Bỏ túi thông tin hiểu thêm về suy hô hấp giảm oxy máu

Suy hô hấp giảm oxy máu là một tình trạng y tế lượng oxy trong máu giảm xuống mức thấp, dẫn đến các cơ quan trong cơ thể không đủ oxy để duy trì hoạt động bình thường. Bài viết này sẽ giúp bạn tìm hiểu chi tiết nguyên nhân, triệu chứng, phương pháp chẩn đoán và cách xử trí tình trạng suy hô hấp này để bảo vệ sức khỏe cho bản thân và người thân.

1. Tìm hiểu suy hô hấp giảm oxy máu là gì?

1.1. Tình trạng giảm oxy trong máu có thể hiểu thế nào?

Giảm oxy trong máu về cơ bản là tình trạng nồng độ oxy trong máu động mạch xuống thấp hơn mức bình thường. Suy hô hấp giảm oxy máu, hay còn gọi là suy hô hấp cấp giảm oxy (AHRF), là một trong những dạng suy hô hấp phổ biến và nguy hiểm. Tình trạng này xảy ra khi cơ thể không nhận đủ oxy cần thiết cho các hoạt động sống, dẫn đến thiếu oxy trầm trọng ở các cơ quan và mô.

Điều này thường xảy ra khi các mô phổi bị tổn thương, ảnh hưởng đến khả năng trao đổi oxy của phổi. Các bệnh lý như phù phổi, viêm phổi, hội chứng suy hô hấp cấp tính (ARDS) hoặc xơ phổi tự phát (IPF) là những nguyên nhân phổ biến. Khi phổi bị tổn thương, chúng không thể chuyển oxy vào máu một cách hiệu quả, gây ra tình trạng thiếu oxy. Tuy nhiên, phần mô phổi còn lại vẫn có thể loại bỏ CO2, bởi vì việc thải CO2 không đòi hỏi nhiều chức năng phổi bằng việc oxy hóa máu. Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới, suy hô hấp giảm oxy máu chiếm tỷ lệ tử vong khoảng 50-70% ở bệnh nhân nhập viện ICU nếu không được xử trí kịp thời.

1.2. Căn nguyên của tình trạng suy hô hấp giảm oxy máu

Tình trạng giảm oxy trong máu có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, chủ yếu liên quan đến việc lấp đầy các khoang khí trong phổi hoặc các vấn đề về tuần hoàn máu.

– Tăng áp lực mao mạch phế nang do suy tim trái hoặc quá tải dịch, dẫn đến phù phổi, cản trở quá trình trao đổi oxy.

– Tăng tính thấm của mao mạch phế nang trong các bệnh lý như ARDS, viêm phổi nặng hoặc nhiễm trùng huyết.

– Tình trạng chảy máu phế nang lan tỏa hoặc dịch viêm tích tụ trong phế nang, cản trở oxy khuếch tán vào máu.

– Shunt trong tim (từ phải sang trái) do các dị tật tim bẩm sinh như thông liên nhĩ, thông liên thất, làm cho máu thiếu oxy đi thẳng vào tuần hoàn mà không qua phổi.

Các nguyên nhân này đều làm giảm diện tích bề mặt trao đổi oxy, hoặc khiến oxy không khuếch tán vào máu, dẫn đến tình trạng thiếu oxy trầm trọng trong cơ thể.

2. Triệu chứng lâm sàng của tình trạng suy hô hấp giảm oxy máu

Suy hô hấp giảm oxy máu thường khởi phát cấp tính, phổ biến nhất là trong vòng 4 đến 48 giờ sau khi xuất hiện một nguyên nhân gây tổn thương tại phổi hoặc trên toàn cơ thể. Tình trạng này có thể tiến triển qua nhiều giai đoạn sau đây:

2.1. Giai đoạn 1

Phổi bắt đầu có những tổn thương nhỏ nhưng ban đầu, khi nghe phổi có thể chưa thấy ran bất thường, và hình ảnh X-quang phổi vẫn có vẻ bình thường, sáng đều hai bên.

2.2. Giai đoạn 2

Ở giai đoạn này, triệu chứng thường kéo dài từ 1-3 ngày. Bệnh nhân bắt đầu thở nhanh hơn bình thường, lồng ngực vẫn còn di động tốt. Đây là dấu hiệu cảnh báo sớm, cho thấy cơ thể đang cố gắng bù trừ cho sự thiếu hụt oxy.

2.3. Giai đoạn 3

Tình trạng trở nên nghiêm trọng hơn với biểu hiện khó thở rõ rệt, kiểu phù phổi cấp tổn thương. Bệnh nhân thở nhanh, liên tục kèm theo tình trạng xanh tím (đặc biệt ở môi, đầu ngón tay) và đổ mồ hôi nhiều. Khi thăm khám phổi, lồng ngực di động kém hơn, có thể nghe thấy ran ẩm và ran nổ rải rác ở cả hai phổi. Bắt đầu xuất hiện các rối loạn về ý thức, đây là hậu quả trực tiếp của việc thiếu oxy lên não.

2.4. Giai đoạn 4

Đây là giai đoạn suy cơ quan và hôn mê. Xét nghiệm khí máu động mạch cho thấy nồng độ oxy trong máu động mạch (PaO2) giảm nặng, nồng độ PaCO2 có thể tăng cao (nếu tổn thương phổi quá lớn) và có tình trạng toan chuyển hóa. Cuối cùng, thiếu oxy nghiêm trọng dẫn đến hôn mê và suy cơ tim không hồi phục, đe dọa trực tiếp đến tính mạng.

3. Triệu chứng cận lâm sàng khi giảm oxy trong máu

3.1. Khí máu động mạch

Khí máu động mạch là xét nghiệm then chốt trong đánh giá. Kết quả thường cho thấy PaO2 giảm nặng, thường dưới 60 mmHg. Tỷ lệ PaO2/FiO2 (chỉ số đánh giá mức độ oxy hóa máu dựa trên lượng oxy hít vào) thường ≤ 200. Nồng độ PaCO2 có thể bình thường, hơi giảm hoặc đôi khi tăng cao nếu tổn thương phổi quá lớn.

3.2. Phổi thường mờ khi suy hô hấp giảm oxy máu

Có thể có tình trạng “phổi trắng” hoặc “phổi hình cánh bướm” do dịch lấp đầy các phế nang. Hình mờ có thể rải rác, nhưng hai đỉnh phổi và các góc sườn hoành thường vẫn sáng. Ngoài ra, trên phim X-quang cũng có thể thấy hình ảnh các tổn thương phối hợp là nguyên nhân gây suy hô hấp cấp như viêm phổi hoặc viêm phế quản.

4. Phương pháp chẩn đoán suy hô hấp giảm oxy máu

4.1. Kết hợp đo nồng độ oxy và chụp X-quang

Đo SpO2 bằng máy đo nồng độ oxy đầu ngón tay là cách nhanh nhất phát hiện tình trạng giảm oxy máu. Nếu SpO2 thấp (< 90%), người bệnh cần được cung cấp oxy ngay trong khi chờ xét nghiệm khí máu động mạch (ABG) và chụp X-quang phổi để tìm nguyên nhân.

Trong trường hợp oxy hỗ trợ không cải thiện SpO2, cần nghĩ đến tình trạng shunt trong tim hoặc phổi. X-quang phổi giúp nhận diện tình trạng phổi mờ do phù phổi, viêm phổi, ARDS, từ đó xác định được nguyên nhân gây ra tình trạng suy hô hấp độ 1.

4.2. Dựa vào định nghĩa căn nguyên lâm sàng

Khi đã xác định tình trạng giảm oxy trong máu, cần tìm nguyên nhân cụ thể, có thể là nguyên nhân tại phổi (viêm phổi, ARDS, phù phổi) hoặc ngoài phổi (nhiễm trùng, viêm tụy, nhồi máu cơ tim). Tiền sử bệnh, các yếu tố nguy cơ và tình trạng lâm sàng sẽ giúp định hướng nguyên nhân, từ đó đưa ra phương án điều trị phù hợp và kịp thời.

Suy hô hấp giảm oxy máu là một tình trạng nguy hiểm, cần phát hiện sớm và xử trí kịp thời để giảm tỷ lệ tử vong và biến chứng lâu dài cho người bệnh. Việc nắm vững các khái niệm cơ bản, triệu chứng và phương pháp chẩn đoán không chỉ giúp chúng ta nhận diện sớm nguy cơ mà còn góp phần quan trọng vào hiệu quả điều trị. Nếu bạn hoặc người thân có bất kỳ triệu chứng khó thở, tím tái hoặc mệt mỏi bất thường, hãy liên hệ ngay với bác sĩ hoặc đến bệnh viện gần nhất để được thăm khám và can thiệp kịp thời.