Bệnh ung thư vòm họng có lây không?

Ung thư vòm họng là một trong những bệnh ung thư vùng đầu – cổ có đặc điểm dịch tễ và cơ chế bệnh sinh phức tạp. Bệnh thường khó phát hiện ở giai đoạn sớm do vị trí giải phẫu đặc biệt và triệu chứng ban đầu nghèo nàn. Việc hiểu rõ nguyên nhân hình thành sẽ giúp bạn trả lời câu hỏi bệnh ung thư vòm họng có lây không?

1. Ung thư vòm họng là gì?

Ung thư vòm họng là bệnh lý ác tính khởi phát từ sự tăng sinh bất thường của các tế bào tại vòm họng – phần trên của họng, nằm ngay phía sau khoang mũi. Ung thư vòm họng (nasopharyngeal carcinoma) là một bệnh hiếm gặp tại Hoa Kỳ, nhưng lại có tỷ lệ mắc cao hơn rõ rệt ở một số khu vực khác trên thế giới, đặc biệt là các quốc gia Đông Nam Á.

Việc phát hiện sớm ung thư vòm họng gặp nhiều khó khăn. Nguyên nhân chủ yếu là do vị trí vòm họng khó tiếp cận khi thăm khám, đồng thời ở giai đoạn đầu bệnh thường không biểu hiện triệu chứng rõ ràng.

Điều trị ung thư vòm họng thường dựa trên xạ trị, hóa trị hoặc phối hợp cả hai phương pháp, tùy thuộc vào giai đoạn bệnh và tình trạng cụ thể của từng người. Người bệnh nên trao đổi kỹ với bác sĩ hoặc chuyên gia y tế để lựa chọn phác đồ điều trị phù hợp và hiệu quả nhất.

2. Nguyên nhân gây ra ung thư vòm họng

2.1. Nhiễm virus Epstein–Barr (EBV)

Nhiều nghiên cứu đã tìm hiểu vai trò của virus Epstein-Barr (EBV) trong việc hình thành ung thư vòm họng, nhưng vẫn còn nhiều khía cạnh cần được làm rõ. EBV là virus khá phổ biến, đặc biệt ở các nước phát triển, và hầu hết người nhiễm chỉ mắc bệnh tăng bạch cầu đơn nhân nhiễm trùng (mononucleosis). Trong những trường hợp này, hệ miễn dịch thường nhận biết và kiểm soát virus hiệu quả, giúp người bệnh hồi phục hoàn toàn mà không để lại di chứng lâu dài.

Tuy nhiên, trong một số trường hợp, DNA của EBV có thể xâm nhập vào DNA của các tế bào vùng mũi họng. DNA là thành phần di truyền trong mỗi tế bào, quyết định hoạt động, sự phát triển và phân chia của tế bào. Khi EBV xâm nhập, DNA của virus có thể làm rối loạn cơ chế điều hòa bình thường, khiến tế bào vòm họng phân chia và tăng sinh bất thường.

Dù vậy, nhiễm EBV đơn thuần hiếm khi gây ung thư vòm họng. Nguy cơ ung thư thường xuất hiện khi nhiều yếu tố khác kết hợp, như hút thuốc, tác nhân môi trường và yếu tố di truyền.

2.2. Yếu tố di truyền

Một số bằng chứng khoa học cho thấy việc thừa hưởng những đặc điểm mô hoặc kiểu gen nhất định có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư vòm họng. Do các loại mô này có liên quan chặt chẽ đến chức năng của hệ miễn dịch.

Nhiều nhà nghiên cứu cho rằng phản ứng miễn dịch bất thường của cơ thế đối với nhiễm EBV có thể đóng vai trò nhất định trong cơ chế sinh ung thư. Tuy nhiên, mối liên hệ cụ thể giữa các yếu tố di truyền này và nguy cơ ung thư vòm họng vẫn đang tiếp tục được nghiên cứu và làm rõ.

2.3. Nhiễm virus Human Papilloma Virus (HPV)

Ngoài EBV, virus Human Papilloma Virus (HPV) cũng được xem là một yếu tố nguy cơ tiềm tàng liên quan đến ung thư vùng đầu – cổ, trong đó có ung thư vòm họng. Một số chủng HPV có khả năng gây biến đổi ác tính tế bào thông qua việc can thiệp vào cơ chế kiểm soát chu kỳ tế bào.

Tuy nhiên, nhiều người băn khoăn Bệnh ung thư vòm họng có lây không, các chuyên gia khẳng định rằng ung thư vòm họng không phải là bệnh truyền nhiễm trực tiếp và nguy cơ phát triển ung thư còn phụ thuộc vào sự kết hợp của nhiều yếu tố khác, bao gồm nhiễm virus, yếu tố di truyền và môi trường.

2.4. Chế độ ăn uống với một số loại thực phẩm nhất định

Chế độ ăn giàu cá và thịt ướp muối đã được ghi nhận có liên quan đến nguy cơ tăng mắc ung thư vòm họng. Các nghiên cứu cho thấy quá trình bảo quản thực phẩm bằng cách ướp muối có thể tạo ra những hợp chất hóa học gây tổn thương DNA. Khi DNA bị tổn hại, khả năng kiểm soát sự tăng trưởng và sinh sản của tế bào bị rối loạn, từ đó góp phần thúc đẩy quá trình hình thành ung thư, đặc biệt trong bối cảnh có nhiễm EBV.

3. Bệnh ung thư vòm họng có lây không?

Bệnh ung thư vòm họng có lây không câu trả lời là KHÔNG. Ung thư vòm họng không thuộc nhóm bệnh lây nhiễm và không thể truyền từ người bệnh sang người lành thông qua các hoạt động tiếp xúc hằng ngày như dùng chung bữa ăn, giao tiếp, ho, hay tiếp xúc da kề da. Bản chất của tế bào ung thư là sự biến đổi bất thường xảy ra trong cơ thể từng cá nhân, vì vậy chúng không có khả năng tự lan truyền trực tiếp giữa người với người.

Tuy nhiên, nguy cơ mắc ung thư vòm họng có thể tăng gián tiếp thông qua tình trạng nhiễm một số loại virus, trong đó đáng chú ý là virus Human Papillomavirus (HPV), đây là một tác nhân đã được chứng minh có liên quan đến nhiều loại ung thư vùng đầu – cổ.

HPV chủ yếu lây truyền qua quan hệ tình dục không an toàn, bao gồm cả quan hệ bằng miệng (oral sex). Khi nhiễm HPV, đặc biệt là các chủng nguy cơ cao, virus có thể gây biến đổi bất thường trong tế bào, từ đó làm gia tăng nguy cơ phát triển ung thư, trong đó có ung thư vòm họng.

Do không phải là bệnh lây nhiễm, ung thư vòm họng không truyền trực tiếp từ người sang người. Y văn chỉ ghi nhận rất hiếm trường hợp ung thư xảy ra liên quan đến ghép tạng từ người hiến tạng từng mắc ung thư, đây là những tình huống đặc biệt, được kiểm soát chặt chẽ trong y học hiện đại.

Mặc dù không lây truyền giữa người với người, ung thư vòm họng có khả năng xâm lấn và di căn trong cơ thể theo ba con đường chính:

Tại chỗ (xâm lấn tại vùng): Khối u lan rộng từ vị trí khởi phát sang các mô và cơ quan lân cận trong vùng đầu – cổ.
Đường bạch huyết: Tế bào ung thư xâm nhập vào hệ thống bạch huyết và di chuyển theo các mạch bạch huyết đến các hạch hoặc cơ quan khác trong cơ thể.
Đường máu: Tế bào ung thư xâm nhập vào hệ tuần hoàn, theo dòng máu đến những cơ quan xa và hình thành các ổ di căn mới.

Hiện chưa có cách nào phòng ngừa tuyệt đối ung thư vòm họng, nhưng có thể giảm nguy cơ bằng một số biện pháp. Tránh hút thuốc và hạn chế rượu bia. Phòng lây nhiễm các virus nguy cơ cao như EBV (qua nước bọt, máu, ghép tạng) và HPV (qua quan hệ tình dục; đã có vaccine một số chủng). Hạn chế thực phẩm muối, lên men lâu như cá, thịt muối vì có thể gây tổn thương DNA. Ngoài ra, nên tầm soát ung thư vòm họng định kỳ, đặc biệt với người có nhiều yếu tố nguy cơ, để phát hiện sớm và điều trị hiệu quả.

Tóm lại, các chuyên gia khẳng định rằng ung thư vòm họng không phải là bệnh truyền nhiễm trực tiếp giữa người với người. Mặc dù một số virus như EBV hay HPV liên quan đến nguy cơ phát triển ung thư vòm họng có thể lây lan, nhưng chính việc nhiễm virus không đồng nghĩa với việc sẽ mắc ung thư. Do đó, ung thư vòm họng có lây không? câu trả lời là KHÔNG và nguy cơ bệnh hình thành còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác như di truyền, môi trường và lối sống.

Nguồn tài liệu tham khảo: Cancer, Mayoclinic