5 Nhóm người nên hạn chế ăn cam, quýt

Chào bạn,
Cảm ơn bạn đã chia sẻ nỗi băn khoăn rất phổ biến trong thực hành lâm sàng của tôi. Cam, quýt tuy là nguồn vitamin C dồi dào và có lợi cho hệ miễn dịch, nhưng không phải ai cũng phù hợp để ăn thường xuyên. Dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ ràng về 5 nhóm người nên hạn chế hoặc thận trọng khi ăn cam, quýt, kèm theo hướng dẫn cụ thể để bạn chủ động bảo vệ sức khỏe.

1. Người bị trào ngược dạ dày – thực quản (GERD)

Cam, quýt chứa nhiều axit citric tự nhiên, có thể:
– Kích thích tăng tiết axit dạ dày.
– Làm giãn cơ thắt thực quản dưới – “cánh cửa” ngăn dịch dạ dày trào lên.
– Gây ợ nóng, đau rát ngực, đắng miệng, đặc biệt sau khi ăn.

Trong phòng khám, tôi thường gặp bệnh nhân than phiền “ăn cam xong như có lửa đốt trong cổ họng”. Với những người này, tôi khuyên hạn chế trái cây có vị chua mạnh và thay bằng các lựa chọn dịu nhẹ hơn như chuối chín, đu đủ, dưa leo – vừa cung cấp chất xơ, vừa không kích thích niêm mạc thực quản.

2. Người mắc bệnh thận mạn tính hoặc đang chạy thận

Cam là nguồn kali dồi dào – một khoáng chất thiết yếu cho tim và cơ bắp. Tuy nhiên, ở người suy thận, khả năng đào thải kali qua nước tiểu suy giảm nghiêm trọng, dẫn đến tăng kali máu – tình trạng nguy hiểm có thể gây:
– Rối loạn nhịp tim.
– Yếu cơ, tê bì tay chân.
– Trong trường hợp nặng: ngừng tim đột ngột.

Tôi luôn dặn bệnh nhân thận: “Ăn cam ngon, nhưng với bạn – có thể là thuốc độc.” Nếu bạn đang điều trị suy thận hoặc chạy thận định kỳ, hãy tham khảo chuyên gia dinh dưỡng để tính toán lượng kali an toàn mỗi ngày. Đôi khi, chỉ cần 1 quả cam cũng vượt quá giới hạn cho phép.

3. Người bị dị ứng với cam quýt

Dị ứng cam quýt tuy không phổ biến nhưng hoàn toàn có thể xảy ra do phản ứng với protein thực vật hoặc hợp chất furanocoumarin trong vỏ/quả. Triệu chứng thường xuất hiện nhanh sau khi ăn:
– Ngứa môi, lưỡi, cổ họng.
– Nổi mề đay, phát ban.
– Trong trường hợp hiếm: phù nề thanh quản, khó thở (sốc phản vệ).

Nếu bạn từng có biểu hiện bất thường sau khi ăn cam, quýt – hãy ngừng ngay và đi khám dị ứng. Đừng chủ quan nghĩ “chỉ là nổi mẩn nhẹ”, vì phản ứng có thể nặng dần theo thời gian.

4. Người thường xuyên bị ợ nóng (không nhất thiết do GERD)

Ngay cả khi bạn chưa được chẩn đoán trào ngược, ợ nóng tái đi tái lại cũng là dấu hiệu niêm mạc thực quản đang bị kích ứng. Axit trong cam quýt có thể:
– Làm tổn thương lớp niêm mạc đã suy yếu.
– Kéo dài thời gian phục hồi của thực quản.

Tôi khuyên bệnh nhân của mình: nếu ăn cam mà thấy nóng rát sau xương ức, hãy tạm ngưng ít nhất 2–4 tuần, kết hợp theo dõi nhật ký ăn uống. Sau đó, thử lại với lượng nhỏ để đánh giá phản ứng cơ thể.

5. Người bị táo bón mạn tính – đặc biệt khi uống ít nước

Đây là nghịch lý nhiều người không ngờ: cam giàu chất xơ, nhưng nếu ăn nhiều mà không uống đủ nước, chất xơ sẽ hút nước trong ruột, làm phân khô cứng hơn – khiến táo bón nặng thêm.

Lời khuyên từ kinh nghiệm lâm sàng:
– Nếu bạn bị táo bón, có thể ăn 1 quả cam/ngày, nhưng phải uống đủ 1.5–2 lít nước.
– Ưu tiên trái cây vừa nhiều nước, vừa giàu enzyme tiêu hóa như kiwi, đu đủ, dưa hấu – hiệu quả hơn nhiều so với chỉ ăn cam.

Cam, quýt là thực phẩm lành mạnh – nhưng chỉ khi phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn. Với 5 nhóm người kể trên, việc ăn cam không đúng cách có thể gây hại nhiều hơn lợi. Tôi luôn nhấn mạnh với bệnh nhân: “Thực phẩm tốt không phải là thứ ai cũng ăn được, mà là thứ phù hợp với cơ thể bạn lúc này.”

Nếu bạn thuộc một trong các nhóm trên, hãy trao đổi với bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng trước khi đưa cam, quýt vào chế độ ăn thường xuyên. Sức khỏe tiêu hóa và chuyển hóa của bạn xứng đáng được chăm sóc một cách cá thể hóa và an toàn.