Viêm bã đậu là gì?
Tôi hiểu nỗi lo lắng của bạn. Thuật ngữ “viêm bã đậu” thực tế không phải là chẩn đoán y khoa chính thức, mà thường được dùng để mô tả hai tình trạng hoàn toàn khác nhau: một liên quan đến phụ khoa, một liên quan đến da liễu. Dù đều “gắn mác” bã đậu, nhưng nguyên nhân, biểu hiện và cách xử lý rất khác biệt. Tôi sẽ giúp bạn phân biệt rõ ràng để tránh điều trị sai hướng.
1. Viêm âm đạo với khí hư dạng bã đậu – do nhiễm nấm Candida
Đây là tình trạng viêm nhiễm phụ khoa phổ biến, đặc trưng bởi sự phát triển quá mức của nấm Candida albicans – loại nấm vốn tồn tại tự nhiên trong âm đạo nhưng mất kiểm soát khi hệ vi sinh bị rối loạn.
Dấu hiệu nhận biết:
– Khí hư trắng đục, vón cục như bã đậu hoặc mảnh phô mai.
– Ngứa rát dữ dội vùng kín, đôi khi lan ra đùi.
– Niêm mạc âm đạo sưng đỏ, có thể nứt nẻ.
– Cảm giác xót buốt khi tiểu hoặc đau khi quan hệ.
– Ít khi có mùi hôi nặng (nếu có mùi tanh, hôi thối, cần nghĩ đến nhiễm khuẩn khác như Gardnerella).
Nguyên nhân thường gặp:
– Rối loạn hệ vi sinh âm đạo: do lạm dụng kháng sinh, thụt rửa sâu, dung dịch vệ sinh có tính tẩy mạnh.
– Thay đổi nội tiết: mang thai, dùng thuốc tránh thai, tuổi dậy thì hoặc tiền mãn kinh.
– Môi trường ẩm ướt: mặc đồ lót chật, chất liệu bí, ít thay băng vệ sinh.
– Suy giảm miễn dịch hoặc mắc bệnh lý nền như tiểu đường.
Hướng xử lý:
– Không tự ý đặt thuốc hay dùng mẹo dân gian (như tỏi, giấm…) – có thể làm tổn thương niêm mạc.
– Cần khám phụ khoa để xác định chính xác tác nhân (nấm, trùng roi, vi khuẩn…).
– Bác sĩ thường kê thuốc kháng nấm dạng đặt âm đạo (clotrimazole, miconazole) hoặc uống (fluconazole) nếu tái phát.
– Vệ sinh đúng cách: rửa ngoài bằng nước sạch, lau khô, mặc đồ cotton thoáng. Tránh thụt rửa.
Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều chị em chủ quan, tự mua thuốc đặt theo “kinh nghiệm bạn bè”, dẫn đến viêm mạn tính, dễ tái phát. Hãy nhớ: khí hư bất thường là tín hiệu cảnh báo – đừng bỏ qua.
2. U bã đậu (nang bã nhờn) – khối u lành tính dưới da
Khác hẳn với tình trạng trên, u bã đậu (đúng hơn gọi là nang bã nhờn) là một khối u da lành tính, hình thành khi ống tuyến bã bị tắc nghẽn, khiến chất bã nhờn tích tụ tạo thành nang.
Biểu hiện điển hình:
– Một khối tròn dưới da, kích thước từ vài mm đến vài cm.
– Mềm, di động nhẹ, không đau nếu chưa viêm.
– Vị trí thường gặp: mặt, cổ, lưng, da đầu – nơi nhiều tuyến bã.
– Khi nhiễm trùng: sưng nóng, đỏ, đau nhức, có thể vỡ mủ vàng đặc, để lại sẹo.
Nguyên nhân:
– Tắc nghẽn ống tuyến bã do bụi bẩn, mỹ phẩm, tế bào chết.
– Chấn thương da (xước, mụn viêm kéo dài).
– Tuổi dậy thì: tăng tiết bã nhờn do nội tiết thay đổi.
– Di truyền hoặc rối loạn chuyển hóa da.
Cách xử lý an toàn:
– Không nặn, chích, rạch u bã đậu tại nhà – nguy cơ nhiễm trùng lan rộng, áp-xe, thậm chí gây sẹo lõm.
– Nếu chưa viêm, có thể theo dõi hoặc tiểu phẫu cắt bỏ trọn nang (phòng tái phát).
– Nếu đã viêm: cần dùng kháng sinh + chống viêm trước, đợi hết sưng mới mổ – vì lúc viêm, vỏ nang mỏng, dễ vỡ, khó lấy trọn.
– Sau mổ, mẫu mô nên gửi giải phẫu bệnh để loại trừ các tổn thương ác tính hiếm gặp.
Tôi từng tiếp nhận bệnh nhân tự nặn “mụn thịt” ở cổ, dẫn đến áp-xe lan rộng cả vùng cổ, phải nhập viện truyền kháng sinh. U bã đậu tưởng nhỏ, nhưng xử lý sai có thể gây biến chứng nghiêm trọng.
Khi nào cần đi khám bác sĩ?
Bạn nên đến cơ sở y tế nếu:
– Khí hư kèm ngứa, đau, mùi lạ kéo dài >3 ngày.
– Xuất hiện khối u dưới da sưng, đau, chảy mủ.
– Tái phát nhiều lần dù đã điều trị.
– Có tiền sử tiểu đường, suy giảm miễn dịch hoặc đang mang thai.
“Viêm bã đậu” là cách gọi dân gian dễ gây nhầm lẫn. Trên thực tế, khí hư bã đậu và u bã đậu là hai vấn đề riêng biệt, thuộc hai chuyên khoa khác nhau. Việc tự chẩn đoán và điều trị tại nhà có thể làm nặng thêm tình trạng hoặc che lấp bệnh lý tiềm ẩn.
Hãy lắng nghe cơ thể, ghi nhận triệu chứng cụ thể và tham vấn bác sĩ chuyên khoa – phụ khoa nếu liên quan vùng kín, da liễu nếu là khối u dưới da. Chẩn đoán đúng là bước đầu tiên để điều trị hiệu quả và an toàn.
