Cho con bú có ngừa thai được không, thưa bác sĩ?
Chào bạn! Câu hỏi của bạn rất thường gặp trong phòng khám hậu sản. Đúng là cho con bú có thể giúp ngừa thai, nhưng chỉ trong một số điều kiện rất cụ thể – và không phải lúc nào cũng đáng tin cậy. Đây được gọi là phương pháp ngừa thai bằng cho con bú (Lactational Amenorrhea Method – LAM), và tôi sẽ giải thích rõ hơn để bạn hiểu khi nào nó hiệu quả, và khi nào bạn nên cân nhắc biện pháp khác.
Nguyên nhân vì sao cho con bú có thể ngừa thai
Khi bạn cho con bú thường xuyên – đặc biệt là bú mẹ hoàn toàn, không bổ sung sữa công thức hay thức ăn dặm – cơ thể sẽ tiết ra hormone prolactin. Hormone này ức chế sự rụng trứng bằng cách làm giảm nồng độ FSH và LH (hai hormone cần thiết để buồng trứng phóng noãn).
Nếu không rụng trứng, bạn không thể mang thai. Đó là cơ sở sinh lý của phương pháp ngừa thai tự nhiên này.
Tuy nhiên, để LAM thực sự hiệu quả (với tỷ lệ thành công ~98% trong 6 tháng đầu), ba điều kiện sau phải đồng thời được đáp ứng:
– Bé dưới 6 tháng tuổi
– Chu kỳ kinh nguyệt chưa trở lại
– Cho con bú hoàn toàn hoặc gần như hoàn toàn (tức là bú mẹ trực tiếp, cách nhau ≤4 giờ ban ngày và ≤6 giờ ban đêm, không dùng bình sữa hay bổ sung thực phẩm khác)
Chỉ cần một trong ba điều kiện trên không còn đúng, khả năng có thai sẽ tăng lên đáng kể – ngay cả khi bạn chưa thấy kinh trở lại.
Dấu hiệu cảnh báo bạn có thể đã rụng trứng trở lại
Nhiều phụ nữ lầm tưởng “chưa có kinh = chưa rụng trứng”, nhưng rụng trứng thường xảy ra trước kỳ kinh đầu tiên sau sinh. Vì vậy, nếu bạn nhận thấy:
– Dịch tiết âm đạo trong, dai như lòng trắng trứng (dấu hiệu rụng trứng)
– Tăng ham muốn tình dục bất thường
– Thay đổi nhiệt độ cơ thể nhẹ (nếu bạn theo dõi)
– Bé bắt đầu bú ít hơn, ngủ xuyên đêm, hoặc đã ăn dặm
… thì khả năng bạn đã rụng trứng trở lại là rất cao, dù kinh nguyệt vẫn chưa xuất hiện.
Hướng dẫn lựa chọn biện pháp ngừa thai an toàn khi đang cho con bú
Nếu bạn không đáp ứng đủ 3 tiêu chí của LAM, hoặc muốn đảm bảo an toàn tuyệt đối, hãy cân nhắc các biện pháp ngừa thai phù hợp với phụ nữ cho con bú:
– Bao cao su: An toàn tuyệt đối, không ảnh hưởng đến sữa mẹ.
– Dụng cụ tử cung (IUD): Cả loại đồng và loại hormone (chỉ chứa progestin liều thấp) đều an toàn khi cho con bú.
– Viên uống chỉ chứa progestin (mini-pill): Khác với viên phối hợp (có estrogen), loại này không làm giảm lượng sữa và được khuyến cáo cho mẹ đang cho con bú.
– Que cấy hoặc tiêm progestin: Cũng an toàn, nhưng một số phụ nữ có thể gặp rối loạn kinh nguyệt.
Lưu ý quan trọng:
– Tránh các biện pháp chứa estrogen (như viên uống phối hợp) trong ít nhất 6 tuần đầu sau sinh, vì estrogen có thể làm giảm tiết sữa và tăng nguy cơ huyết khối.
– Không nên dựa hoàn toàn vào “ngày an toàn” trong giai đoạn hậu sản – chu kỳ kinh lúc này rất khó dự đoán.
Cho con bú có thể ngừa thai, nhưng chỉ trong điều kiện lý tưởng và thời gian ngắn. Trong thực tế lâm sàng, tôi từng gặp không ít trường hợp mang thai ngoài ý muốn chỉ 3–4 tháng sau sinh, dù mẹ vẫn đang cho con bú và chưa có kinh. Vì vậy, nếu bạn chưa sẵn sàng có thai lại, hãy chủ động lựa chọn một biện pháp ngừa thai phù hợp – vừa an toàn cho con, vừa bảo vệ sức khỏe sinh sản của chính bạn.
