Những điều cần biết hen suyễn là bệnh gì

Hen suyễn là bệnh lý hô hấp mạn tính phổ biến, có thể xuất hiện ở mọi độ tuổi, khiến người bệnh thường xuyên đối mặt với những cơn khó thở, tức ngực và khò khè. Việc hiểu rõ “hen suyễn là bệnh gì”, các dấu hiệu nhận biết cũng như phương pháp điều trị sẽ giúp người bệnh chủ động hơn trong quản lý và kiểm soát tình trạng bệnh, tránh các biến chứng nguy hiểm về lâu dài.

1. Hiểu cơ bản hen suyễn là bệnh gì

1.1. Bỏ túi thông tin về hen suyễn

Để hiểu hen suyễn là bệnh gì, cần biết đây là tình trạng sức khỏe mãn tính ảnh hưởng đến đường hô hấp, cụ thể là các ống dẫn khí trong phổi. Khi một người bị hen suyễn, các đường dẫn khí này trở nên nhạy cảm hơn bình thường và dễ bị viêm. Tình trạng viêm này khiến lớp niêm mạc bên trong ống phế quản bị sưng tấy, kết hợp với sự co thắt của các cơ xung quanh đường thở. Hậu quả là các ống dẫn khí bị thu hẹp đáng kể, làm giảm lượng không khí lưu thông vào và ra khỏi phổi.

Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), vào năm 2019, có khoảng 262 triệu người trên toàn cầu mắc bệnh hen suyễn, và căn bệnh này đã gây ra 461.000 ca tử vong. Tại Việt Nam, hen suyễn ảnh hưởng khoảng 3,9% dân số, tương đương gần 4 triệu người. Điều này cho thấy hen suyễn không chỉ là một vấn đề sức khỏe phổ biến mà còn tiềm ẩn nguy cơ nghiêm trọng nếu không được quản lý đúng cách.

1.2. Các triệu chứng cơ bản thường thấy giải đáp hen suyễn là bệnh gì

Cơ xung quanh đường thở sưng tấy, tắc nghẽn bởi chất nhầy và co thắt khiến đường hô hấp trở nên hẹp hơn, gây khó khăn cho luồng không khí di chuyển. Đây chính là nguyên nhân dẫn đến các triệu chứng điển hình của hen phế quản, thường được gọi là cơn hen suyễn, đợt bùng phát, hay đợt cấp của hen.

Những triệu chứng này có thể xuất hiện bất ngờ vào bất kỳ thời điểm nào. Các triệu chứng nhẹ có thể chỉ kéo dài vài phút, trong khi những cơn hen nặng hơn có thể kéo dài hàng giờ hoặc thậm chí nhiều ngày.

– Khó thở: Cảm giác hụt hơi, không thể hít đủ không khí, hoặc thở nông và gấp.

– Ho: Đặc biệt là ho dai dẳng, thường xuất hiện vào ban đêm hoặc sáng sớm, hay khi tiếp xúc với các yếu tố kích thích.

– Nặng ngực hoặc đau tức ngực: Cảm giác bị đè nén, bó chặt ở vùng ngực.

– Thở khò khè: Âm thanh rít lên hoặc tiếng huýt sáo khi thở, đặc biệt rõ ràng khi thở ra.

– Chỉ số lưu lượng đỉnh (PEF) giảm đột ngột: Đối với những người sử dụng máy đo lưu lượng đỉnh tại nhà, sự sụt giảm chỉ số này là một dấu hiệu của cơn hen sắp đến hoặc đang xảy ra.

2. Các giai đoạn của hen suyễn cần biết

2.1. Hen nhẹ là tình trạng cơ bản để hiểu hen suyễn là bệnh gì

Đây là dạng hen suyễn ít nghiêm trọng nhất, đôi khi được gọi là hen suyễn ngắt quãng nhẹ. Người bệnh ở giai đoạn này thường có các biểu hiện sau:

– Tần suất triệu chứng ban ngày: Xuất hiện hai ngày một tuần hoặc ít hơn.

– Bệnh không gây ảnh hưởng đáng kể đến các hoạt động bình thường của người bệnh.

– Chức năng phổi (FEV1): Kết quả đo thể tích thở ra gắng sức trong một giây (FEV1) thường đạt 80% hoặc hơn so với giá trị dự kiến của người khỏe mạnh.

– Tần số tim dưới 100 lần/phút.

– Thở khò khè ở mức độ trung bình, thường chỉ nghe thấy khi thở ra.

– Ít hoặc không có hiện tượng co kéo cơ hô hấp phụ hay hõm trên xương ức.

– Lưu lượng đỉnh thở ra (PEF) sau lần dùng thuốc giãn phế quản đầu tiên thường lớn hơn 80% so với giá trị tốt nhất của người bệnh.

– Kết quả khí máu động mạch: Nồng độ PaCO2 bình thường (<45 mmHg), SaO2 hoặc SpO2 lớn hơn 95%.

2.2. Triệu chứng hen trung bình giải đáp hen suyễn là bệnh gì

Ở giai đoạn này, người bệnh có triệu chứng trên 2 lần/tuần nhưng không xảy ra hằng ngày, ảnh hưởng nhẹ đến hoạt động sinh hoạt. Ban đêm, người bệnh có thể bị khó thở từ 3-4 lần/tháng. Mức độ hen trung bình biểu hiện rõ hơn qua các dấu hiệu:

– Khó thở khi nói chuyện, di chuyển nhiều. Thở khò khè rõ, có thể nghe thấy khi đứng gần.

– Người bệnh có thể cảm thấy tức ngực, khó chịu.

– Tần số tim mạch tăng nhẹ: 100-120 lần/phút.

– Có thể có mạch đảo (huyết áp tâm thu giảm hơn 10 mmHg khi hít vào) với biên độ 10-25 mmHg.

– Lưu lượng đỉnh thở ra (PEF) sau lần dùng thuốc giãn phế quản đầu tiên nằm trong khoảng 60-80% so với giá trị tốt nhất của người bệnh.

– Khí máu động mạch: PaO2 thường lớn hơn 60 mmHg, PaCO2 dưới 45mmHg, SaO2 hoặc SpO2 trong khoảng 91-95%.

2.3. Hen nặng

Triệu chứng xuất hiện hằng ngày, cần sử dụng thuốc giãn phế quản thường xuyên. Ban đêm người bệnh thường bị khó thở hơn 1 lần/tuần, ảnh hưởng đến hoạt động thể chất kèm theo các dấu hiệu:

– Khó thở ngay cả khi nghỉ ngơi. Thở khò khè to, phải gắng sức để thở

– Chỉ nói được từng từ do khó thở. Thường có sự co kéo cơ hô hấp phụ và hõm trên xương ức.

– Nhịp thở > 30 lần/phút, nhịp tim > 120 lần/phút.

– Chức năng phổi giảm còn 60-80%

– Có thể có mạch đảo (huyết áp tâm thu giảm hơn 10mmHg khi hít vào) với biên độ 10-25 mmHg.

– Lưu lượng đỉnh thở ra (PEF) sau lần dùng thuốc giãn phế quản đầu tiên nằm trong khoảng 60-80% so với giá trị tốt nhất của người bệnh.

– Khí máu động mạch: PaO2 thường lớn hơn 60 mmHg, PaCO2 dưới 45 mmHg, SaO2 hoặc SpO2 trong khoảng 91-95%.

2.4. Hen nguy kịch

Ở giai đoạn này, các triệu chứng hen suyễn đã trở nên rõ rệt và ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống hàng ngày của người bệnh.

– Đợt bùng phát: Xảy ra hai lần một tuần hoặc nhiều hơn.

– Khó thở ngay cả khi nghỉ ngơi.

– Người bệnh có vẻ khó chịu, vật vã, bồn chồn.

– Chỉ có thể nói được từng từ riêng lẻ, không thể nói thành câu.

– Nhịp thở thường trên 30 lần/phút.

– Tiếng thở khò khè rất to và rõ. Co kéo cơ hô hấp phụ và hõm trên xương ức nhiều, rõ rệt.

– Tần số tim mạch: Trên 120 lần/phút.

– Thường có mạch đảo với biên độ lớn hơn 25 mmHg.

– Lưu lượng đỉnh thở ra (PEF) sau lần dùng thuốc giãn phế quản đầu tiên vẫn ở mức 60-80% so với giá trị tốt nhất của người bệnh.

– Khí máu động mạch: PaO2 lớn hơn 60 mmHg, PaCO2 lớn hơn 45 mmHg (có thể xuất hiện tím tái hoặc có dấu hiệu suy hô hấp); SaO2 hoặc SpO2 dưới 90%.

– Chức năng phổi (FEV1): Kết quả FEV1 nằm trong khoảng 60-80% so với giá trị dự kiến.

3. Các phương pháp điều trị hen suyễn

Thuốc hít là nền tảng kiểm soát hen, đưa thuốc trực tiếp vào đường thở, giúp giãn phế quản, giảm viêm. Có nhiều loại: ống hít định liều (MDI), ống hít bột khô (DPI), ống hít kích hoạt bằng hơi thở, ống hít sương mềm, phù hợp từng độ tuổi và khả năng phối hợp của người bệnh.

Máy khí dung cũng được sử dụng, đặc biệt cho trẻ em, người cao tuổi hoặc khi cơn hen cấp khiến người bệnh khó tự hít thuốc. Ngoài ra, thuốc tiêm sinh học dành cho hen nặng, giúp giảm cơn hen, giảm nhu cầu dùng thuốc giãn phế quản, cải thiện chất lượng sống. Việc lựa chọn phương pháp phù hợp cần tuân thủ chỉ định của bác sĩ để kiểm soát bệnh hiệu quả.

Hen suyễn là bệnh lý mạn tính cần được theo dõi và điều trị lâu dài để kiểm soát triệu chứng. Đồng thời giảm thiểu nguy cơ biến chứng nguy hiểm như suy hô hấp, tổn thương phổi. Việc nhận biết sớm hen suyễn là bệnh gì, tuân thủ kế hoạch điều trị sẽ tránh các yếu tố kích thích, và duy trì lối sống lành mạnh sẽ giúp người bệnh sống khỏe và chủ động kiểm soát bệnh.