Trẻ cần bổ sung canxi khi nào?
Chào bạn,
Câu hỏi của bạn rất thường gặp trong phòng khám nhi – và tôi hiểu rõ nỗi lo lắng khi thấy con có biểu hiện “khó hiểu” mà không biết nguyên nhân. Thực tế, hầu hết trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ không cần bổ sung canxi nếu được bú mẹ đầy đủ hoặc dùng sữa công thức đúng cách. Việc bổ sung canxi không đúng thời điểm, không đúng liều có thể gây hại nhiều hơn lợi. Tôi sẽ giải thích rõ hơn để bạn yên tâm và biết cách hỗ trợ con hợp lý.
Nhu cầu canxi theo từng giai đoạn phát triển của trẻ
Nhu cầu canxi thay đổi theo độ tuổi, phản ánh tốc độ phát triển xương và răng. Dưới đây là khuyến nghị dựa trên hướng dẫn dinh dưỡng nhi khoa:
– Trẻ dưới 6 tháng: Khoảng 200 mg/ngày – được cung cấp đầy đủ qua sữa mẹ hoặc sữa công thức.
– Trẻ 6–11 tháng: Cần 260 mg/ngày – sữa mẹ vẫn là nguồn chính, kết hợp với ăn dặm giàu canxi.
– Trẻ 1 tuổi: 700 mg/ngày – bắt đầu chuyển sang sữa tươi (nếu không dị ứng) và đa dạng thực phẩm.
– Trẻ 4 tuổi và 10 tuổi: Đều cần khoảng 1.000 mg/ngày – đây là giai đoạn xương phát triển ổn định nhưng liên tục.
– Tuổi dậy thì (9–18 tuổi): Nhu cầu cao nhất – 1.300 mg/ngày – do tăng trưởng chiều cao mạnh mẽ, đặc biệt ở bé gái 10–14 tuổi và bé trai 12–16 tuổi.
Trong thực tế lâm sàng, tôi hiếm khi chỉ định bổ sung canxi cho trẻ dưới 1 tuổi nếu bé bú mẹ tốt, tăng cân đều và không có dấu hiệu bệnh lý. Thiếu canxi thật sự ở trẻ nhỏ rất hiếm – thường đi kèm các biểu hiện thần kinh rõ rệt như co giật, run tay chân, chứ không chỉ đơn thuần là vặn mình hay ra mồ hôi.
Khi nào trẻ thực sự cần bổ sung canxi?
Bổ sung canxi chỉ cần thiết trong một số trường hợp sau – và luôn phải có chỉ định của bác sĩ:
– Trẻ sinh non, nhẹ cân, có rối loạn hấp thu.
– Trẻ dị ứng sữa bò nặng, không dung nạp lactose kéo dài, dẫn đến chế độ ăn thiếu canxi nghiêm trọng.
– Trẻ suy dinh dưỡng, còi xương do thiếu vitamin D (không phải do thiếu canxi).
– Trẻ dậy thì sớm hoặc muộn, có tốc độ tăng trưởng bất thường, cần hỗ trợ khoáng hóa xương.
Lưu ý quan trọng: Thiếu vitamin D mới là nguyên nhân phổ biến gây còi xương, chứ không phải thiếu canxi. Sữa mẹ dù giàu dinh dưỡng vẫn thiếu vitamin D, nên trẻ bú mẹ hoàn toàn cần bổ sung vitamin D3 400 IU/ngày từ những ngày đầu đời – điều này giúp cơ thể hấp thu canxi hiệu quả từ sữa.
Thực phẩm giàu canxi – ưu tiên hàng đầu thay vì viên uống
Với trẻ từ 6 tháng trở lên, cách an toàn và hiệu quả nhất để bổ sung canxi là qua chế độ ăn:
– Sữa và chế phẩm: Sữa tươi (cho trẻ >1 tuổi), sữa chua, phô mai – hấp thu tốt nhờ có lactose và casein.
– Hải sản nhỏ ăn cả xương: Cá mòi, cá hồi đóng hộp, tôm khô – giàu canxi và vitamin D tự nhiên.
– Rau lá xanh đậm: Cải thìa, rau ngót, bông cải xanh – chứa canxi sinh học, dễ tiêu hóa.
– Đậu và các loại hạt: Đậu nành (đặc biệt là đậu hũ), hạnh nhân, hạt mè – phù hợp cho trẻ ăn chay hoặc dị ứng sữa.
– Trái cây khô: Sung, mơ – giàu canxi và kali, nhưng nên cho ăn điều độ do hàm lượng đường tự nhiên cao.
Với trẻ 7–12 tháng, bạn có thể nghiền nhỏ tôm khô, trộn vào cháo; hoặc dùng sữa chua nguyên chất không đường như món ăn phụ. Tôi thường khuyên phụ huynh ưu tiên đa dạng thực phẩm hơn là tìm “siêu thực phẩm”.
Uống canxi đúng cách – tránh phản tác dụng
Nếu bác sĩ chỉ định bổ sung canxi (dưới dạng siro, viên nhai hoặc bột), bạn cần lưu ý:
– Thời điểm: Uống vào buổi sáng, sau ăn 1–2 tiếng – lúc này ánh nắng giúp tổng hợp vitamin D, tăng hấp thu canxi.
– Liều lượng: Mỗi lần không quá 500 mg – vì cơ thể chỉ hấp thu tối đa lượng này trong một lần. Nếu cần liều cao, chia làm 2 lần/ngày.
– Kết hợp với vitamin D3 và K2:
– Vitamin D3 giúp ruột hấp thu canxi từ thức ăn.
– Vitamin K2 (MK-7) “dẫn đường” canxi vào xương, ngăn lắng đọng ở mạch máu hoặc thận.
– Không uống canxi cùng:
– Sữa hoặc thực phẩm giàu sắt (như thịt đỏ) – vì canxi cản trở hấp thu sắt.
– Trà, cà phê, nước ngọt – chứa oxalat hoặc phosphat làm giảm hấp thu canxi.
Tôi thường dặn phụ huynh: “Bổ sung canxi không phải là cuộc đua liều cao”. Quá liều có thể gây táo bón, sỏi thận, thậm chí rối loạn nhịp tim. Tốt nhất là bổ sung theo đợt 3–4 tuần, rồi dừng lại để đánh giá lại qua chế độ ăn.
Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ hiếm khi thiếu canxi nếu được nuôi dưỡng đúng cách. Thay vì lo lắng “có nên uống canxi không”, bạn hãy tập trung vào cho con bú mẹ đầy đủ, bổ sung vitamin D3 hàng ngày, và đa dạng thực phẩm giàu canxi khi bắt đầu ăn dặm.
Nếu con bạn có biểu hiện như chậm mọc răng, thóp rộng, chân vòng kiềng, hoặc chậm tăng trưởng – đừng tự ý mua canxi về cho uống. Hãy đưa bé đi khám để xác định nguyên nhân thực sự, vì đó có thể là dấu hiệu của thiếu vitamin D, rối loạn chuyển hóa hoặc bệnh lý nội tiết – chứ không đơn thuần là “thiếu canxi”.
Canxi là nền tảng của xương – nhưng vitamin D mới là chìa khóa mở cửa cho canxi vào được xương. Đừng quên điều này!
