Cách làm tan cục sữa tắc? khi nào cần đi khám?
Chào bạn,
Nếu tình trạng tắc ống dẫn sữa không cải thiện sau 48 giờ, hoặc xuất hiện sốt, sưng nóng đỏ, mệt mỏi, bạn nên đến gặp bác sĩ hoặc chuyên gia tư vấn nuôi con bằng sữa mẹ ngay. Đây có thể là dấu hiệu của viêm vú, một biến chứng cần can thiệp y khoa kịp thời.
Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ hơn về cách xử trí, phòng ngừa và nhận biết khi nào cần hỗ trợ chuyên môn.
Nguyên nhân thường gặp gây tắc ống dẫn sữa
Tắc ống dẫn sữa xảy ra khi dòng sữa bị cản trở tại một hoặc nhiều ống dẫn, khiến sữa ứ đọng và tạo thành cục cứng. Một số nguyên nhân phổ biến bao gồm:
– Áo ngực quá chật hoặc có gọng cứng, gây chèn ép lên mô vú.
– Kỹ thuật cho con bú sai: bé ngậm không sâu, mút yếu hoặc bú không đều.
– Bỏ cữ bú đột ngột hoặc không hút hết sữa khi bé bú ít.
– Ngực tiếp xúc với lạnh đột ngột, làm co thắt ống dẫn sữa.
– Căng thẳng, mệt mỏi kéo dài, ảnh hưởng đến phản xạ xuống sữa.
Chườm nóng hay chườm lạnh – khi nào dùng cái nào?
Việc lựa chọn nhiệt độ chườm phụ thuộc vào thời điểm và mục đích:
– Chườm ấm trước khi cho con bú hoặc hút sữa: giúp giãn nở ống dẫn, làm loãng sữa đặc và hỗ trợ sữa chảy dễ hơn. Bạn có thể dùng khăn ấm, túi chườm hoặc tắm nước ấm.
– Chườm lạnh sau khi bú/hút: giúp giảm sưng, đau và viêm tại vùng bị tắc. Dùng túi đá bọc khăn mỏng, chườm 10–15 phút.
Lưu ý: không chườm lạnh trước khi cho bú, vì có thể làm co thắt ống dẫn và khiến tắc nặng hơn.
Massage đúng cách giúp thông ống dẫn sữa
Massage nhẹ nhàng là một phần quan trọng trong xử trí tắc sữa, nhưng cần thực hiện đúng kỹ thuật:
– Dùng đầu ngón tay vuốt nhẹ từ gốc vú hướng ra núm vú, theo chiều của ống dẫn.
– Kết hợp chuyển động tròn nhẹ quanh vùng có cục cứng, không ấn mạnh gây đau hoặc tổn thương mô.
– Tốt nhất là massage trong khi bé đang bú hoặc khi đang hút sữa, để lực hút hỗ trợ đẩy sữa ra.
Tránh “bóp mạnh để thông sữa” – điều này có thể gây bầm dập, viêm nặng hơn.
Khi nào cần dùng kháng sinh?
Tắc ống dẫn sữa đơn thuần không cần kháng sinh, vì đây là tình trạng cơ học, không do vi khuẩn.
Tuy nhiên, nếu sau 24–48 giờ, bạn xuất hiện các dấu hiệu sau, có thể đã tiến triển thành viêm vú và cần dùng kháng sinh:
– Sốt > 38,5°C
– Vùng vú sưng, nóng, đỏ, đau tăng dần
– Cảm giác ớn lạnh, mệt mỏi, giống cảm cúm
– Sữa có mủ hoặc lẫn máu
Lúc này, kháng sinh an toàn cho con bú (như cephalexin, amoxicillin-clavulanate) sẽ được chỉ định. Không tự ý dùng kháng sinh mà không có hướng dẫn y khoa.
Dấu hiệu cho thấy tắc sữa đã được giải quyết
Bạn có thể yên tâm khi thấy các dấu hiệu sau:
– Cục cứng biến mất, vú mềm trở lại.
– Đau giảm rõ rệt sau khi cho con bú hoặc hút sữa.
– Sữa chảy đều, đôi khi có lớp sữa đặc hơn ở cuối cữ – đây là phần sữa ứ được đẩy ra.
– Bé bú tốt, nuốt đều, không quấy khóc khi bú bên đó.
Nếu cục cứng vẫn còn sau 2 ngày dù đã xử trí đúng cách, hãy đi khám để loại trừ áp-xe vú.
Có nên cho con bú bên ngực bị tắc?
Có, và nên ưu tiên cho bú bên đó trước.
Lực mút mạnh nhất của bé thường xảy ra trong 10–15 phút đầu khi đói, giúp “thông” ống dẫn hiệu quả hơn máy hút.
Một số mẹ lo sợ con bú vào vú tắc sẽ “nuốt phải sữa hỏng” – điều này không đúng. Sữa vẫn an toàn, trừ khi có mủ hoặc máu (lúc đó cần đánh giá y khoa).
Kết hợp với massage nhẹ trong lúc bé bú để tăng hiệu quả.
Máy hút sữa có giúp thông tắc không?
Có, nhưng chỉ hỗ trợ – không thay thế được bé bú.
Sau khi bé bú xong, nếu vú vẫn còn căng, bạn có thể hút nhẹ thêm 5–10 phút để làm trống hoàn toàn tuyến sữa, tránh ứ đọng.
Lưu ý: không hút quá mạnh hoặc quá lâu, vì có thể gây phù nề mô vú, làm tắc nặng hơn.
Áo ngực chật – “thủ phạm thầm lặng” gây tắc sữa
Đúng vậy. Áo ngực gọng cứng, size nhỏ hoặc mặc suốt đêm có thể tạo áp lực lên ống dẫn sữa, đặc biệt ở vùng trên – nơi hay bị tắc nhất.
Hãy chọn áo ngực cho con bú mềm, không gọng, vừa vặn, và tháo ra khi ngủ nếu cảm thấy chèn ép.
Tắc ống dẫn sữa là tình trạng phổ biến và thường tự cải thiện trong 24–48 giờ nếu xử trí đúng cách. Tuy nhiên, nếu có sốt, sưng nóng đỏ hoặc đau tăng, bạn đừng chần chừ – hãy đi khám ngay để tránh biến chứng như áp-xe vú.
Trong phòng khám, tôi thường khuyên các mẹ: “Đừng cố chịu đau – tắc sữa không phải lỗi của bạn, và càng không phải lý do để cai sữa.” Hầu hết trường hợp đều có thể tiếp tục nuôi con bằng sữa mẹ an toàn nếu được hỗ trợ kịp thời.
