Lưu ý khi triệu chứng hen suyễn bất ngờ trở nặng

Hen suyễn là một bệnh hô hấp mãn tính có thể gây ra những cơn khó thở đột ngột và nghiêm trọng. Tuy nhiên, nhiều người vẫn chưa nhận biết kịp thời các triệu chứng hen suyễn trở nặng, dẫn đến nguy cơ biến chứng nguy hiểm hoặc tử vong. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về cơ chế, các dấu hiệu cảnh báo và cách xử trí hiệu quả khi bất ngờ lên cơn hen suyễn.

1. Cơ chế triệu chứng hen suyễn đột ngột xuất hiện

1.1. Nguyên nhân lên cơn hen suyễn

Lên cơn hen suyễn là tình trạng các triệu chứng hen trở nên nghiêm trọng hơn. Chúng có thể xuất hiện đột ngột khiến bạn bất ngờ, hoặc phát triển dần dần trong nhiều giờ. Khi có yếu tố kích thích, đường thở của người bệnh trở nên sưng viêm, các cơ trơn quanh đường dẫn khí co thắt lại và tăng tiết dịch nhầy, khiến không khí khó lưu thông vào phổi.

Những yếu tố kích hoạt cơn hen có thể là phấn hoa, khói bụi, lông thú, virus đường hô hấp, ô nhiễm không khí hoặc sử dụng thuốc không đều. Khi cơn hen cấp không được kiểm soát, đường thở tiếp tục thu hẹp, dẫn đến khó thở, khò khè, ho liên tục và nặng ngực, làm giảm nghiêm trọng chức năng hô hấp. Nếu không được điều trị kịp thời, cơn hen cấp có thể gây suy hô hấp, thậm chí đe dọa tính mạng.

1.2. Tình hình bệnh hen suyễn tại Việt Nam

Tại Việt Nam, khoảng 4 triệu người đang mắc bệnh hen suyễn, và mỗi năm có hàng nghìn ca tử vong do điều trị muộn hoặc kiểm soát bệnh chưa hiệu quả. Theo thống kê của Hội Hô Hấp Việt Nam, ước tính có khoảng 3,9% dân số, tương đương khoảng 4 triệu người, đang phải sống chung với hen suyễn.

Hen suyễn không phân biệt độ tuổi, có thể xảy ra ở trẻ em, người trưởng thành và người cao tuổi. Đặc biệt, người có hen suyễn nặng dễ gặp nhiều đợt trở nặng hơn so với người bệnh hen nhẹ nếu không kiểm soát tốt.

2. Triệu chứng hen suyễn nào bất ngờ trở nặng?

2.1. Các dấu hiệu cảnh báo sớm (từ nhẹ đến trung bình)

Một số triệu chứng ban đầu cho thấy hen suyễn đang trở nặng bao gồm:

– Khó ngủ do ho hoặc khó thở về đêm.

– Ho khan hoặc ho có đờm kéo dài, nặng hơn khi vận động hoặc vào ban đêm.

– Cảm thấy nặng ngực, thở nhanh, thở gấp hoặc thở rít.

– Không thể vận động hoặc tập thể dục như bình thường vì bị khó thở.

– Mệt mỏi, cảm giác kiệt sức do thiếu oxy.

Ngoài ra, trẻ nhỏ có thể xuất hiện dấu hiệu cánh mũi phập phồng khi thở, quấy khóc, bú kém hoặc thở rít khi vận động.

Những dấu hiệu này có thể xuất hiện âm thầm trước khi cơn hen trở nên nghiêm trọng. Việc theo dõi sát triệu chứng và tuân thủ kế hoạch kiểm soát hen sẽ giúp giảm nguy cơ lên cơn hen cấp.

2.2. Triệu chứng hen suyễn đe dọa tính mạng

Đây là lúc bạn cần tìm kiếm sự giúp đỡ y tế khẩn cấp:

– Không thể nói chuyện, ăn uống, ngủ hoặc thực hiện các công việc thường ngày do các triệu chứng hen suyễn.

– Thở nhanh hoặc thở hổn hển: Bạn có thể cảm thấy khó thở khi đường thở bị viêm và co thắt. Chất nhầy có thể lấp đầy các đường dẫn khí bị thu hẹp này và làm trầm trọng thêm tình trạng co thắt đường thở.

– Thở khò khè khi thở ra: là âm thanh rít lên thường xảy ra khi bạn thở ra. Nó là kết quả của việc không khí bị đẩy qua các đường dẫn khí hẹp, bị co thắt.

– Tức ngực: Khi các cơ xung quanh đường thở co thắt, ngực của bạn có thể bị tức. Cảm giác này giống như có ai đó đang siết chặt một sợi dây quanh phần thân trên của bạn.

– Cảm thấy lo lắng hoặc sợ hãi: Lo lắng có thể kích hoạt cơn hen suyễn. Khi đường thở bắt đầu thu hẹp, ngực của bạn bị tức và việc thở trở nên khó khăn hơn.

Đặc biệt, khi kết quả đo lưu lượng đỉnh thở ra (peak flow) dưới 80% giá trị tốt nhất của bản thân, người bệnh cần đi cấp cứu ngay. Ngoài ra, nếu đã hết ho, khò khè nhưng vẫn khó thở nghiêm trọng, đây có thể là dấu hiệu đường thở đã hẹp đến mức không khí không thể lưu thông đủ để tạo ra âm thanh ho hoặc rít.

3. Yếu tố ảnh hưởng tới các triệu chứng hen suyễn trở nặng

3.1. Các yếu tố nguy cơ kích hoạt cơn hen suyễn

Các cơn hen suyễn là do sưng và viêm đường thở, cùng với chất nhầy trong đường thở. Những cơn này thường được kích hoạt bởi một yếu tố môi trường hoặc bên ngoài. Các yếu tố kích hoạt phổ biến có thể dẫn đến một cơn hen suyễn bao gồm:

– Dị nguyên trong nhà: bụi, nấm mốc, lông thú cưng, mạt bụi.

– Dị nguyên ngoài trời bao gồm phấn hoa, nấm mốc.

– Ô nhiễm không khí, khói thuốc, mùi hóa chất.

– Thời tiết thay đổi bất ngờ, nhiệt độ giảm đột ngột.

– Nhiễm trùng hô hấp: cảm lạnh, cúm, COVID-19.

– Hoạt động thể lực quá mức hoặc luyện tập sai cách.

– Căng thẳng, lo âu.

– Hormone thay đổi ở phụ nữ.

3.2. Triệu chứng hen suyễn trở nặng có nguy hiểm không?

Cơn hen cấp nếu không được kiểm soát đúng cách có thể gây giảm oxy trong máu, làm tổn thương các cơ quan trong cơ thể. Trong trường hợp nghiêm trọng, người bệnh có thể mất ý thức, ngưng thở hoặc tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời.

4. Lưu ý khi xử lý cơn hen suyễn tại nhà

4.1. Biện pháp dùng thuốc

Khi các dấu hiệu đầu tiên của cơn hen suyễn xuất hiện, việc quan trọng đầu tiên là tránh xa những yếu tố gây hen suyễn như lông thú vật, phấn hoa, khói thuốc lá, mùi hóa chất… và tìm một chỗ thoáng đãng để nghỉ ngơi.

Sau đó, người bệnh cần sử dụng thuốc để cắt cơn khó thở cấp. Để cắt cơn khó thở, bác sĩ thường chỉ định dùng những thuốc giãn phế quản tác dụng nhanh như Ventolin hoặc Berodual.

4.2. Cơn hen phế quản nhẹ

Khi gặp cơn hen phế quản nhẹ, người bệnh nên thực hiện theo các bước sau:

– Xịt và hít 2 nhát/lần thuốc cắt cơn (ví dụ Ventolin hoặc Berodual).

– 20 phút sau, nếu triệu chứng vẫn không giảm, hãy tiếp tục xịt và hít thêm 2 nhát nữa.

– 20 phút nữa, nếu tình trạng vẫn không cải thiện, tiếp tục xịt và hít thêm 2 nhát nữa và đưa bệnh nhân đến bệnh viện ngay lập tức.

4.3. Cơn hen phế quản nặng

Triệu chứng dễ nhận biết khi bị hen nặng là thở dốc, khó thở ngay cả khi ngồi nghỉ, và không thể nói hết được một câu hoàn chỉnh. Trong trường hợp này, người bệnh cần xịt và hít thuốc cắt cơn ngay lập tức và được đưa đến bệnh viện gần nhất càng sớm càng tốt.

4.4. Cơn hen phế quản đe doạ tính mạng

Các triệu chứng của cơn hen phế quản đe dọa tính mạng bao gồm tím tái, lú lẫn, vã mồ hôi, và không thể nói chuyện được. Người thân cần gọi ngay xe cấp cứu đưa người bệnh đến bệnh viện. Trong thời gian chờ đợi xe, hãy xịt ngay 2 nhát thuốc cắt cơn để hỗ trợ bệnh nhân.

Đối với những bệnh nhi hoặc bệnh nhân lớn tuổi, việc hít thuốc qua dụng cụ có thể khó khăn, do đó có thể sử dụng buồng đệm hỗ trợ để việc hít thuốc đạt hiệu quả tốt hơn.

Hen suyễn là một bệnh mãn tính đòi hỏi sự quản lý chặt chẽ và theo dõi sát sao. Việc nhận biết sớm các triệu chứng hen suyễn trở nặng và biết cách xử lý kịp thời là yếu tố quan trọng để đảm bảo an toàn cho người bệnh, hạn chế tối đa biến chứng nguy hiểm.