Tại sao hay bị chuột rút?
Chào bạn, tôi hiểu cảm giác đó rất khó chịu – và hoàn toàn có thể lý giải được. Chuột rút (co thắt cơ đột ngột, không tự chủ) thường không nguy hiểm, nhưng nếu xảy ra thường xuyên, đó là lời cảnh báo từ cơ thể rằng bạn đang mất cân bằng về nước, điện giải, hoặc có yếu tố bệnh lý cần lưu ý.
Nguyên nhân phổ biến gây chuột rút mà bạn nên biết
Chuột rút có thể xuất hiện ở bất kỳ cơ nào, nhưng hay gặp nhất ở bắp chân, đùi, bàn chân hoặc cơ bụng. Dưới góc nhìn lâm sàng, tôi thường xem xét các nguyên nhân sau:
– Mất nước: Khi bạn đổ mồ hôi nhiều (do vận động, thời tiết nóng) mà không bù đủ nước, nồng độ điện giải trong dịch ngoại bào thay đổi, làm rối loạn dẫn truyền thần kinh – cơ, dẫn đến co thắt bất thường.
– Thiếu khoáng chất thiết yếu: Kali, magie, canxi và natri đều tham gia vào quá trình co giãn cơ. Thiếu bất kỳ ion nào trong số này – đặc biệt ở người ăn kiêng, tiêu chảy kéo dài, hoặc phụ nữ mang thai – đều dễ gây chuột rút.
– Tập luyện quá sức hoặc sai kỹ thuật: Vận động cường độ cao khi cơ chưa được khởi động, hoặc duy trì tư thế gò bó lâu (như ngồi xổm, đi giày cao gót) khiến cơ bị mỏi và dễ co cứng.
– Tuần hoàn máu kém: Ở người lớn tuổi hoặc mắc bệnh mạch máu ngoại biên, lưu lượng máu đến chi dưới giảm, cơ không nhận đủ oxy – đặc biệt về đêm – nên dễ bị vọp bẻ.
– Bệnh lý nền: Đái tháo đường (gây tổn thương thần kinh ngoại biên), suy giáp (làm chậm chuyển hóa cơ), bệnh thận mạn (rối loạn điện giải) hoặc hội chứng chèn ép rễ thần kinh cột sống thắt lưng đều có thể biểu hiện qua chuột rút tái phát.
– Tác dụng phụ của thuốc: Thuốc lợi tiểu (làm mất kali, magie), statin (dùng điều trị mỡ máu), hoặc một số thuốc huyết áp có thể kích thích co cơ không kiểm soát.
Khi nào bạn nên đi khám bác sĩ?
Không phải lần chuột rút nào cũng đáng lo, nhưng hãy lưu ý nếu bạn gặp các dấu hiệu sau:
– Chuột rút xảy ra hơn 2–3 lần/tuần, đặc biệt vào ban đêm.
– Cơn đau kéo dài trên 10 phút hoặc để lại cảm giác căng cứng, đau âm ỉ cả ngày hôm sau.
– Kèm theo tê bì, yếu cơ, sưng phù hoặc da đổi màu ở vùng bị ảnh hưởng.
– Bạn đang dùng thuốc mới và triệu chứng xuất hiện ngay sau đó.
– Có bệnh mạn tính như tiểu đường, suy thận, hoặc rối loạn tuyến giáp.
Tôi thường yêu cầu xét nghiệm điện giải đồ, chức năng thận, đường huyết và đôi khi đo điện cơ (EMG) nếu nghi ngờ tổn thương thần kinh.
Cách giảm và phòng ngừa chuột rút hiệu quả từ chuyên gia
Bạn hoàn toàn có thể chủ động giảm tần suất chuột rút bằng những điều chỉnh đơn giản nhưng khoa học:
– Uống đủ nước: Mục tiêu 1,5–2 lít/ngày; nếu tập thể thao hoặc trời nóng, cần thêm 300–500 ml nước có chứa điện giải (có thể pha oresol nhẹ hoặc nước dừa tươi).
– Ăn uống cân bằng: Tăng thực phẩm giàu magie (rau lá xanh đậm, hạt bí, đậu), kali (chuối, cam, khoai lang), canxi (sữa, tôm nhỏ ăn cả vỏ, rau cải xoăn).
– Khởi động và giãn cơ đúng cách: Dành 5–10 phút trước/sau tập để làm nóng và kéo giãn nhóm cơ hay bị chuột rút – đặc biệt là cơ sinh đôi (gastrocnemius) ở bắp chân.
– Tránh tập quá sức đột ngột: Tăng cường độ vận động từ từ, theo nguyên tắc “10% mỗi tuần”.
– Giữ ấm chân vào ban đêm: Nhiều người giảm hẳn chuột rút chỉ nhờ mang tất mỏng khi ngủ – vì lạnh làm co mạch, giảm lưu thông máu đến cơ.
Theo kinh nghiệm lâm sàng của tôi, hơn 70% trường hợp chuột rút tái phát ở người trẻ liên quan đến thiếu magie kết hợp mất nước nhẹ, chứ không phải bệnh nặng. Tuy nhiên, nếu bạn trên 50 tuổi hoặc có yếu tố nguy cơ tim mạch, đừng chủ quan – vì đôi khi chuột rút là biểu hiện sớm của rối loạn tuần hoàn hoặc bệnh thần kinh.
Nếu đã điều chỉnh lối sống mà vẫn bị thường xuyên, bạn nên đi khám để loại trừ nguyên nhân sâu xa. Đừng tự ý bổ sung khoáng chất liều cao – thừa magie hay kali cũng có thể gây rối loạn nhịp tim.
Hãy lắng nghe cơ thể: nó đang “nói” với bạn bằng những cơn co thắt – và bạn hoàn toàn có thể đáp lại bằng sự chăm sóc đúng cách.
