Rắn hổ mang bắn độc vào mắt phải làm gì ngay lập tức?
Chào bạn, tôi hiểu cảm giác hoảng loạn lúc này – nhưng hãy bình tĩnh và rửa mắt ngay lập tức bằng nước sạch, càng sớm càng tốt. Độc tố của rắn hổ mang (chủ yếu là neurotoxin và cytotoxin) khi dính vào mắt không gây ngộ độc toàn thân, nhưng có thể gây tổn thương giác mạc, viêm kết mạc nặng, thậm chí loét giác mạc nếu không xử lý kịp thời. Đây là cấp cứu nhãn khoa – bạn cần hành động trong vài phút đầu.
Tại sao rắn hổ mang lại “bắn” độc vào mắt?
Rắn hổ mang (đặc biệt là các loài như Naja kaouthia, Naja siamensis) có khả năng phun nọc như một cơ chế tự vệ khi cảm thấy bị đe dọa. Chúng không “ngắm” chính xác, nhưng luồng nọc có thể bắn xa 2–3 mét, và mắt là vùng dễ tổn thương nhất do niêm mạc nhạy cảm.
– Nọc rắn chứa protein độc và enzyme phân giải tế bào, gây kích ứng mạnh niêm mạc mắt.
– Triệu chứng xuất hiện ngay trong vài giây đến vài phút: cay rát dữ dội, đỏ mắt, chảy nước mắt, sợ ánh sáng, co quắp mi, nhìn mờ.
– Nếu không rửa trôi độc tố kịp thời, có thể dẫn đến viêm giác mạc, loét giác mạc, sẹo giác mạc – nguy cơ giảm thị lực vĩnh viễn.
Xử trí ngay tại chỗ: 4 bước quan trọng bạn phải làm
- Rửa mắt ngay lập tức bằng nước sạch
– Dùng nước máy, nước muối sinh lý, hoặc bất kỳ nguồn nước sạch nào có sẵn.
– Rửa liên tục trong ít nhất 15–20 phút, mở to mắt, đảo nhãn cầu để nước cuốn trôi độc tố ở mọi ngóc ngách.
– Không chà xát mắt – điều này làm tổn thương giác mạc thêm. - Không nhỏ bất kỳ loại thuốc nhỏ mắt nào (kể cả kháng sinh hay corticoid)
– Việc dùng thuốc bừa bãi có thể che lấp triệu chứng hoặc làm nặng thêm tổn thương. - Che mắt nhẹ nhàng bằng gạc sạch (nếu cần di chuyển)
– Tránh ánh sáng mạnh, không băng kín – giữ thoáng để giảm áp lực. - Đến cơ sở y tế có chuyên khoa mắt trong vòng 1–2 giờ
– Ngay cả khi triệu chứng thuyên giảm sau khi rửa, bạn vẫn cần được soi đèn khe (slit lamp) để đánh giá tổn thương giác mạc.
– Bác sĩ có thể kê thuốc kháng sinh nhỏ mắt phòng bội nhiễm, thuốc giãn đồng tử giảm co quắp, hoặc điều trị hỗ trợ tái tạo biểu mô giác mạc.
Dấu hiệu cảnh báo cần can thiệp khẩn cấp
Bạn cần nhập viện ngay nếu xuất hiện:
– Mắt sưng nề nặng, không mở được
– Mất thị lực đột ngột hoặc nhìn thấy quầng sáng, bóng mờ lan rộng
– Cảm giác có dị vật xuyên sâu hoặc đau nhói trong hốc mắt
– Sốt, mủ tiết ra từ mắt – dấu hiệu nhiễm trùng thứ phát
Trong nhiều ca tôi từng gặp, bệnh nhân chủ quan vì “rửa rồi thấy đỡ”, nhưng 2–3 ngày sau mới đến khám thì đã có loét giác mạc nông, phải điều trị kéo dài hàng tuần.
Phòng tránh thế nào khi làm việc gần môi trường có rắn?
– Khi phát quang bụi rậm, dọn vườn, luôn đeo kính bảo hộ kín (kính râm thông thường không đủ).
– Tránh đứng thẳng đối diện với đầu rắn – chúng thường phun nọc về phía mặt.
– Không cố bắt, trêu chọc hoặc dồn rắn vào góc – điều này kích hoạt phản xạ phun nọc.
Tổn thương mắt do nọc rắn hổ mang không gây tử vong, nhưng nguy cơ mù lòa hoàn toàn có thật nếu bỏ qua xử trí ban đầu. Quy tắc vàng là: “Rửa – Rửa – Rửa, rồi đi khám ngay”. Đừng chờ đợi, đừng tự chữa – 15 phút rửa mắt đúng cách có thể cứu được thị lực của bạn. Nếu bạn đang ở vùng nông thôn, hãy gọi người thân đưa đến trạm y tế gần nhất ngay cả giữa đêm khuya. Mắt không chờ được đến sáng mai.
