Hóc dị vật là tình huống y tế khẩn cấp có thể xảy ra với bất kỳ ai, ở bất kỳ độ tuổi nào. Dù là người lớn hay trẻ nhỏ, chỉ một giây bất cẩn khi ăn uống hoặc chơi đùa cũng có thể khiến dị vật lọt vào đường thở, đường tiêu hóa, thậm chí cả tai, mũi hay họng. Không ít trường hợp để lại hậu quả nghiêm trọng nếu không được xử trí đúng cách và kịp thời. Vậy, khi bị hóc dị vật nên làm gì để giảm thiểu nguy cơ và bảo vệ sức khỏe? Bài viết dưới đây của TCI sẽ giúp bạn hiểu rõ cách nhận diện, sơ cứu và những lưu ý quan trọng trong việc xử trí hóc dị vật.

1. Nhận diện tình trạng hóc dị vật

Hiểu rõ các biểu hiện ban đầu sẽ giúp bạn phản ứng nhanh chóng và chính xác hơn trong tình huống khẩn cấp. Dị vật có thể mắc ở nhiều vị trí như thực quản, thanh quản, khí quản, mũi, tai hoặc họng, mỗi vị trí lại có những dấu hiệu nhận biết khác nhau.

1.1. Dị vật đường thở

Khi dị vật mắc vào thanh quản hoặc khí quản, người bệnh thường có biểu hiện:

– Ho sặc, khó thở đột ngột.
– Thở khò khè, rít khi hít vào.
– Môi tím tái nếu tình trạng nghẹt đường thở nặng.
– Mất tiếng hoặc khó nói.
– Dấu hiệu phổ biến: túm lấy cổ

Đây là tình huống hóc dị vật rất nguy hiểm vì có thể gây ngạt thở và tử vong nhanh chóng nếu không được sơ cứu kịp thời.

Dị vật có thể gây hóc ở nhiều vị trí

1.2. Dị vật đường tiêu hóa

Nếu dị vật trôi vào thực quản hoặc dạ dày, người bệnh có thể:

– Nuốt đau, cảm giác vướng ở cổ họng hoặc ngực.
– Buồn nôn hoặc nôn ra máu nếu dị vật gây trầy xước.
– Đau tức ngực, khó chịu khi nuốt nước bọt hoặc thức ăn hoặc đau vùng thượng vị.
– Tăng tiết nước bọt

1.3. Dị vật ở tai – mũi – họng

Đặc biệt phổ biến ở trẻ em, dị vật như hạt nhựa, viên bi nhỏ, đồ chơi có thể được đưa vào mũi, tai hoặc miệng. Biểu hiện của người bị nạn có thể theo từng mức độ hóc và độ tuổi, thường dễ thấy như:

– Đau, cộm, có thể chảy dịch hoặc máu ở vùng có dị vật.
– Cảm giác nghẹn, khó nuốt, nuốt vướng và ho nhiều với dị vật ở họng
– Mũi tắc một bên, có mùi hôi bất thường với dị vật mũi
– Nghe kém, đau tai nếu dị vật mắc trong ống tai.

2. Khi bị hóc dị vật nên làm gì – Các biện pháp sơ cứu ban đầu

Trong các tình huống hóc dị vật, bình tĩnh là yếu tố quan trọng nhất. Tùy theo vị trí và mức độ nghiêm trọng, cần lựa chọn phương pháp sơ cứu phù hợp.

2.1. Khi bị hóc dị vật nên làm gì nếu bị nghẹn đường thở nhẹ

Nếu người bệnh vẫn ho được, còn tỉnh táo và thở được thì chưa cần can thiệp mạnh. Trường hợp này, bạn nên:

– Khuyến khích người bệnh tiếp tục ho mạnh để đẩy dị vật ra ngoài.
– Không cố móc họng vì có thể đẩy dị vật sâu hơn.
– Theo dõi sát biểu hiện, nếu có dấu hiệu chuyển nặng cần lập tức chuyển hướng sơ cứu.

2.2. Khi bị hóc dị vật nên làm gì khi đường thở bị tắc nghiêm trọng

Khi nạn nhân không thể ho, nói hay thở, đó là dấu hiệu đường thở bị chặn hoàn toàn. Lúc này, cần áp dụng thủ thuật Heimlich (ép bụng):

– Đứng sau người bệnh (hoặc quỳ gối nếu là trẻ nhỏ).
– Vòng tay quanh eo và thành bụng, đặt một nắm tay ngay dưới xương ức.
– Dùng lực đẩy mạnh hướng lên trên 5-6 lần liên tiếp.
– Kiểm tra miệng xem dị vật có được đẩy ra hay không.

Sơ cứu hóc dị vật với người lớn

Nếu người bệnh bất tỉnh:

– Đặt nằm ngửa, gọi cấp cứu 115.
– Tiến hành ép ngực, hô hấp nhân tạo (nếu biết cách) trong khi chờ hỗ trợ y tế.

Với trẻ dưới 1 tuổi, có thể dùng phương pháp vỗ lưng ép ngực để sơ cứu cho trẻ.

2.3. Dị vật ở tai, mũi, họng – Khi nào nên đến cơ sở y tế?

Tuy không gây ngạt cấp tính như dị vật đường thở, nhưng dị vật mắc kẹt lâu ngày ở mũi, tai hay họng vẫn có thể gây viêm nhiễm, tổn thương mô và dẫn đến biến chứng, cũng có thể trở thành dị vật đường thở nhiều nghiêm trọng. Bạn không nên cố gắng lấy dị vật bằng tăm bông, kẹp hoặc thổi ngược vì:

– Có thể đẩy sâu dị vật hơn.
– Gây chảy máu hoặc làm trầy xước mô nhạy cảm.

Cách tốt nhất là đến cơ sở chuyên khoa Tai Mũi Họng uy tín để được kiểm tra và gắp dị vật đúng kỹ thuật.

3. Xử lý đúng – điều cần thiết trong chữa hóc dị vật

Việc xử lý sai cách khi hóc dị vật có thể khiến tình trạng nghiêm trọng hơn. Đặc biệt là ở trẻ nhỏ, đường thở nhỏ hẹp khiến nguy cơ tử vong rất cao nếu dị vật không được lấy ra kịp thời.

3.1. Những sai lầm phổ biến

Không ít người vì quá hoảng loạn hoặc tin vào các mẹo truyền miệng đã áp dụng những phương pháp phản khoa học như:

– Cho nuốt cơm, vỏ cam, vỏ chuối để “đẩy” dị vật xuống.
– Dùng tay móc miệng khi chưa nhìn thấy rõ dị vật.
– Thổi ngược vào mũi với hy vọng dị vật rơi ra.

Tất cả những hành động trên đều tiềm ẩn nguy cơ tổn thương niêm mạc, làm dị vật kẹt sâu hoặc gây nhiễm trùng, viêm mủ.

3.2. Khi bị hóc dị vật nên làm gì để phòng tránh biến chứng?

Sau khi đã được xử trí hoặc dị vật được lấy ra, vẫn cần theo dõi và tái khám nếu có các dấu hiệu bất thường như:

– Sốt nhẹ, ho dai dẳng, đau rát kéo dài.
– Khó thở, khó nuốt, mệt mỏi.
– Chảy dịch mũi kéo dài, hôi miệng bất thường.

Việc chụp X-quang, nội soi tại các cơ sở uy tín sẽ giúp đánh giá kỹ hơn liệu có mảnh dị vật nào sót lại hay không.

4. Phòng ngừa hóc dị vật – Đừng để hậu quả xảy ra mới lo lắng

Để hạn chế tối đa các tình huống hóc dị vật, cần nâng cao ý thức cẩn trọng trong sinh hoạt và ăn uống.

4.1. Với trẻ nhỏ

– Không cho trẻ chơi với đồ vật nhỏ dễ nuốt, dễ tháo rời.
– Tránh để trẻ vừa ăn vừa chơi, nói chuyện hoặc cười lớn.
– Cắt nhỏ thức ăn phù hợp độ tuổi, không ép ăn nhanh.

Sơ cứu hóc dị vật với những trẻ nhỏ dưới 1 tuổi

4.2. Với người lớn

– Không nói chuyện khi đang nhai, đặc biệt với những món dễ mắc như xương cá, hạt, thuốc.
– Tránh ăn uống vội vàng khi quá đói hoặc khi đang mệt.
– Cẩn thận với việc dùng tăm hoặc dụng cụ đưa vào miệng.

Ngoài ra, mỗi người cũng nên tự trang bị kỹ năng sơ cứu cơ bản như ép bụng Heimlich để kịp thời hỗ trợ khi gặp tình huống bất ngờ. Việc đưa người bệnh đi khám sớm tại các cơ sở chuyên khoa luôn là biện pháp an toàn nhất, giúp hạn chế biến chứng lâu dài.

Nhìn chung, khi bị hóc dị vật nên làm gì là câu hỏi cần được trả lời bằng kiến thức và sự bình tĩnh. Việc xử trí đúng cách có thể cứu sống người bệnh chỉ trong tích tắc, trong khi sự chủ quan hoặc sai lầm lại có thể dẫn đến hậu quả đáng tiếc. Bằng việc trang bị thông tin chính xác và chủ động phòng ngừa, chúng ta có thể bảo vệ bản thân và nhiều người khỏi những rủi ro do hóc dị vật gây ra, đồng thời nhanh chóng đến các cơ sở y tế chuyên khoa để được hỗ trợ kịp thời và đúng phương pháp.