Gan bàn chân đau nhức là dấu hiệu của bệnh gì?

Chào bạn, tôi hiểu cảm giác ấy – đau ở gan bàn chân không chỉ gây khó chịu khi đi lại mà còn ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày. Trên thực tế, đau gan bàn chân thường xuất phát từ viêm cân gan chân (plantar fasciitis) – một tình trạng rất phổ biến, nhưng cũng có thể là dấu hiệu của các vấn đề khác như chấn thương, rối loạn thần kinh, hoặc thậm chí là phản ứng do mang giày không phù hợp. Trong phần dưới đây, tôi sẽ giải thích rõ nguyên nhân, dấu hiệu cảnh báo và cách xử trí hiệu quả dựa trên kinh nghiệm lâm sàng nhiều năm của mình.

Nguyên nhân phổ biến gây đau gan bàn chân

Đau ở gan bàn chân có thể bắt nguồn từ nhiều yếu tố, từ cơ học đến bệnh lý. Dưới đây là những nguyên nhân thường gặp nhất mà tôi thường xuyên gặp trong phòng khám:

– Viêm cân gan chân (plantar fasciitis): Đây là nguyên nhân hàng đầu. Cân gan chân là dải mô liên kết từ gót chân đến các ngón chân, hỗ trợ vòm bàn chân. Khi bị căng quá mức hoặc tổn thương mạn tính, nó gây viêm và đau nhói – đặc biệt rõ rệt vào buổi sáng.

– Gai gót chân: Xương gót phát triển chồi xương (gai) do phản ứng viêm mạn tính ở cân gan chân. Gai gót không phải lúc nào cũng đau, nhưng khi kết hợp với viêm cân gan chân thì triệu chứng sẽ nặng hơn.

– Chấn thương hoặc quá tải cơ học: Đi bộ, chạy bộ quá nhiều, đứng lâu trên bề mặt cứng, hoặc thay đổi đột ngột cường độ vận động có thể làm tổn thương mô mềm ở gan bàn chân.

– Mang giày không phù hợp: Giày quá chật, quá mềm, hoặc không có hỗ trợ vòm bàn chân khiến lực dồn không đều, gây căng thẳng lên cân gan chân và các mô xung quanh.

– Béo phì hoặc tăng cân đột ngột: Trọng lượng cơ thể tăng làm áp lực lên gan bàn chân tăng theo, dễ dẫn đến viêm hoặc tổn thương mô mềm.

– Rối loạn thần kinh ngoại biên: Trong một số trường hợp, đau gan bàn chân có thể do chèn ép dây thần kinh (ví dụ hội chứng ống cổ chân – tarsal tunnel syndrome) hoặc biến chứng thần kinh do đái tháo đường.

– Viêm khớp hoặc bệnh lý hệ thống: Một số bệnh như viêm khớp dạng thấp, gout, hoặc lupus ban đỏ hệ thống cũng có thể biểu hiện bằng đau ở gan bàn chân, dù ít gặp hơn.

Dấu hiệu cảnh báo bạn nên đi khám ngay

Không phải cơn đau nào ở gan bàn chân cũng nguy hiểm, nhưng có những dấu hiệu cho thấy bạn cần được đánh giá y khoa sớm để tránh biến chứng:

– Đau dữ dội ngay khi bước xuống giường vào buổi sáng, kéo dài hơn vài phút và tái diễn nhiều ngày liên tiếp.

– Đau lan dọc theo lòng bàn chân, đặc biệt khi đứng lâu, đi bộ nhiều hoặc leo cầu thang.

– Sưng, nóng, đỏ ở vùng gan bàn chân hoặc gót chân, gợi ý tình trạng viêm cấp hoặc nhiễm trùng.

– Tê bì, cảm giác kiến bò, hoặc yếu cơ bàn chân, có thể là dấu hiệu chèn ép thần kinh.

– Đau không cải thiện sau 2–3 tuần tự chăm sóc tại nhà (nghỉ ngơi, chườm, thay giày…).

– Biến dạng bàn chân như vòm bàn chân xẹp (bàn chân bẹt) hoặc ngón chân hình búa – đây là yếu tố nguy cơ cao cho các vấn đề cơ – xương – khớp mạn tính.

Trong thực tế, tôi từng gặp bệnh nhân chủ quan với cơn đau “nhẹ” ở gan bàn chân suốt 6 tháng, đến khi đi khám thì đã có tổn thương thoái hóa rõ rệt ở cân gan chân và phải điều trị dài ngày. Vì vậy, đừng xem nhẹ nếu triệu chứng kéo dài.

Cách giảm đau và phòng ngừa tái phát hiệu quả

Điều trị đau gan bàn chân không chỉ nhằm giảm triệu chứng mà còn phải giải quyết nguyên nhân gốc rễ. Dưới đây là những biện pháp tôi thường khuyên bệnh nhân áp dụng – kết hợp giữa y học hiện đại và chăm sóc tại nhà:

1. Nghỉ ngơi và điều chỉnh sinh hoạt

– Hạn chế các hoạt động gây đau: Tránh chạy bộ, nhảy, hoặc đứng lâu trên sàn cứng trong giai đoạn cấp.

– Thay đổi giày dép: Ưu tiên giày có đệm gót tốt, hỗ trợ vòm bàn chân, và đế không quá mềm hoặc quá cứng. Tránh dép lê, giày cao gót hoặc giày thể thao cũ đã mòn.

– Sử dụng lót giày chỉnh hình (orthotic insole): Đặc biệt hữu ích với người có bàn chân bẹt hoặc vòm cao, giúp phân bổ lực đều và giảm căng trên cân gan chân.

2. Vật lý trị liệu và vận động nhẹ

– Kéo giãn cân gan chân và gân gót: Mỗi sáng trước khi bước xuống giường, bạn có thể ngồi trên giường và kéo ngón chân về phía mình, giữ 30 giây, lặp lại 3–5 lần. Bài tập này giúp “làm nóng” cân gan chân, giảm đau buổi sáng.

– Lăn chai/bóng dưới bàn chân: Dùng chai nước lạnh hoặc bóng tennis lăn nhẹ dưới gan bàn chân 5–10 phút mỗi ngày – vừa giúp giãn cơ, vừa giảm viêm.

– Tăng cường cơ bàn chân và cẳng chân: Các bài như nhón gót, cuộn khăn bằng ngón chân giúp cải thiện lực nâng đỡ vòm bàn chân.

3. Hỗ trợ tại nhà

– Chườm lạnh: Trong 48 giờ đầu khi đau cấp, chườm đá 15–20 phút, 2–3 lần/ngày giúp giảm sưng và đau.

– Ngâm chân nước ấm: Sau giai đoạn cấp, ngâm chân trong nước ấm pha muối Epsom 15–20 phút buổi tối giúp thư giãn cơ và cải thiện tuần hoàn.

– Kiểm soát cân nặng: Giảm vài kg có thể làm giảm đáng kể áp lực lên gan bàn chân – một yếu tố then chốt trong điều trị lâu dài.

4. Can thiệp y khoa khi cần

– Thuốc giảm đau chống viêm không steroid (NSAIDs): Như ibuprofen hoặc naproxen – chỉ dùng ngắn ngày và theo hướng dẫn, tránh tự ý dùng kéo dài.

– Tiêm corticosteroid tại chỗ: Trong trường hợp đau mạn tính không đáp ứng với điều trị bảo tồn, tiêm corticoid có thể giúp giảm viêm nhanh – nhưng cần cân nhắc vì nguy cơ làm yếu cân gan chân.

– Liệu pháp sóng xung kích (ESWT): Phương pháp không xâm lấn, hiệu quả với viêm cân gan chân mạn tính (>6 tháng).

– Phẫu thuật: Rất hiếm khi cần thiết, chỉ được xem xét khi tất cả các phương pháp khác thất bại sau 6–12 tháng.

Trong hơn 15 năm làm chuyên khoa cơ xương khớp, tôi nhận thấy đau gan bàn chân phần lớn là lành tính và có thể kiểm soát tốt nếu can thiệp sớm. Tuy nhiên, nhiều người lại bỏ qua những cơn đau “nhẹ” ban đầu, đến khi chuyển sang mạn tính thì việc điều trị trở nên phức tạp và tốn kém hơn nhiều.

Nếu bạn đang gặp phải tình trạng này, đừng vội lo lắng – nhưng cũng đừng chủ quan. Hãy bắt đầu bằng những thay đổi đơn giản: chọn giày phù hợp, tập giãn cơ đều đặn, và theo dõi tiến triển trong 2–3 tuần. Nếu không cải thiện, hãy đến gặp bác sĩ chuyên khoa để được chẩn đoán chính xác – có thể chỉ cần siêu âm cơ xương hoặc khám lâm sàng là đủ, không nhất thiết phải chụp MRI ngay.

Cuối cùng, hãy nhớ: bàn chân là nền tảng của cơ thể. Chăm sóc chúng không chỉ giúp bạn đi lại thoải mái mà còn bảo vệ toàn bộ hệ thống cơ – xương – khớp khỏi những tổn thương dây chuyền.

Chúc bạn sớm hết đau và bước đi nhẹ nhàng trở lại!