Nhận biết 2 nguyên nhân chính dẫn đến suy hô hấp cấp

Suy hô hấp cấp là tình trạng nguy hiểm, có thể đe dọa tính mạng nếu không được can thiệp kịp thời. Đây là hậu quả của nhiều bệnh lý nền hoặc tổn thương cấp tính tại phổi và các cơ quan liên quan đến hô hấp. Trong đó, có 2 nguyên nhân chính đóng vai trò quyết định trong việc khởi phát tình trạng này mà người bệnh và người chăm sóc cần đặc biệt lưu ý. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn nhận biết rõ hơn về 2 nguyên nhân chủ yếu dẫn đến bệnh suy chức năng hô hấp cấp để chủ động phòng tránh và xử trí hiệu quả.

1. Suy hô hấp cấp là gì?

Suy hô hấp cấp là một hội chứng lâm sàng nghiêm trọng, xảy ra đột ngột với tiến triển nhanh chóng. Tình trạng này phát sinh khi quá trình trao đổi khí – cụ thể là việc hấp thu oxy và loại bỏ carbon dioxide tại phổi – bị rối loạn. Hậu quả là cơ thể không nhận đủ oxy cần thiết cho tim, não và các cơ quan quan trọng khác.

Người bị suy chức năng hô hấp cấp thường có biểu hiện như khó thở, vã mồ hôi, da niêm mạc tím tái. Nếu không được can thiệp kịp thời và đúng cách, tình trạng này có thể nhanh chóng dẫn đến tử vong.

Nhờ vào những tiến bộ trong kỹ thuật y học và chăm sóc tích cực, tỷ lệ tử vong do suy chức năng hô hấp cấp trong những năm gần đây đã có xu hướng giảm rõ rệt.

2. Nguyên nhân gây suy chức năng hô hấp cấp tính

Suy chức năng hô hấp cấp có thể phát sinh từ nhiều nguyên nhân khác nhau, được chia thành hai nhóm chính: nguyên nhân tại phổi và nguyên nhân ngoài phổi.

2.1. Nguyên nhân tại phổi dẫn đến suy hô hấp cấp

– Tình trạng viêm phổi lan rộng (ảnh hưởng nhiều thùy) là nguyên nhân thường gặp, đặc biệt là viêm phổi do vi khuẩn như phế cầu, liên cầu, Haemophilus influenzae, hoặc do virus như cúm A H5N1, H1N1, H7N9, SARS, lao kê, hoặc các virus độc lực cao.

– Phù phổi do tim: Liên quan đến suy tim trái, tăng huyết áp kéo dài, nhồi máu cơ tim, bệnh lý van tim (hẹp/hở van động mạch chủ hoặc van hai lá), bệnh cơ tim, hoặc tắc động mạch phổi.

– Phù phổi không do tim: Có thể xảy ra do truyền dịch quá mức, chấn thương sọ não, tổn thương thân não do u hay phẫu thuật.

– Phù phổi do tổn thương: Thường gặp ở người già, phụ nữ mang thai có bệnh tim mạn tính, hoặc trẻ em nhiễm virus nặng. Ngoài ra, có thể do ngộ độc, sốc nhiễm trùng, tắc mạch mỡ, đuối nước, hoặc hội chứng Mendelson (hít phải dịch dạ dày).

– Hen phế quản nặng: Những đợt kịch phát nặng do hen không được kiểm soát tốt hoặc do yếu tố cơ địa có thể dẫn tới suy chức năng hô hấp cấp.

– Tắc nghẽn phế quản cấp tính: Nguyên nhân có thể là dị vật đường thở, khối u, xẹp phổi hoặc các tai biến liên quan đến đặt nội khí quản.

– Suy hô hấp mạn bị mất bù cấp: Các yếu tố như nhiễm trùng phổi – phế quản, thuyên tắc phổi, hoặc tràn khí màng phổi có thể làm mất khả năng bù trừ của người bệnh mạn tính, dẫn tới suy chức năng hô hấp cấp.

2.2. Nguyên nhân ngoài phổi dẫn đến suy hô hấp cấp

– Tắc nghẽn thanh quản hoặc khí quản: Có thể do khối u ở thanh quản, thực quản, bướu giáp chìm, viêm thanh quản hoặc do dị vật gây chèn ép đường thở.

– Tràn dịch màng phổi cấp tính: Khi dịch tích tụ nhanh chóng với thể tích lớn, sẽ gây cản trở hô hấp, dẫn tới suy chức năng hô hấp cấp.

– Tràn khí màng phổi tự do: Thường bắt nguồn từ lao phổi, vỡ áp xe phổi, có thể kèm theo tràn mủ màng phổi; đôi khi không xác định được nguyên nhân rõ ràng.

– Chấn thương vùng ngực: Gãy xương sườn hoặc tổn thương lồng ngực có thể làm rách phổi hoặc màng phổi, gây khó thở cấp.

– Tổn thương cơ hô hấp: Những nguyên nhân như viêm sừng trước tủy sống, bệnh nhược cơ, viêm đa cơ, ngộ độc do thuốc trừ sâu, rắn cắn hoặc uốn ván có thể gây yếu hoặc liệt cơ hô hấp.

– Tổn thương hệ thần kinh trung ương: Gồm chấn thương sọ não, đột quỵ, ngộ độc thuốc an thần hoặc tổn thương trung tâm điều khiển hô hấp tại não.

3. Triệu chứng phổ biến

Suy hô hấp cấp khởi phát với các biểu hiện hô hấp rõ rệt và có thể nhanh chóng trở nên nghiêm trọng nếu không được xử trí kịp thời. Các dấu hiệu ban đầu thường là khó thở hoặc thở nhanh. Khi bệnh tiến triển, người bệnh có thể xuất hiện một loạt triệu chứng như sau:

3.1. Thiếu oxy trong máu (tình trạng giảm oxy máu)

– Da và niêm mạc tím tái.

– Nhịp tim tăng nhanh.

– Kích thích thần kinh rõ rệt.

– Ngón tay biến dạng dạng dùi trống trong trường hợp kéo dài.

3.2. Biến đổi trong cơ chế hô hấp

– Tăng công hô hấp: Người bệnh thở gấp, thở sâu, sử dụng cơ hô hấp phụ (cơ liên sườn co kéo).

– Giảm công hô hấp: Biểu hiện thở nông, chậm; kèm theo dấu hiệu mệt mỏi, lú lẫn hoặc giảm tỉnh táo.

3.3. Biểu hiện suy yếu cơ hô hấp

– Thở ngược chiều giữa ngực và bụng.

– Nhịp thở không đều.

– Mất khả năng ho.

– Thở nông và yếu.

3.4. Xanh tím ngoại vi

– Xuất hiện tình trạng tím tái ở môi và các đầu chi.

– Các đầu chi vẫn còn ấm hoặc đỏ tím.

– Có thể đổ mồ hôi lạnh.

3.5. Rối loạn tim mạch

– Nhịp tim nhanh, có thể xuất hiện rối loạn nhịp (rung thất).

– Huyết áp tăng trong giai đoạn đầu nhưng sẽ hạ dần khi bệnh trở nặng.

– Nguy cơ ngừng tim nếu không được xử lý kịp thời.

3.6. Rối loạn thần kinh

– Người bệnh có thể vật vã, mất định hướng, mất phản xạ gân xương.

– Trong các trường hợp nặng có thể tiến tới hôn mê.

4. Biến chứng nguy hiểm của suy chức năng hô hấp cấp

Nếu không được chẩn đoán và điều trị sớm, suy chức năng hô hấp cấp có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm đe dọa tính mạng, bao gồm:

– Loạn nhịp tim nghiêm trọng.

– Thiếu oxy kéo dài.

– Suy thận cấp.

– Phổi bị tổn thương về mặt hình thái và chức năng.

– Nguy cơ tử vong cao nếu không can thiệp hồi sức cấp cứu đúng lúc.

Ngoài ra, trong quá trình điều trị, người bệnh có thể gặp phải các biến chứng do can thiệp y tế như:

– Bội nhiễm phổi ở bệnh nhân đặt ống nội khí quản

– Nhiễm khuẩn tiết niệu do thông tiểu kéo dài.

Suy ra. việc nhận biết sớm và đúng nguyên nhân gây suy hô hấp cấp có ý nghĩa quan trọng trong quá trình cấp cứu và điều trị. Hai nguyên nhân chính được đề cập trong bài viết là những yếu tố phổ biến, có thể phòng ngừa hoặc kiểm soát được nếu có kiến thức và hành động kịp thời. Hãy chủ động theo dõi sức khỏe hô hấp, điều trị triệt để các bệnh lý liên quan và đến bệnh viện ngay khi có dấu hiệu khó thở bất thường – đây là chìa khóa để bảo vệ lá phổi và tính mạng của bạn.