Chán ăn là dấu hiệu của bệnh gì và khi nào cần đi khám?
Chào bạn, tôi hiểu cảm giác lo lắng khi cơ thể bỗng dưng “từ chối” thức ăn – thứ vốn là nguồn sống hàng ngày. Chán ăn (anorexia) không đơn thuần là “không đói”, mà thường là phản ứng của cơ thể trước một rối loạn sinh lý hoặc tâm lý nào đó. Trong nhiều trường hợp, đây có thể là dấu hiệu cảnh báo sớm của các vấn đề sức khỏe đáng chú ý.
Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ hơn để bạn hiểu nguyên nhân, nhận diện dấu hiệu nguy hiểm và biết cách xử trí phù hợp.
Nguyên nhân phổ biến gây chán ăn
Chán ăn hiếm khi xảy ra đơn độc – nó thường là triệu chứng đi kèm của một tình trạng khác. Một số nguyên nhân thường gặp bao gồm:
– Rối loạn tiêu hóa: Viêm dạ dày, trào ngược, nhiễm khuẩn đường ruột… khiến bạn cảm thấy đầy bụng, khó tiêu, từ đó mất hứng thú với bữa ăn.
– Nhiễm trùng cấp tính: Cảm cúm, sốt virus, viêm họng… thường làm giảm cảm giác thèm ăn tạm thời.
– Vấn đề tâm lý: Trầm cảm, lo âu, stress kéo dài ảnh hưởng trực tiếp đến trung tâm điều hòa cảm giác đói ở não bộ.
– Bệnh lý mạn tính: Suy thận, suy gan, suy giáp, ung thư… đều có thể biểu hiện ban đầu bằng chán ăn và sụt cân không rõ nguyên nhân.
– Tác dụng phụ của thuốc: Một số thuốc kháng sinh, giảm đau, điều trị huyết áp hoặc tâm thần có thể làm thay đổi vị giác hoặc gây buồn nausea.
Dấu hiệu cảnh báo bạn nên đi khám ngay
Không phải lúc nào chán ăn cũng nguy hiểm, nhưng nếu xuất hiện kèm theo những biểu hiện sau, bạn đừng chủ quan:
– Sụt cân không chủ ý trên 5% trọng lượng cơ thể trong vòng 1–2 tháng.
– Mệt mỏi kéo dài, da xanh, chóng mặt hoặc ngất xỉu.
– Buồn nôn, nôn, đau bụng dai dẳng hoặc phân bất thường (đen, lỏng, có máu).
– Rối loạn giấc ngủ, thay đổi tâm trạng rõ rệt, mất hứng thú với mọi hoạt động.
– Sốt kéo dài không rõ nguyên nhân.
Trong phòng khám, tôi từng gặp nhiều bệnh nhân chủ quan với “chỉ là chán ăn”, đến khi sụt 7–8 kg mới đi khám – và phát hiện bệnh lý tuyến giáp hoặc thậm chí khối u giai đoạn sớm.
Cách cải thiện chán ăn tại nhà và phòng ngừa tái phát
Nếu chán ăn do nguyên nhân nhẹ (như cảm cúm, stress ngắn hạn), bạn có thể thử các biện pháp sau:
– Ăn thành nhiều bữa nhỏ, ưu tiên món dễ tiêu, giàu dinh dưỡng như súp, cháo, sữa hạt.
– Tăng khẩu vị bằng gia vị tự nhiên: gừng, chanh, bạc hà… giúp kích thích tiêu hóa.
– Duy trì vận động nhẹ: đi bộ 20–30 phút/ngày giúp cải thiện lưu thông máu và kích thích cảm giác đói.
– Giảm căng thẳng: thiền, hít thở sâu, ngủ đủ giấc – vì hệ tiêu hóa rất nhạy cảm với tâm trạng.
– Tránh ép ăn: càng cố nuốt khi không muốn, bạn càng tạo phản xạ ghét ăn lâu dài.
Tuy nhiên, không nên tự ý dùng thuốc kích thích ăn uống hay thực phẩm chức năng “tăng cân” mà không có chỉ định y khoa.
Khi nào cần can thiệp y tế chuyên sâu?
Bạn nên đi khám nếu chán ăn kéo dài trên 2 tuần, đặc biệt khi kèm theo sụt cân, mệt mỏi hoặc các triệu chứng toàn thân. Bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm máu, siêu âm bụng, nội soi hoặc đánh giá tâm lý để tìm nguyên nhân gốc rễ.
Ở người lớn tuổi, chán ăn còn liên quan đến suy dinh dưỡng ẩn, làm tăng nguy cơ té ngã, loãng xương và suy giảm miễn dịch – nên cần được theo dõi sát.
Chán ăn tưởng chừng là chuyện nhỏ, nhưng lại là “tiếng nói” của cơ thể khi có điều gì đó đang sai lệch – từ hệ tiêu hóa, nội tiết đến tâm thần kinh. Đừng đợi đến khi kiệt sức mới tìm nguyên nhân. Việc thăm khám sớm không chỉ giúp bạn ăn ngon trở lại, mà còn có thể phát hiện và điều trị kịp thời những bệnh lý tiềm ẩn.
