Viêm phổi ở trẻ em có nguy hiểm không và khi nào cần đi khám?

Chào bạn, tôi hiểu nỗi lo lắng của bạn khi thấy con có những biểu hiện bất thường như ho, sốt và thở nhanh. Viêm phổi ở trẻ em là một bệnh nhiễm trùng đường hô hấp dưới, có thể do vi khuẩn, virus hoặc các tác nhân khác gây ra. Nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách, đa số trẻ sẽ hồi phục hoàn toàn mà không để lại di chứng. Tuy nhiên, ở trẻ nhỏ — đặc biệt là dưới 2 tuổi — viêm phổi có thể tiến triển nhanh và trở nên nguy hiểm nếu không được can thiệp kịp thời.

Dưới đây, tôi sẽ chia sẻ rõ hơn về nguyên nhân, dấu hiệu cảnh báo và cách xử trí phù hợp để bạn yên tâm hơn trong việc chăm sóc con.

Nguyên nhân thường gặp gây viêm phổi ở trẻ em

Viêm phổi ở trẻ em có thể khởi phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó phổ biến nhất là:

– Nhiễm vi khuẩn, đặc biệt là Streptococcus pneumoniae (phế cầu khuẩn) – thủ phạm hàng đầu gây viêm phổi nặng ở trẻ.
– Nhiễm virus, bao gồm virus hợp bào hô hấp (RSV), virus cúm, hoặc virus sởi – thường khởi phát như cảm lạnh rồi tiến triển thành viêm phổi.
– Hít phải dị vật hoặc dịch dạ dày (hiếm hơn, nhưng có thể xảy ra ở trẻ nhỏ).
– Yếu tố môi trường: sống trong môi trường ô nhiễm, tiếp xúc với khói thuốc lá thụ động, hoặc thời tiết thay đổi đột ngột cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều trường hợp trẻ nhập viện muộn vì cha mẹ nhầm lẫn viêm phổi với cảm cúm thông thường – điều này có thể dẫn đến suy hô hấp hoặc các biến chứng nghiêm trọng.

Dấu hiệu nhận biết viêm phổi ở trẻ em theo độ tuổi

Triệu chứng viêm phổi ở trẻ thay đổi theo lứa tuổi, và đôi khi rất kín đáo, đặc biệt ở trẻ sơ sinh:

Ở trẻ dưới 2 tháng tuổi:
– Bỏ bú hoặc bú kém.
– Sốt cao hoặc ngược lại, thân nhiệt giảm (hạ thân nhiệt).
– Thở khò khè, thở nhanh (>60 lần/phút).
– Trẻ li bì, co giật, da tím tái – đây là dấu hiệu nguy kịch.

Ở trẻ từ 2 tháng đến 5 tuổi:
– Sốt cao kéo dài, ho ngày càng tăng.
– Thở nhanh bất thường: trên 50 lần/phút (trẻ 2–12 tháng), trên 40 lần/phút (trẻ 1–5 tuổi).
– Co rút lồng ngực: phần dưới ngực lõm sâu khi hít vào – dấu hiệu rất quan trọng.
– Khó thở: cánh mũi phập phồng, thở rít khi nằm.
– Trẻ mệt lả, không chơi đùa, môi hoặc đầu ngón tay tím tái.

Nếu bạn thấy con có bất kỳ dấu hiệu nào trong số này, đặc biệt là thở co lõm lồng ngực hay tím tái, hãy đưa trẻ đi khám ngay.

Khi nào cần đưa trẻ nhập viện cấp cứu?

Bạn nên đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay lập tức nếu xuất hiện các dấu hiệu sau:

– Thở rút lồng ngực rõ rệt.
– Môi, đầu ngón tay hoặc ngón chân tím tái.
– Trẻ li bì, khó đánh thức, hoặc có cơn co giật.
– Bỏ bú, nôn ói nhiều, không uống được nước.
– Khó thở khi nằm yên, thở rít hoặc thở rất nhanh.

Đây là những dấu hiệu cho thấy trẻ có thể đang suy hô hấp – một tình trạng cấp cứu cần can thiệp y khoa khẩn trương.

Viêm phổi ở trẻ em có chữa khỏi được không?

Câu trả lời là có, nếu được chẩn đoán sớm và điều trị đúng nguyên nhân.

– Viêm phổi do vi khuẩn thường đáp ứng tốt với kháng sinh phù hợp.
– Viêm phổi do virus thường tự khỏi trong vòng 1–2 tuần, nhưng cần theo dõi sát để phát hiện biến chứng.

Tuy nhiên, không nên tự ý dùng kháng sinh tại nhà – việc dùng sai thuốc không chỉ vô ích mà còn có thể che lấp triệu chứng, làm chậm chẩn đoán và tăng nguy cơ kháng thuốc.

Cách phòng ngừa viêm phổi cho trẻ em

Phòng bệnh luôn hiệu quả hơn chữa bệnh, đặc biệt với trẻ nhỏ:

– Tiêm chủng đầy đủ: vắc-xin phế cầu (PCV), cúm, sởi, Hib… là những “lá chắn” quan trọng giúp giảm nguy cơ viêm phổi.
– Giữ môi trường sống sạch sẽ: tránh khói thuốc, bụi mịn, và không khí ẩm mốc.
– Rửa tay thường xuyên cho cả trẻ và người chăm sóc – một biện pháp đơn giản nhưng rất hiệu quả.
– Nuôi con bằng sữa mẹ ít nhất trong 6 tháng đầu đời để tăng cường miễn dịch tự nhiên.
– Điều trị kịp thời các bệnh hô hấp trên (viêm họng, viêm mũi…) để tránh biến chứng lan xuống phổi.

Viêm phổi ở trẻ em tuy có thể chữa khỏi, nhưng diễn tiến nhanh và dễ gây biến chứng nếu chủ quan. Đừng đợi đến khi trẻ mệt lả hay tím tái mới đi viện – bất kỳ dấu hiệu thở bất thường nào cũng đáng để bạn đưa con đi khám ngay. Trong nhiều trường hợp, chỉ cần một buổi thăm khám và chụp