Cách nhận biết trào ngược dạ dày: Những dấu hiệu đặc trưng

Hiểu rõ cách nhận biết trào ngược dạ dày là điều quan trọng giúp bạn chủ động khám và điều trị đúng thời điểm. Bài viết dưới đây tổng hợp các dấu hiệu điển hình và không điển hình của trào ngược, các phương pháp chẩn đoán và lời khuyên chuyên gia để phát hiện bệnh từ sớm.

1. Trào ngược dạ dày là gì?

Trào ngược dạ dày – thực quản (GERD) là bệnh lý tiêu hóa phổ biến, xảy ra khi acid và dịch dạ dày trào ngược lên thực quản. Bệnh gây ra nhiều triệu chứng khó chịu, ảnh hưởng đến sinh hoạt, chất lượng cuộc sống và có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm nếu không được phát hiện sớm.

Tình trạng trào ngược dạ dày – thực quản xảy ra khi van thực quản dưới (LES) hoạt động kém hiệu quả, không đóng chặt, khiến acid và thức ăn từ dạ dày trào ngược lên thực quản. Tình trạng này kéo dài sẽ gây viêm thực quản, kích ứng niêm mạc, tạo thành các triệu chứng điển hình.

Nguyên nhân chính là do van thực quản dưới suy yếu, tình trạng thừa cân – béo phì. Cùng với đó là thói quen ăn no, ăn nhiều đồ chua cay, dầu mỡ. Tình trạng stress kéo dài, việc mang thai, thói quen nằm ngay sau khi ăn, uống nhiều rượu bia, cà phê, thuốc lá cũng dễ gây trào ngược. Nhận biết bệnh càng sớm, điều trị càng dễ và hạn chế được biến chứng.

2. Cách nhận biết trào ngược dạ dày qua triệu chứng điển hình

Dưới đây là những dấu hiệu phổ biến nhất mà người bệnh thường gặp:

2.1 Ợ nóng – triệu chứng đặc trưng nhất

Ợ nóng là cảm giác nóng rát lan từ vùng thượng vị lên ngực, thậm chí lên cổ họng. Đây là 1 dấu hiệu điển hình của trào ngược. Đặc biệt, ợ nóng trong trào ngược thường tăng lên sau ăn. Nó thường xảy ra khi nằm hoặc cúi người, giảm khi đứng thẳng hoặc uống nước ấm. Nếu bạn thường xuyên ợ nóng từ 2 lần/tuần, rất có khả năng mắc GERD.

2.2 Ợ chua – ợ hơi

Khi acid trào lên miệng tạo cảm giác chua hoặc đắng, kèm theo mùi hôi khó chịu.

Đặc điểm:

Xảy ra sau bữa ăn đầy dầu mỡ, đồ cay

Kèm theo cảm giác “trào lên cổ”

Thường kèm đầy hơi, tức bụng

2.3 Buồn nôn hoặc nôn

Một trong những cách nhận biết trào ngược dạ dày ở giai đoạn nặng là buồn nôn sau ăn hoặc khi nằm. Một số người có thể nôn ra dịch vàng hoặc thức ăn chưa tiêu.

2.4 Đau tức ngực

Đau rát ở giữa ngực, đôi khi khiến người bệnh lo lắng nhầm với đau tim. Tính chất đau do trào ngược có các dấu hiệu phân biệt như: Đau tăng khi ăn no, đau khi nằm, đỡ hơn khi uống thuốc giảm acid.

2.5 Khó nuốt hoặc cảm giác vướng cổ họng

Trào ngược kéo dài gây phù nề và viêm thực quản khiến thức ăn khó đi qua. Người bệnh cảm thấy:

Vướng ở cổ họng

Nút nước bọt khó khăn

Khó nuốt thức ăn đặc hơn so với thức ăn lỏng

Đây là dấu hiệu cảnh báo tổn thương niêm mạc thực quản.

3. Các triệu chứng không điển hình dễ bị bỏ qua

Nhiều bệnh nhân trào ngược không hề đau dạ dày, nhưng lại xuất hiện các triệu chứng “không liên quan” khiến chẩn đoán bị chậm trễ.

3.1 Ho kéo dài

Ho khan lâu ngày, đặc biệt về đêm, thường do acid kích thích vùng họng – thanh quản.

3.2 Khàn tiếng vào buổi sáng

Acid trào lên ban đêm gây viêm dây thanh âm khiến giọng khàn, nghẹt, nói nhiều dễ đau.

3.3 Đắng miệng, nhiều đờm vào sáng sớm

Đây là biểu hiện do acid, dịch mật trào ngược lên vùng hầu họng.

3.4 Miệng hôi dù vệ sinh răng miệng tốt

Trào ngược kéo dài giải thích nguyên nhân hơi thở có mùi khó chịu.

3.5 Đau đầu, mệt mỏi, mất ngủ

Các triệu chứng này liên quan đến việc acid tác động lên hệ thần kinh hoặc trào ngược khi nằm ngủ ban đêm.

Nếu bạn gặp ít nhất 2–3 dấu hiệu trên, đặc biệt diễn ra thường xuyên, khả năng cao bạn đang bị GERD.

4. Khi nào triệu chứng trào ngược trở nên nguy hiểm?

Bạn nên đi khám ngay khi có các dấu hiệu như sụt cân không rõ nguyên nhân. Hoặc người bệnh bị nôn ra máu, đi ngoài phân đen, đau ngực dữ dội. Bên cạnh đó còn các dấu hiệu nghiêm trọng như ho kéo dài trên 3 tuần, khó nuốt, nuốt nghẹn tăng dần. Đặc biệt khi triệu chứng không cải thiện dù đã uống thuốc. CÁc vấn đề trên có thể là dấu hiệu trào ngược gây biến chứng dẫn đến các bệnh lý như:

Viêm thực quản nặng

Barrett thực quản

Hẹp thực quản

Xuất huyết tiêu hóa

5. Các phương pháp chẩn đoán trào ngược chính xác nhất

Sau khi hiểu cách nhận biết trào ngược dạ dày qua triệu chứng, bước quan trọng tiếp theo là chẩn đoán bằng kỹ thuật y khoa. Một số phương pháp chẩn đoán trào ngược và các biến chứng của bệnh bao gồm:

5.1 Nội soi dạ dày – thực quản

Giúp đánh giá các tổn thương do trào ngược như mức độ viêm thực quản, tổn thương loét, barrett thực quản (biến chứng tiền ung thư) và hiện tượng trào ngược dịch. Cùng với đó là các bệnh lý đi kèm như viêm hang vị, viêm dạ dày.

Hiện nay có nhiều công nghệ nội soi hiện đại như NBI, phóng đại, nội soi tích hợp AI giúp phát hiện tổn thương nhỏ và chính xác hơn.

5.2 Đo pH thực quản 24h

Đây là tiêu chuẩn vàng để xác định GERD, đặc biệt trong các trường hợp:

Triệu chứng không rõ ràng

Nội soi bình thường nhưng vẫn nghi ngờ trào ngược

Trào ngược về đêm

Ho kéo dài, viêm họng kéo dài

Kết quả đo sẽ cho biết bản chất của chất trào ngược, số lần và thời điểm trào ngược, giúp nâng cao chất lượng điều trị.

5.3 Đo áp lực & nhu động thực quản (HRM)

Phương pháp này giúp đánh giá  các rối loạn vận động thực quản, nguyên nhân gây khó nuốt. Đây là kỹ thuật tiên tiến thường được thực hiện trước phẫu thuật chống trào ngược.

5.4 Xét nghiệm HP khi nghi ngờ viêm dạ dày đi kèm

Nhiễm HP có thể khiến acid tăng, gián tiếp làm trào ngược nặng hơn.

6. Nhận biết trào ngược qua thói quen và yếu tố nguy cơ

Bạn có nguy cơ cao mắc GERD nếu thường có thói quen ăn tối muộn, ăn xong nằm ngay. Hoặc uống nhiều cà phê, đồ chua cay, socola, thức ăn chiên rán. Ngoài ra, người thừa cân, stress nhiều, uống rượu bia thường xuyên, hay hút thuốc lá, phụ nữ mang thai cũng dễ bị trào ngược hơn. Nếu bạn thuộc nhóm này và có đồng thời các triệu chứng ở mục 2 hoặc 3, khả năng trào ngược rất cao.

7. Trào ngược dạ dày có tự khỏi không?

Trong giai đoạn nhẹ, việc điều chỉnh thói quen có thể giúp cải thiện đáng kể. Tuy nhiên, GERD rất ít khi tự khỏi hoàn toàn. Nếu không được điều trị sớm và đúng cách, trào ngược có thể kéo dài thành mạn tính, khó khỏi. Bên cạnh đó còn các biến chứng như viêm thực quản, Barrett thực quản, nguy cơ ung thư thực quản. Vì vậy, việc nhận biết sớm và điều trị theo hướng dẫn bác sĩ là rất quan trọng.

Nếu bạn gặp phải các triệu chứng trên, hãy đi khám sớm để được chẩn đoán, đánh giá đúng mức độ trào ngược và điều trị kịp thời.