Tiêm BCG là gì và có cần thiết cho trẻ sơ sinh không?
Chào bạn,
Tiêm BCG là một loại vắc xin phòng bệnh lao, đặc biệt quan trọng ở những quốc gia có tỷ lệ mắc lao cao như Việt Nam. Vắc xin này thường được tiêm cho trẻ sơ sinh trong vòng 24 giờ đến 1 tháng tuổi nhằm tạo miễn dịch sớm, giúp cơ thể chống lại các thể nặng của bệnh lao – như lao màng não hoặc lao kê – vốn rất nguy hiểm ở trẻ nhỏ.
Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ hơn về vai trò, cách thức hoạt động và những điều cha mẹ cần lưu ý khi con được tiêm BCG.
Vắc xin BCG là gì và phòng bệnh gì?
BCG (Bacillus Calmette-Guérin) là vắc xin sống giảm độc lực, được bào chế từ chủng vi khuẩn Mycobacterium bovis – họ hàng gần với vi khuẩn gây lao ở người (Mycobacterium tuberculosis).
– Vắc xin không ngăn ngừa hoàn toàn việc nhiễm lao, nhưng giúp giảm đáng kể nguy cơ tiến triển thành các thể lao nặng ở trẻ em, nhất là lao màng não – một biến chứng có thể dẫn đến tử vong hoặc di chứng thần kinh vĩnh viễn.
– Tại Việt Nam, BCG nằm trong chương trình tiêm chủng mở rộng, được khuyến cáo tiêm một lần duy nhất cho trẻ sơ sinh khỏe mạnh, càng sớm càng tốt sau sinh.
Phản ứng sau tiêm BCG – bình thường hay bất thường?
Sau tiêm BCG, cơ thể sẽ có phản ứng miễn dịch tại chỗ, và việc xuất hiện vết loét rồi để lại sẹo là dấu hiệu cho thấy vắc xin đã “ăn”, tức là hệ miễn dịch đã đáp ứng. Quá trình này diễn ra theo từng giai đoạn:
– Khoảng 2–4 tuần sau tiêm: nổi một nốt nhỏ, đỏ, có thể có mủ trắng.
– Sau 6–12 tuần: nốt vỡ ra, loét nhẹ rồi tự lành, để lại sẹo lõm đường kính 3–10 mm.
Đây là phản ứng sinh lý hoàn toàn bình thường, không cần bôi thuốc hay băng kín. Tuy nhiên, nếu bạn thấy:
– Sưng hạch nách to (>1 cm), đau, mưng mủ kéo dài
– Loét lan rộng, lâu không lành (>3 tháng)
– Trẻ sốt cao, quấy khóc liên tục
→ Cần đưa trẻ đi khám để loại trừ phản ứng bất thường hoặc nhiễm trùng thứ phát.
Khi nào không nên tiêm BCG cho trẻ?
Mặc dù BCG an toàn với đa số trẻ sơ sinh, nhưng có một số trường hợp chống chỉ định hoặc hoãn tiêm, bao gồm:
– Trẻ sinh non dưới 37 tuần, cân nặng <2 kg (thường hoãn đến khi đủ cân và ổn định).
– Trẻ bị suy giảm miễn dịch bẩm sinh hoặc mắc HIV chưa điều trị.
– Có tiền sử phản ứng nặng với BCG trong gia đình (hiếm gặp).
– Da trẻ đang bị viêm nhiễm, chàm, hoặc tổn thương tại vị trí tiêm (vai trái).
Tôi từng gặp nhiều cha mẹ lo lắng vì con chưa kịp tiêm BCG trong tháng đầu – đừng quá hoang mang. Miễn là trẻ đủ điều kiện sức khỏe, vắc xin vẫn có thể tiêm bù trước 12 tháng tuổi mà không làm giảm hiệu quả bảo vệ.
Tiêm BCG có phòng được lao phổi ở người lớn không?
Câu hỏi này rất hay – và cũng là một hiểu lầm phổ biến.
Thực tế, hiệu quả của BCG đối với lao phổi ở người lớn là hạn chế và không đồng nhất. Nhiều nghiên cứu cho thấy vắc xin chủ yếu bảo vệ trẻ em khỏi các thể lao lan tỏa, chứ không ngăn ngừa hoàn toàn việc nhiễm vi khuẩn lao hoặc tiến triển thành lao phổi khi trưởng thành.
Tuy nhiên, điều đó không làm giảm vai trò thiết yếu của BCG trong tiêm chủng sơ sinh. Bởi ở độ tuổi này, hệ miễn dịch non nớt, nếu mắc lao nặng thì hậu quả rất nghiêm trọng. Do đó, tiêm BCG vẫn là biện pháp dự phòng quan trọng bậc nhất trong cộng đồng có gánh nặng lao cao.
Tôi luôn nhấn mạnh: đừng trì hoãn tiêm BCG chỉ vì lo sợ vết sẹo. Vết sẹo nhỏ ấy chính là “bằng chứng” rằng con bạn đã được trang bị một lớp giáp bảo vệ quý giá trong những năm đầu đời.
Hãy đảm bảo tiêm đúng lịch, theo dõi phản ứng sau tiêm một cách bình tĩnh, và không tự ý bôi thuốc, nặn mủ hay băng kín vết tiêm. Nếu còn băn khoăn, hãy trao đổi trực tiếp với nhân viên y tế – họ sẽ đánh giá tình trạng sức khỏe của bé và tư vấn phù hợp nhất.
Tóm lại: Tiêm BCG là biện pháp an toàn và cần thiết để phòng các thể lao nặng ở trẻ nhỏ. Dù không hoàn hảo, nhưng trong bối cảnh dịch tễ học hiện nay, đây vẫn là một trong những “lá chắn” đầu tiên và quan trọng nhất mà chúng ta có thể trao cho con ngay từ những ngày đầu chào đời.
