Việc cần làm ngay khi trẻ bị hóc xương cá

Trẻ nhỏ rất dễ bị hóc xương cá trong bữa ăn vì răng chưa nhai kỹ, phản xạ nuốt còn yếu và chưa có ý thức tự bảo vệ. Tình huống tưởng chừng nhỏ này nếu xử lý sai cách có thể gây trầy xước, viêm nhiễm hoặc thậm chí tổn thương nặng vùng cổ họng. Vì vậy, việc nhận biết sớm và xử lý đúng cách khi trẻ bị hóc xương cá là điều vô cùng quan trọng mà cha mẹ cần nắm rõ để đảm bảo an toàn cho con.

1. Vì sao trẻ dễ bị hóc xương cá?

Trẻ chưa biết cách ăn cẩn thận. Hầu hết các bé đều ăn nhanh, ít nhai kỹ, đặc biệt khi món ăn là cá – loại thực phẩm có nhiều xương mảnh và sắc. Việc nuốt vội hoặc vừa ăn vừa nói chuyện khiến xương dễ mắc lại trong cổ họng.

Trẻ nhỏ có phản xạ nuốt yếu, cơ vùng họng còn non, nên khi gặp xương nhỏ hoặc sắc, bé không đủ khả năng phản ứng kịp để đẩy dị vật ra ngoài như người lớn.

Thói quen chế biến chưa phù hợp. Một số cha mẹ chưa lọc hết xương nhỏ khi chế biến cá cho trẻ, hoặc nấu các món cá nguyên con, cá rán giòn khiến bé vô tình nuốt phải xương.

Trẻ dễ bị giật mình hoặc bất ngờ khi ăn. Nếu trẻ đang ăn mà bị gọi hoặc cười, nói, khóc — phản xạ nuốt không trọn vẹn có thể khiến xương lọt vào sâu và mắc lại ở họng.

2. Trẻ bị hóc xương cá có những biểu hiện gì?

Ngay sau khi bị hóc, trẻ thường khóc, ho sặc hoặc nôn khan. Một số bé đưa tay lên cổ, mặt nhăn nhó, không chịu ăn tiếp. Bé có thể chỉ tay vào cổ họng khi thấy đau hoặc vướng.

Nếu xương mắc ở vị trí nông, cha mẹ có thể nghe thấy tiếng nói của bé bị khàn nhẹ, đứt quãng, hoặc thấy bé nuốt nước bọt liên tục nhưng vẫn khó chịu.

Với những mảnh xương cá nhỏ, bé có thể chỉ im lặng, quấy khóc, bỏ ăn hoặc từ chối nuốt nước. Một số trường hợp hóc sâu, bé có thể đau lan lên tai, cổ hoặc ngực, gây khó thở, tím tái môi, thậm chí nôn ra máu.

Khi thấy các dấu hiệu này, cha mẹ tuyệt đối không cố gắng xử lý bằng mẹo dân gian, mà cần bình tĩnh đánh giá tình hình để chọn hướng xử lý đúng.

3. Việc cần làm ngay khi trẻ bị hóc xương cá

3.1. Giữ bình tĩnh và trấn an trẻ khi trẻ bị hóc xương cá

Phản ứng đầu tiên của nhiều cha mẹ là hoảng hốt, tìm cách gỡ xương ngay. Tuy nhiên, việc hoảng loạn hoặc ép trẻ há miệng lớn có thể khiến bé sợ hãi, khó hợp tác và làm xương đâm sâu hơn.

Hãy giữ bình tĩnh, trấn an bé bằng giọng nhẹ nhàng, khuyên bé ngồi yên, không khóc, không nuốt mạnh hoặc cố gắng ho liên tục, vì điều này có thể khiến xương trôi sâu xuống thực quản.

3.2. Quan sát kỹ vùng họng khi trẻ bị hóc xương cá

Nếu trẻ đã lớn (4–6 tuổi trở lên), cha mẹ có thể dùng đèn pin và thìa nhỏ để soi họng, tìm xem có thấy đầu xương mắc ở amidan, lưỡi gà hoặc thành họng không.

Nếu thấy xương nhỏ, đầu xương lộ rõ, có thể thử dùng tăm bông sạch chạm nhẹ để gỡ ra.

Nếu không nhìn thấy hoặc bé đau nhiều, không nên cố lấy, vì rất dễ gây tổn thương niêm mạc.

3.3. Cho trẻ ngậm nước ấm hoặc mật ong loãng hoặc ăn miếng cơm nhỏ khi trẻ bị hóc xương cá

Khi không thấy xương, nhưng bé vẫn cảm thấy vướng nhẹ, có thể cho trẻ ngậm một ít nước ấm, mật ong pha loãng hoặc dầu ô liu để làm trơn cổ họng. Nước ấm giúp giảm sưng, làm mềm niêm mạc, hỗ trợ mảnh xương nhỏ tự trôi ra.

Lưu ý: Không áp dụng cho trẻ dưới 1 tuổi (vì mật ong có thể gây ngộ độc botulinum).

Với trẻ lớn (trên 6 tuổi), nếu nghi ngờ xương mắc nông, có thể vo một viên cơm nhỏ, mềm và nuốt nhẹ. Độ dính của cơm có thể cuốn theo mảnh xương ra ngoài. Tuy nhiên, không nên ép trẻ nuốt cơm to hoặc lặp lại nhiều lần, vì dễ khiến xương đâm sâu vào mô họng.

3.4. Súc miệng nước muối sinh lý

Sau khi xử lý, nên cho bé súc miệng nước muối ấm hoặc dung dịch sinh lý 0,9% để sát khuẩn, giảm đau và ngăn viêm họng.

3.5. Những điều tuyệt đối không nên làm khi trẻ bị hóc xương cá

Không ép trẻ nuốt cơm, rau hay uống nước mắm: Các cách dân gian này dễ khiến xương đâm sâu hoặc gây bỏng họng.

Không dùng tay hoặc tăm nhọn móc họng bé: Hành động này có thể gây trầy xước, chảy máu, nhiễm trùng.

Không vỗ mạnh vào lưng bé: Nếu xương đang mắc cố định, vỗ mạnh có thể khiến xương dịch chuyển và rơi vào khí quản.

Không để trẻ nằm ngửa khi đang hóc: Tư thế này dễ làm xương trôi sâu xuống cổ họng, gây tắc đường thở.

Thay vào đó, hãy để trẻ ngồi thẳng, hơi cúi nhẹ đầu, và nhanh chóng đưa đến cơ sở y tế gần nhất nếu xương không ra.

4. Cần đưa trẻ đến phòng khám Tai mũi họng khi nào?

Ngay cả khi chỉ hóc xương cá nhỏ, cha mẹ cũng cần cảnh giác. Hãy đưa trẻ đến chuyên khoa Tai Mũi Họng nếu có các dấu hiệu sau:

– Trẻ đau nhiều, khó nuốt, khàn tiếng hoặc chảy máu họng.

– Trẻ khó thở, ho sặc, thở khò khè.

– Xương không ra sau 1–2 giờ, hoặc bé vẫn thấy vướng, đau dai dẳng.

– Xuất hiện sốt, sưng cổ, đau lan lên tai hoặc ngực – dấu hiệu nhiễm trùng hoặc xương mắc sâu.

5. Biến chứng nguy hiểm nếu không xử lý sớm và cách phòng tránh

5.1. Biến chứng

Nhiều cha mẹ nghĩ hóc xương cá chỉ là chuyện nhỏ, nhưng nếu để lâu, mảnh xương có thể gây:

– Viêm họng, áp xe quanh amidan do nhiễm khuẩn.

– Thủng thực quản hoặc viêm trung thất nếu xương đâm sâu xuống dưới.

– Tắc đường thở nếu xương trôi vào khí quản, gây ho sặc, khó thở, thậm chí ngạt.

– Đặc biệt, trẻ nhỏ có cấu trúc đường thở hẹp, nên biến chứng xảy ra nhanh hơn người lớn.

5.2. Cách phòng tránh

– Lọc xương kỹ khi chế biến

Trước khi cho trẻ ăn cá, cha mẹ nên lọc sạch xương bằng tay hoặc nhíp nhỏ, nhất là các loại cá nhiều xương như cá rô, cá diếc, cá thu. Có thể băm nhuyễn hoặc nấu cháo cá cho bé thay vì để miếng lớn.

– Hướng dẫn trẻ hình thành thói quen ăn từ tốn và nhai kỹ lưỡng

Từ 2–3 tuổi trở lên, nên tập cho bé ăn chậm, nhai kỹ và không nói chuyện khi ăn. Đây là thói quen giúp giảm nguy cơ hóc dị vật nói chung.

– Không để trẻ ăn và chơi cùng lúc

Khi ăn, trẻ nên ngồi thẳng lưng, tập trung vào bữa ăn, không xem tivi, không chạy nhảy. Việc mất tập trung là nguyên nhân hàng đầu gây hóc xương ở trẻ.

– Lựa chọn loại cá phù hợp

Với trẻ nhỏ, nên chọn các loại cá ít xương, thịt mềm như cá hồi, cá basa, cá quả, cá thu phi lê… và kiểm tra kỹ trước khi cho bé ăn.

Hóc xương cá ở trẻ nhỏ là tai nạn ăn uống thường gặp nhưng có thể gây hậu quả nghiêm trọng nếu xử lý không đúng cách. Cha mẹ cần giữ bình tĩnh, không dùng mẹo dân gian, không móc họng bằng tay, mà nên áp dụng các biện pháp an toàn như cho bé ngậm nước ấm, mật ong loãng hoặc nhanh chóng đưa đến cơ sở y tế.