Tai biến mạch máu não là một trong những vấn đề sức khỏe nghiêm trọng có thể gặp, ảnh hưởng trực tiếp đến hệ thống mạch máu và não. Đây không chỉ là một bệnh lý phổ biến mà còn đầy nguy hiểm nếu không được nhận diện và điều trị kịp thời. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về những triệu chứng cảnh báo, những biện pháp phòng tránh cũng như điều trị tai biến mạch máu não cần thiết.
Menu xem nhanh:
1. Tai biến mạch máu não là căn bệnh như thế nào?
Tai biến mạch máu não hay còn được gọi là đột quỵ (stroke) là một tình trạng cực kỳ nguy hiểm, xảy ra khi mạch máu não bị tắc nghẽn hoặc nứt vỡ, dẫn đến mất lưu thông máu đột ngột đến một khu vực của não.
Bệnh có thể xuất phát từ cục máu đông tạo thành gây tắc nghẽn mạch máu hoặc từ việc mạch máu nứt vỡ, gây chảy máu trong não. Cả hai tình huống đều dẫn đến tình trạng thiếu máu và dưỡng chất cần thiết, gây tổn thương nặng nề cho tế bào não.
Đây là một tình trạng cấp tính cần cấp cứu kịp thời để giảm nguy cơ tử vong và giảm thiểu hậu quả.
Tai biến mạch máu não là căn bệnh nguy hiểm
2. Phân loại bệnh
2.1. Loại tai biến mạch máu não đột quỵ thiếu máu cục bộ (Nhồi máu não)
– Chiếm hơn 80% số trường hợp tai biến mạch máu não.
– Xảy ra khi mạch máu cung cấp máu cho một phần của não bị thu hẹp hoặc tắc nghẽn bởi cục máu đông.
– Gây tổn thương vùng não do mất máu và dẫn đến các triệu chứng như mất khả năng nói, tê liệt, hoặc khó khăn trong việc di chuyển.
2.2. Loại tai biến mạch máu não đột quỵ xuất huyết não
– Xảy ra khi một mạch máu trong não bị vỡ, làm cho máu chảy vào các khu vực nhỏ của não.
– Có hai loại chính: Xuất huyết nội sọ (trong não) và xuất huyết khoang dưới nhện.
– Gây tổn thương do máu làm áp lực vào mô não xung quanh.
2.3. Cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA)
– Là tình trạng tạm thời mất lưu thông máu, thường chỉ diễn ra trong thời gian ngắn trước khi tự khôi phục.
– Nguyên nhân thường là cục máu đông tạm thời gây tắc nghẽn.
– Được xem là cảnh báo đột quỵ trong tương lai; nếu không được điều trị, có thể dẫn đến đột quỵ trong thời gian ngắn.
3. Nguyên nhân gây bệnh
3.1. Nguyên nhân tai biến mạch máu não đột quỵ thiếu máu cục bộ
Nguyên nhân chính gây tai biến mạch máu não do thiếu máu cục bộ thường xuất phát từ huyết khối hình thành tại các động mạch bị vữa xơ. Các vị trí thường gặp là động mạch cảnh, động mạch sống nền, đặc biệt là động mạch não. Xơ vữa động mạch là một tình trạng mà chất béo tích tụ trong lòng mạch tạo thành các mảng xơ sau đó làm cứng động mạch. Những mảng xơ này vỡ ra tạo điều kiện cho cục máu đông lấp kín lỗ mạch.
Một nguyên nhân khác là thuyên tắc mạch, nơi cục máu đông hình thành ở một vị trí khác trong hệ thống tuần hoàn, thường là từ tim, sau đó di chuyển lên não, gây thuyên tắc mạch máu não. Nguyên nhân chính của thuyên tắc thường là do bệnh lý từ tim, viêm nhiễm, hay thậm chí là ung thư.
Bệnh lý mạch máu não, đặc biệt là những động mạch nằm sâu trong não, cũng có thể dẫn đến đột quỵ thiếu máu cục bộ khi có sự tắc nghẽn.
Hình ảnh đột quỵ thiếu máu cục bộ
3.2. Nguyên nhân tai biến mạch máu não đột quỵ xuất huyết não
Các nguyên nhân gây tai biến mạch máu não do xuất huyết thường liên quan đến:
– Tăng huyết áp: Áp lực máu cao có thể làm suy giảm độ mạch của động mạch, dẫn đến vỡ nứt và xuất huyết.
– Bệnh amyloidosis não: Một tình trạng mà protein amyloid tích tụ trong mô não, làm yếu các động mạch và tăng nguy cơ xuất huyết.
– Rối loạn đông máu: Các vấn đề liên quan đến đông máu, như giảm cơ chế đông máu, có thể gây xuất huyết.
– Điều trị thuốc chống đông máu: Sử dụng thuốc chống đông có thể làm tăng rủi ro xuất huyết.
– Liệu pháp tiêu sợi huyết: Trong điều trị nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ thiếu máu cục bộ, liệu pháp này có thể gây ra xuất huyết não.
– Dị dạng động tĩnh mạch, phình động mạch, các dị tật mạch máu khác: Các tình trạng này tăng nguy cơ xuất huyết.
– Viêm mạch: Nhiễm trùng trong hệ thống mạch máu có thể dẫn đến xuất huyết.
– Khối u tân sinh trong sọ: Sự tăng trưởng của khối u có thể gây áp lực và làm suy yếu động mạch, dẫn đến xuất huyết.
4. Ai có nguy cơ mắc bệnh?
Nguy cơ bị tai biến mạch máu não không chỉ phụ thuộc vào tuổi tác mà còn liên quan đến nhiều yếu tố khác nhau. Dưới đây là những yếu tố ảnh hưởng đến nguy cơ của mỗi người:
– Nguy cơ tăng lên theo tuổi, đặc biệt là từ 55 tuổi trở lên. Ngoài ra bệnh cũng có thể xảy ra ở người trẻ tuổi.
– Đàn ông có nguy cơ mắc bệnh đột quỵ (tai biến mạch máu não) cao hơn so với phụ nữ.
– Huyết áp cao gây áp lực lớn lên động mạch, tăng rủi ro xuất huyết và tắc nghẽn máu.
– Người mắc đái tháo đường thường có nguy cơ cao hơn về đột quỵ.
– Mức cholesterol cao có thể dẫn đến tắc nghẽn động mạch và tăng nguy cơ tai biến mạch máu não.
– Các vấn đề như suy tim, cơ tim giãn nở, bệnh tim bẩm sinh có thể tăng nguy cơ đột quỵ.
– Xơ vữa động mạch, hẹp động mạch cảnh, các vấn đề khác liên quan đến mạch máu có thể làm tăng rủi ro.
– Hội chứng ngưng thở khi ngủ (sleep apnea) có thể tăng nguy cơ gây bệnh.
– Một tình trạng trong đó hồng cầu có hình dạng bất thường, có thể tăng rủi ro hình thành cục máu đông.
– Béo phì liên quan chặt chẽ đến nhiều vấn đề sức khỏe, bao gồm cả đột quỵ.
– Dùng thuốc tránh thai hoặc dùng hormone sau mãn kinh gây tăng nguy cơ đột quỵ ở phụ nữ.
– Nghiện rượu, hút thuốc lá, ít hoạt động thể chất, sử dụng ma túy như cocaine và methamphetamine đều là yếu tố tăng nguy cơ.
5. Dấu hiệu người mắc tai biến mạch máu não
Để nhận biết và đưa ra biện pháp cấp cứu kịp thời cho người bị tai biến mạch máu não, bạn có thể sử dụng hệ thống nhận biết triệu chứng nhanh chóng với B.E.F.A.S.T:
– Balance: Nếu người đó bất ngờ gặp khó khăn trong việc giữ thăng bằng hoặc có vấn đề về phối hợp cơ thể.
– Eye: Mất thị lực hoặc mờ ở một bên hoặc cả hai bên mắt.
– Face: Khuôn mặt méo xệ về một bên hoặc miệng méo sụp xuống.
– Arm: Tê hoặc yếu cánh tay, không giữ được sức mạnh, một bên yếu hơn bên còn lại.
– Speech: Nói chuyện bất ngờ không lưu loát, ngọng, hoặc không thể nói được.
– Time: Hãy đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế có thể điều trị bệnh càng nhanh càng tốt.
BEFAST là dấu hiệu của tai biến mạch máu não
Thời gian là yếu tố quyết định hồi phục và giảm tổn thương, vì vậy hãy đưa người bị tai biến mạch máu não đến cơ sở y tế ngay lập tức khi phát hiện các dấu hiệu trên.
