoặc viêm đại tràng mãn tính.

Đây là một trong những bệnh đường ruột phổ biến nhất với tỷ lệ mắc từ 5-20% dân số, tuỳ thuộc vào vùng dân cư. Hội chứng này lành tính, tuy không gây nguy hiểm đến tính mạng nhưng lại có tác động lớn ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Nguyên nhân ra hội chứng ruột kích thích

Hiện nay, các nhà khoa học vẫn chưa đưa ra kết luận về nguyên nhân chính xác gây nên hội chứng ruột kích thích. Nhưng rất nhiều yếu tố liên quan mật thiết đến bệnh đã được xác định:

• Stress: trạng thái căng thẳng thần kinh do suy nghĩ, lo âu quá nhiều khiến các triệu chứng xuất hiện hoặc biểu hiện nặng hơn.
• Những bất thường của hệ thần kinh ở đường tiêu hóa cũng có thể là nguyên nhân làm cho bạn cảm thấy khó chịu hơn bình thường khi bụng bị trướng hơi hoặc đầy phân. Sự phối hợp kém hiệu quả giữa các tín hiệu của não và ruột có thể làm cho cơ thể của bạn phản ứng quá mức với những thay đổi thường xảy ra trong quá trình tiêu hóa. Sự phản ứng quá mức này có thể làm cho bạn bị đau, tiêu chảy hoặc táo bón.
• Thực phẩm: hội chứng ruột kích thích có thể xuất hiện khi ăn một số thực phẩm nhất định. Điều này tùy thuộc vào cơ địa của mỗi người.
• Nhiễm khuẩn đường tiêu hoá.
• Tác dụng phụ khi sử dụng kháng sinh.
• Sự thay đổi nồng độ hormone trong chu kỳ kinh nguyệt.
• Yếu tố di truyền.

Triệu chứng bệnh hội chứng ruột kích thích

Triệu chứng hội chứng ruột kích thích bao gồm các thể chính: đau bụng, táo bón và tiêu chảy.

• Đau bụng: Đau không có đặc điểm gì cụ thể, không có vị trí nhất định, có thể đau dọc khung đại tràng, đau nhiều hơn sau khi ăn hoặc đôi khi chưa ăn xong đã có cảm giác đau, khi ăn thức ăn lạ, thức ăn để lâu. Nhiều trường hợp cũng có thể đau do lạnh bụng. Cảm giác đau có thể chỉ diễn biến 1-2 ngày nhưng cũng có thể kéo dài nhiều ngày triền miên, một tháng có thể đau vài lần nhưng cũng có người bệnh nhiều tháng mới đau một lần.
• Táo bón và tiêu chảy: Phân táo thường kèm theo nhầy bọc ngoài phân. Một điểm cần lưu ý là phân trong trường hợp này không bao giờ lẫn máu, nếu có thì chắc chắn không phải là hội chứng ruột kích thích.
• Bụng đầy hơi, cảm giác nặng bụng.
• Nhức đầu.
• Mất ngủ.
• Trung tiện nhiều, cảm giác đi chưa hết phân.

Các triệu chứng này không đặc hiệu và thay đổi theo thời gian, phụ thuộc vào chế độ ăn uống. Chẳng hạn, khi ăn các thức ăn không phù hợp sẽ xuất hiện các triệu chứng rối loạn tiêu hóa ngay lập tức, nếu kiêng khem thì các triệu chứng sẽ biến mất.

Người bị hội chứng ruột kích thích cần có chế độ ăn uống phù hợp

Vì vậy các chuyên gia khuyến cáo khi có các biểu hiện trên, bệnh nhân cần đến các cơ sở y tế để được khám và làm các xét nghiệm cần thiết, xác định bệnh để được điều trị kịp thời.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu bạn có sự thay đổi liên tục về thói quen đi tiêu hoặc nếu có bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng nào của HCRKT thì điều quan trọng là phải đến gặp bác sĩ, vì điều này có thể giúp bạn phát hiện một bệnh lý nghiêm trọng hơn, ví dụ như ung thư đại tràng.

Chuyên khoa Tiêu hóa – Hệ thống y tế Thu Cúc là địa chỉ thăm khám và điều trị hiệu quả các bệnh lý đường tiêu hóa UY TÍN được nhiều người lựa chọn. (ảnh minh họa)

Các triệu chứng có thể cho thấy một tình trạng nghiêm trọng hơn bao gồm:

• Chảy máu trực tràng
• Đau bụng ngày càng nhiều và xảy ra vào ban đêm
• Sụt cân.

Bác sĩ có thể giúp bạn tìm ra các biện pháp để giảm triệu chứng cũng như loại trừ các bệnh ở đại tràng, như bệnh viêm ruột và ung thư đại tràng. Bác sĩ còn có thể giúp bạn phòng tránh các biến chứng có thể xảy ra từ các vấn đề như tiêu chảy mãn tính.

Các biến chứng thường gặp khi bị hội chứng ruột kích thích

Tiêu chảy và táo bón, cả hai dấu hiệu của hội chứng ruột kích thích, đều có thể làm bệnh trĩ nặng hơn. Ngoài ra, khi tránh dùng một số loại thực phẩm thì cơ thể sẽ không được bổ sung đầy đủ các chất dinh dưỡng cần thiết, từ đó dẫn đến suy dinh dưỡng.

Ảnh hưởng của HCRKT lên toàn bộ chất lượng sống của bạn có thể là biến chứng nghiêm trọng nhất. Ảnh hưởng này có thể làm cho bạn cảm thấy cuộc sống không được trọn vẹn, từ đó dẫn đến tình trạng chán nản hoặc trầm cảm.

Hội chứng ruột kích thích và không dung nạp lactose đều có các triệu chứng tương tự nhau, chẳng hạn đau bụng, đầy hơi, tiêu chảy…

Đối tượng nguy cơ bệnh hội chứng ruột kích thích

Các đối tượng có nguy cơ cao mắc hội chứng ruột kích thích bao gồm:

• Những người dưới tuổi 45.
• Những người thường xuyên lo âu, trầm cảm hoặc trong trạng thái tinh thần không ổn định.
• Nữ giới có khả năng mắc hội chứng ruột kích thích cao hơn nam giới hai lần.
• Những người có tiền sử gia đình mắc các bệnh về đường ruột.

Hội chứng ruột kích thích ở trẻ em cũng đang ngày càng phổ biến. Áp lực từ việc thi cử hoặc trầm cảm vì các yếu tố gia đình, xã hội có thể khiến trẻ bị căng thẳng dẫn tới hội chứng ruột kích thích.

Phòng ngừa bệnh hội chứng ruột kích thích

Vì nguyên nhân gây hội chứng ruột kích thích vẫn chưa rõ ràng nên chưa có nguyên tắc chuẩn mực nào để phòng tránh. Tuy nhiên, có thể thực hiện các phương pháp sau để giảm thiểu nguy cơ:

• Có chế độ ăn uống khoa học: Cố gắng ăn vào thời gian cố định trong ngày và không bỏ bữa.
• Bổ sung thực phẩm nhiều chất xơ như rau củ quả.
• Tránh các thực phẩm nhiều chất béo, dầu mỡ, thực phẩm khó dung nạp lactose, thực phẩm cay.
• Uống nhiều nước.
• Tránh các đồ uống có ga và các chất kích thích như rượu, bia, cà phê.
• Không ăn thức ăn để lâu hoặc điều kiện bảo quản không tốt.
• Không ăn thức ăn khó tiêu, dễ gây đầy hơi: khoai, sắn, bánh ngọt nhiều bơ, hoa quả nhiều đường như cam, quýt, xoài, mít.
• Sử dụng thuốc tiêu chảy và thuốc nhuận tràng theo kê toa của bác sĩ.
• Tập thể dục thường xuyên, cố gắng có những vận động thể chất ít nhất 30 phút mỗi ngày.
• Luyện tập thư giãn, không để bị trầm cảm, lo lắng quá mức.

Chế độ ăn uống lành mạnh giúp đối phó với hội chứng ruột kích thích

Các biện pháp chẩn đoán và xét nghiệm hội chứng ruột kích thích

Do các triệu chứng không đặc hiệu, hội chứng ruột kích thích được chẩn đoán chủ yếu bằng phương pháp loại trừ. Muốn vậy, bác sĩ cần làm đầy đủ các thăm dò và xét nghiệm sau:

• Xét nghiệm phân
• Chụp khung đại tràng
• Soi trực tràng và đại tràng
• Sinh thiết trực tràng hoặc đại tràng.

Chẩn đoán hình ảnh

• Nội soi đại tràng xích-ma bằng ống mềm: khảo sát này giúp kiểm tra phần dưới của đại tràng (xích-ma) bằng một ống soi mềm (ống soi đại tràng xích-ma).
• Nội soi đại tràng: trong một số trường hợp, đặc biệt là khi bạn từ 50 tuổi trở lên hoặc có các dấu hiệu của một bệnh lý tiềm ẩn nghiêm trọng hơn, bác sĩ có thể thực hiện khảo sát chẩn đoán này bằng cách sử dụng một ống nhỏ mềm để kiểm tra toàn bộ chiều dài của đại tràng.
• Chụp X-quang: đôi khi bác sĩ sẽ áp dụng phương pháp chụp X-quang để thu hình ảnh của đại tràng.
• Chụp CT: Chụp CT vùng bụng và chậu có thể giúp bác sĩ loại trừ các nguyên nhân khác gây ra triệu chứng, đặc biệt là khi bạn bị đau bụng.

Xét nghiệm máu

• Xét nghiệm không dung nạp lactose: lactase là một men cần thiết để tiêu hóa đường có trong các sản phẩm từ sữa. Nếu cơ thể không tiết ra loại enzyme này, bạn có thể gặp các vấn đề tương tự như những người bị hội chứng ruột kích thích, như đau bụng, đầy hơi và tiêu chảy. Để kiểm tra xem đây có phải là nguyên nhân gây ra các triệu chứng của bạn hay không, bác sĩ sẽ chỉ định kiểm tra hơi thở hoặc yêu cầu bạn loại bỏ sữa và các sản phẩm từ sữa ra khỏi chế độ ăn uống của mình trong vòng vài tuần.
• Kiểm tra hơi thở: bác sĩ có thể tiến hành xét nghiệm hơi thở để phát hiện một tình trạng gọi là loạn khuẩn, đây là tình trạng vi khuẩn từ đại tràng tăng trưởng trong ruột non, gây chướng bụng, tức bụng và tiêu chảy. Tình trạng này thường gặp hơn ở những người đã từng phẫu thuật ruột, bị tiểu đường hoặc một số bệnh khác có khả năng làm chậm quá trình tiêu hóa.
• Xét nghiệm máu: bệnh Coeliac là tình trạng nhạy cảm với protein có trong lúa mì, lúa mạch, lúa mạch đen mà có thể gây ra các dấu hiệu và triệu chứng giống như những người bị hội chứng ruột kích thích. Xét nghiệm máu có thể giúp loại trừ rối loạn này. Trẻ em bị HCRKT sẽ có nguy cơ mắc bệnh Coeliac cao hơn trẻ bình thường. Nếu nghi ngờ bạn mắc bệnh Coeliac, bác sĩ sẽ tiến hành nội soi đường tiêu hóa trên để sinh thiết ở ruột non.
• Xét nghiệm phân: nếu bạn bị tiêu chảy mãn tính, bác sĩ có thể kiểm tra phân để tìm vi khuẩn hoặc ký sinh trùng.

Các biện pháp điều trị bệnh hội chứng ruột kích thích

Để trị dứt điểm hội chứng ruột kích thích chế độ ăn uống sinh hoạt là rất quan trọng. Trước tiên cần kiêng khem những thức ăn dễ gây dị ứng như tôm, cua, cá và những thức ăn khó tiêu, dễ sinh hơi như khoai lang,… Đa số người mắc rối loạn cơ năng đại tràng hay hội chứng ruột kích thích thường bị thiếu lactase (là enzyme phân giải đường lactose) nên cần tránh các loại thức ăn có loại đường này.

Đối với người bị táo bón thì cần bổ sung thực phẩm chống táo, đối với người bị tiêu chảy thì có thể sử dụng các thức ăn đặc dễ tiêu. Khi ăn cần phải nhai kỹ, ăn từ từ, không nên ăn quá no.

Luyện tập đi ngoài ngày một lần vào buổi sáng, có thể xoa bóp bụng trước khi đi ngoài để kích thích gây cảm giác đi ngoài.

Bên cạnh đó, có thể dùng các thuốc điều trị hội chứng ruột kích thíchcụ thể với từng triệu chứng:

• Chống đau: dùng các thuốc chống co thắt loại hướng cơ như Spasfon, Duspatalin
• Chống táo bón: dùng các thuốc nhuận tràng như Forlax, Duphalac, Tegaserod
• Chống ỉa chảy: Smecta, Imodium, Actapulgite
• Chống sinh hơi: Meteospasmyl, Pepsane
• Thuốc an thần: Rotunda, Seduxen, Dogmatil
• Thuốc triệt khuẩn ruột: tuy vi khuẩn không đóng vai trò quan trọng trong bệnh này nhưng ít nhiều có tham gia, tạo nên vòng luẩn quẩn. Tiêu chảy và táo bón đều tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển, khi vi khuẩn phát triển mạnh mẽ sẽ làm tăng tiêu chảy và trướng bụng. Tuỳ thuộc vào mức độ mà có thể dùng các loại thuốc khác nhau: Berberin, Ganidan, Biseptol.

Để chẩn đoán chính xác và có phương pháp điều trị hiệu quả, bạn nên lựa chọn cho mình một địa chỉ có chuyên khoa Tiêu hóa uy tín, các bác sĩ sẽ thăm khám và phát hiện sớm các triệu chứng ruột kích thích và có biện pháp điều trị hiệu quả nhất.

Khám sức khỏe định kỳ thường xuyên ngừa nguy cơ bệnh lý ruột kích thích

Nếu bạn cần tư vấn thêm hay muốn đặt lịch khám với Chuyên khoa Tiêu hóa tại Hệ thống Y tế Thu Cúc, xin vui lòng liên hệ 1900 55 88 92 để được tư vấn và hỗ trợ tốt nhất.