Bệnh sởi ở trẻ có nguy hiểm không và cách nhận biết sớm?
Chào bạn, tôi hiểu sự lo lắng của bạn khi thấy con xuất hiện các triệu chứng như sốt, ho và phát ban. Bệnh sởi ở trẻ là một nhiễm trùng do virus cực kỳ dễ lây, thường khởi phát với sốt, viêm long đường hô hấp và sau đó là phát ban đặc trưng. Nếu không được theo dõi sát sao, sởi có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt ở trẻ dưới 5 tuổi hoặc chưa tiêm vắc-xin.
Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ hơn để bạn hiểu về nguyên nhân, dấu hiệu cảnh báo, cách xử trí và phòng ngừa hiệu quả.
Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ khiến trẻ mắc sởi
– Virus sởi (Measles virus) thuộc họ Paramyxoviridae – là tác nhân duy nhất gây bệnh, lây lan chủ yếu qua đường hô hấp khi tiếp xúc với dịch tiết từ mũi, họng của người bệnh khi ho, hắt hơi hoặc nói chuyện.
– Trẻ chưa tiêm đủ 2 mũi vắc-xin sởi (thường vào 9 tháng và 18 tháng tuổi) có nguy cơ rất cao mắc bệnh.
– Môi trường sống đông đúc, thiếu thông thoáng, hoặc tiếp xúc gần với người bệnh trong giai đoạn lây nhiễm (từ 4 ngày trước đến 4 ngày sau khi ban mọc) cũng làm tăng khả năng lây nhiễm.
– Trẻ suy dinh dưỡng, suy giảm miễn dịch bẩm sinh hoặc mắc bệnh mạn tính càng dễ trở nặng khi nhiễm sởi.
Dấu hiệu nhận biết bệnh sởi ở trẻ – đừng bỏ qua giai đoạn đầu
Giai đoạn ủ bệnh thường kéo dài 10–14 ngày, sau đó chia làm hai giai đoạn rõ rệt:
– Giaiệp viêm long (3–5 ngày đầu): sốt cao (39–40°C), ho khan, chảy nước mũi, mắt đỏ, sợ ánh sáng, và đặc biệt là chấm Koplik – những đốm trắng nhỏ trên nền niêm mạc má, xuất hiện 1–2 ngày trước khi ban mọc. Đây là dấu hiệu đặc hiệu giúp chẩn đoán sớm sởi trước khi phát ban.
– Giai đoạn phát ban: ban đỏ dạng dát sẩn, mọc từ sau tai, lan dần xuống mặt, ngực, bụng và tứ chi trong vòng 24–48 giờ. Ban tồn tại 5–6 ngày rồi bay dần theo thứ tự mọc, để lại vết thâm da (dấu hiệu “vằn da hổ”).
Nếu trẻ có thêm co giật, khó thở, li bì, ói liên tục hoặc tiêu chảy nặng, đó là dấu hiệu biến chứng – cần đưa đi viện ngay.
Biến chứng nguy hiểm của sởi mà cha mẹ không nên xem nhẹ
Mặc dù đa số trẻ hồi phục sau 7–10 ngày, nhưng khoảng 30% trường hợp có thể gặp biến chứng, bao gồm:
– Viêm phổi: biến chứng phổ biến nhất và là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong.
– Viêm não: xảy ra ở khoảng 1/1.000 ca, có thể để lại di chứng thần kinh vĩnh viễn.
– Tiêu chảy mất nước, viêm loét giác mạc (gây mù lòa nếu không điều trị), suy dinh dưỡng kéo dài.
– Hội chứng suy giảm miễn dịch tạm thời: khiến trẻ dễ mắc thêm các bệnh nhiễm trùng khác trong vài tuần sau khi khỏi sởi.
Trong thực tế lâm sàng, tôi từng gặp nhiều trẻ nhập viện muộn do cha mẹ nhầm sởi với sốt phát ban thông thường – điều này làm tăng nguy cơ biến chứng đáng tiếc.
Cách chăm sóc và điều trị khi trẻ bị sởi tại nhà
Hiện không có thuốc điều trị đặc hiệu cho virus sởi, vì vậy mục tiêu chính là hỗ trợ, giảm triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng:
– Cho trẻ nghỉ ngơi tuyệt đối, cách ly ít nhất 7–10 ngày để tránh lây lan.
– Bù đủ nước và dinh dưỡng: ưu tiên thức ăn lỏng, giàu vitamin A (cà rốt, bí đỏ, gan). Tổ chức Y tế Thế giới khuyến cáo bổ sung vitamin A liều cao cho trẻ mắc sởi để giảm nguy cơ mù lòa và tử vong.
– Hạ sốt bằng paracetamol (không dùng aspirin vì nguy cơ hội chứng Reye).
– Vệ sinh mắt, mũi, miệng hàng ngày bằng nước muối sinh lý.
– Tuyệt đối không tự ý dùng kháng sinh nếu không có bội nhiễm – vì sởi do virus, kháng sinh không có tác dụng.
Nếu trẻ bú mẹ, hãy tiếp tục cho bú – sữa mẹ cung cấp kháng thể tự nhiên giúp tăng sức đề kháng.
Phòng ngừa bệnh sởi hiệu quả: Vắc-xin là “lá chắn” tốt nhất
– Tiêm vắc-xin sởi đầy đủ 2 mũi là biện pháp phòng bệnh hiệu quả nhất (>95% nếu tiêm đúng lịch).
– Trẻ từ 9 tháng tuổi nên tiêm mũi 1, nhắc lại mũi 2 lúc 18 tháng. Trong vùng có dịch, trẻ có thể tiêm sớm từ 6 tháng (sau đó vẫn cần tiêm đủ 2 mũi theo lịch chuẩn).
– Người lớn chưa từng mắc sởi hoặc chưa tiêm vắc-xin cũng nên tiêm phòng, đặc biệt là phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ.
– Khi có dịch, hạn chế đưa trẻ đến nơi đông người, đeo khẩu trang và rửa tay thường xuyên.
Bệnh sởi ở trẻ tuy lành tính trong nhiều trường hợp, nhưng tiềm ẩn nhiều rủi ro nếu không được phát hiện và chăm sóc đúng cách. Phòng bệnh luôn tốt hơn chữa bệnh – và vắc-xin chính là công cụ mạnh mẽ nhất chúng ta có. Nếu nghi ngờ con mắc sởi, hãy cách ly và đưa trẻ đi khám sớm thay vì tự điều trị tại nhà.
