Sa tử cung là gì và có nguy hiểm không?

“Dạo gần đây, em thường cảm thấy nặng tức ở vùng kín, nhất là sau khi đứng lâu hoặc bê đồ nặng. Có lúc còn thấy như có gì đó ‘lòi ra’ nhẹ ở âm đạo, khiến em rất lo lắng. Liệu đây có phải dấu hiệu của sa tử cung không, thưa bác sĩ?”

Chuyên viên tư vấn

Đã trả lời: Ngày

Chào bạn, cảm ơn bạn đã chia sẻ những lo lắng rất thật và phổ biến mà nhiều phụ nữ gặp phải. Sa tử cung – đúng như tên gọi – là tình trạng tử cung tụt xuống khỏi vị trí bình thường do hệ thống cơ sàn chậu và dây chằng nâng đỡ bị suy yếu. Mức độ có thể từ nhẹ (tử cung vẫn nằm trong âm đạo) đến nặng (tử cung lòi hẳn ra ngoài lỗ âm đạo).

Dù không đe dọa tính mạng, sa tử cung có thể ảnh hưởng sâu sắc đến sinh hoạt, tâm lý và chất lượng cuộc sống nếu không được phát hiện và quản lý đúng cách. Tôi sẽ giải thích rõ hơn để bạn hiểu nguyên nhân, dấu hiệu cảnh báo và cách xử trí phù hợp.

Nguyên nhân phổ biến gây sa tử cung

Sa tử cung hiếm khi xảy ra do một nguyên nhân đơn lẻ, mà thường là kết quả tích lũy của nhiều yếu tố làm suy giảm sức nâng đỡ vùng chậu:

– Sinh nở nhiều lần, đặc biệt là sinh con to, sinh khó hoặc sinh ngả âm đạo – đây là yếu tố hàng đầu, vì quá trình chuyển dạ có thể làm tổn thương cơ sàn chậu và dây chằng.
– Suy giảm estrogen sau mãn kinh, khiến mô liên kết và cơ vùng chậu trở nên lỏng lẻo, mất độ đàn hồi.
– Tăng áp lực ổ bụng kéo dài, như béo phì, táo bón mạn tính, ho kéo dài (do hen, COPD, lao…), hoặc thói quen mang vác nặng thường xuyên.
– Di truyền hoặc khiếm khuyết bẩm sinh ở mô liên kết cũng có thể làm một số phụ nữ dễ bị sa cơ quan vùng chậu hơn.

Dấu hiệu cảnh báo bạn nên đi khám sớm

Các triệu chứng thường âm ỉ, tiến triển chậm và dễ bị bỏ qua. Tuy nhiên, nếu bạn gặp một hoặc nhiều dấu hiệu sau, đặc biệt là khi triệu chứng nặng hơn vào cuối ngày hoặc sau khi gắng sức, hãy chủ động đi khám phụ khoa:

– Cảm giác nặng trịch, căng tức ở vùng chậu, như có vật gì “rơi xuống” bên trong.
– Khối phồng trong âm đạo, đôi khi mô tử cung lòi ra ngoài, gây khó chịu khi đi lại hoặc ngồi.
– Rối loạn tiểu tiện: tiểu són, tiểu không hết, tiểu nhiều lần, hoặc thậm chí bí tiểu.
– Rối loạn tiêu hóa: táo bón, cảm giác chưa đi hết phân, hoặc phải dùng tay ấn vào âm đạo để hỗ trợ đi tiêu (gọi là “splinting”).
– Đau lưng dưới, đau bụng dưới âm ỉ, hoặc đau khi quan hệ tình dục.

Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều bệnh nhân chịu đựng triệu chứng cả năm trời vì nghĩ “chỉ là do tuổi” hoặc “sau sinh ai cũng vậy” – đến khi sa nặng mới đi khám, khiến việc điều trị phức tạp hơn.

Cách chẩn đoán và đánh giá mức độ sa

Bạn không nên tự chẩn đoán dù có dùng gương quan sát. Việc tự kiểm tra có thể gây lo lắng không cần thiết hoặc bỏ sót các tình trạng khác (như sa bàng quang, trực tràng…).

Chẩn đoán chính xác dựa trên:
– Khám phụ khoa kỹ lưỡng, trong đó bác sĩ đánh giá vị trí tử cung khi bạn rặn (tăng áp lực ổ bụng).
– Phân độ sa theo hệ thống POP-Q (Pelvic Organ Prolapse Quantification) – tiêu chuẩn quốc tế, chia thành 4 độ:

Độ 1: Tử cung sa nhẹ, vẫn nằm sâu trong âm đạo (>1 cm so với lỗ âm đạo).
Độ 2: Tử cung sa đến gần hoặc ngang lỗ âm đạo.
Độ 3–4: Tử cung sa ra ngoài âm đạo, có thể nhìn thấy rõ.

Xét nghiệm hình ảnh như siêu âm ngã âm đạo hoặc MRI vùng chậu chỉ được chỉ định khi cần đánh giá thêm các cơ quan khác hoặc trước phẫu thuật.

Hướng dẫn giảm triệu chứng và phòng ngừa tiến triển

Mục tiêu điều trị phụ thuộc vào mức độ sa, tuổi, mong muốn sinh con và ảnh hưởng đến chất lượng sống. Dưới đây là các biện pháp bạn có thể áp dụng ngay:

– Tập cơ sàn chậu (bài tập Kegel): Đây là nền tảng điều trị không xâm lấn. Tập đúng cách giúp tăng sức nâng đỡ vùng chậu. Tôi khuyên bạn nên được hướng dẫn bởi chuyên viên vật lý trị liệu để đảm bảo kỹ thuật chính xác.
– Kiểm soát cân nặng: Giảm 5–10% trọng lượng cơ thể nếu thừa cân có thể làm giảm đáng kể áp lực lên sàn chậu.
– Điều trị táo bón và ho mạn tính: Ăn đủ chất xơ, uống 1.5–2 lít nước/ngày, tránh rặn mạnh khi đi tiêu.
– Tránh mang vác nặng (>5 kg) và hạn chế đứng lâu liên tục. Nếu phải đứng, hãy xen kẽ nghỉ ngơi hoặc thay đổi tư thế.
– Liệu pháp estrogen âm đạo (dạng kem, viên đặt) có thể được cân nhắc ở phụ nữ sau mãn kinh để cải thiện độ đàn hồi của mô.

Với sa độ 1–2, các biện pháp bảo tồn thường rất hiệu quả. Trường hợp sa nặng (độ 3–4) hoặc ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt, bác sĩ có thể đề xuất đặt pessary (vòng nâng tử cung) hoặc phẫu thuật.

Lưu ý quan trọng về bài thuốc dân gian

Nhiều người truyền tai nhau dùng lá trầu không xông, rễ cây lanh sắc uống, hay xơ mướp nấu nước để “kéo tử cung lên”. Tuy nhiên, không có bằng chứng y học nào chứng minh hiệu quả của các phương pháp này. Thậm chí, xông rửa âm đạo có thể làm mất cân bằng pH, gây viêm nhiễm ngược dòng.

Nếu bạn đang ở giai đoạn nhẹ, hãy tập trung vào bài tập Kegel và điều chỉnh lối sống – đó mới là “bài thuốc” được khoa học công nhận.

Sa tử cung không phải là “bệnh của người già” hay “hệ quả tất yếu sau sinh”. Đây là một rối loạn cơ học có thể phòng ngừa và kiểm soát hiệu quả nếu được phát hiện sớm. Nếu bạn cảm thấy bất thường dù chỉ là cảm giác “khó tả” ở vùng chậu, đừng chần chừ – hãy đi khám phụ khoa.

Việc can thiệp kịp thời không chỉ giúp bạn tránh được phẫu thuật sau này, mà còn giữ gìn sức khỏe sinh lý, chức năng tiểu – tiêu và đời sống tình dục một cách trọn vẹn. Bạn xứng đáng được sống khỏe, không phải chịu đựng trong im lặng.