Kết mạc mắt là gì? Các bệnh lý phổ biến và hướng điều trị

Kết mạc mắt là lớp màng mỏng trong suốt bao phủ lòng trắng và mặt trong mí mắt, giúp bảo vệ mắt khỏi bụi bẩn, vi khuẩn và khô rát. Khi kết mạc bị tổn thương hoặc viêm, mắt dễ đỏ, ngứa, chảy nước, thậm chí ảnh hưởng thị lực nếu không được chăm sóc và điều trị kịp thời.

1. Kết mạc mắt là gì?

Kết mạc mắt là lớp màng mỏng, trong suốt bao phủ phần lòng trắng của mắt và mặt trong của mí mắt. Mặc dù rất mảnh, nhưng kết mạc đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ bề mặt nhãn cầu khỏi các tác nhân gây hại từ môi trường.

1.1. Vị trí và cấu tạo của kết mạc mắt

Bề mặt kết mạc chứa nhiều mạch máu nhỏ và tuyến tiết nhầy, giúp giữ ẩm và bảo vệ mắt khỏi vi khuẩn, bụi bẩn. Kết mạc gồm ba phần chính:

– Kết mạc mi: Lót mặt trong của mí mắt.

– Kết mạc cùng đồ: Là vùng nối giữa kết mạc mi và kết mạc nhãn cầu, giúp mắt cử động linh hoạt.

– Kết mạc nhãn cầu: Phủ lên phần củng mạc, trong suốt để ánh sáng có thể truyền qua đến giác mạc.

1.2. Chức năng của kết mạc trong việc bảo vệ mắt

– Giữ ẩm và bôi trơn bề mặt mắt: Tuyến nhầy trong kết mạc tiết ra chất nhầy giúp phân bố nước mắt đều, tránh khô rát.

– Bảo vệ khỏi vi sinh vật và bụi bẩn: Kết mạc là hàng rào đầu tiên ngăn chặn vi khuẩn, virus và các dị vật nhỏ xâm nhập.

– Hỗ trợ miễn dịch: Chứa nhiều tế bào miễn dịch giúp phát hiện và phản ứng nhanh khi có tác nhân gây viêm hoặc dị ứng.

Nhờ kết mạc hoạt động ổn định, đôi mắt luôn duy trì được độ ẩm, trong sáng và khỏe mạnh.

2. Những yếu tố có thể gây tổn hại đến kết mạc mắt

Kết mạc mắt rất nhạy cảm nên dễ bị tổn thương bởi nhiều yếu tố khác nhau. Sự kích ứng, viêm hoặc nhiễm trùng tại kết mạc có thể xảy ra do tác động từ vi sinh vật, môi trường, hoặc thói quen sinh hoạt không đúng cách.

2.1. Tác nhân gây viêm, kích ứng hoặc nhiễm trùng

– Vi khuẩn và virus: Là nguyên nhân phổ biến gây viêm kết mạc cấp (đau mắt đỏ). Vi khuẩn như Staphylococcus, Streptococcus, hoặc virus như Adenovirus có thể làm mắt đỏ, ngứa và chảy dịch.

– Dị nguyên: Phấn hoa, lông thú, bụi mịn hay mỹ phẩm dễ gây phản ứng dị ứng, làm mắt sưng đỏ và ngứa.

– Chất hóa học hoặc khói bụi: Tiếp xúc với hóa chất, nước hồ bơi có clo hoặc khói thuốc lá đều có thể khiến kết mạc bị kích ứng.

– Lạm dụng kính áp tròng: Đeo kính quá lâu, không vệ sinh đúng cách khiến vi khuẩn dễ phát triển, gây viêm hoặc trầy xước kết mạc mắt.

2.2. Thói quen sinh hoạt và yếu tố môi trường ảnh hưởng

– Dụi mắt thường xuyên: Khi tay không sạch, vi khuẩn dễ xâm nhập làm tổn thương kết mạc.

– Môi trường khô hoặc ô nhiễm: Làm giảm độ ẩm tự nhiên của mắt, gây khô rát và viêm nhẹ.

– Thiếu ngủ, làm việc nhiều với màn hình: Khiến mắt mỏi, giảm tiết nước mắt, kết mạc dễ bị khô và kích ứng.

– Sử dụng mỹ phẩm quanh mắt không an toàn: Có thể gây tắc tuyến nhầy hoặc dị ứng tại vùng kết mạc.

3. Các bệnh lý thường gặp ở kết mạc mắt

Kết mạc mắt là vùng dễ bị ảnh hưởng bởi các yếu tố bên ngoài, do đó nhiều bệnh lý có thể phát sinh nếu không chăm sóc và bảo vệ đúng cách. Dưới đây là những bệnh phổ biến nhất liên quan đến kết mạc:

3.1. Viêm kết mạc mắt (đau mắt đỏ)

Viêm kết mạc là tình trạng lớp màng kết mạc bị viêm, thường do virus, vi khuẩn hoặc dị ứng. Bệnh có thể xảy ra ở một hoặc cả hai mắt với các triệu chứng đặc trưng như đỏ mắt, ngứa rát, chảy nước mắt, sưng mí và có dử. 2 nguyên nhân gây viêm kết mạc mắt là:

– Trường hợp do virus hoặc vi khuẩn: Người bệnh có thể thấy mắt tiết dịch bất thường – màu vàng hoặc xanh (nếu do vi khuẩn), hoặc chảy nước mắt trong, lan nhanh giữa các thành viên trong gia đình (nếu do virus).

– Trường hợp do dị ứng: Thường gặp ở người có cơ địa nhạy cảm, dễ kích ứng khi tiếp xúc với phấn hoa, bụi, lông thú hoặc mỹ phẩm, gây ngứa mắt dữ dội và sưng đỏ mí.

Cả hai đều cần được thăm khám để xác định nguyên nhân và điều trị phù hợp.

3.2. Mộng mắt, mộng thịt

Là sự phát triển bất thường của mô kết mạc lan dần lên giác mạc, thường do tia UV, gió, bụi hoặc môi trường khô nóng. Ban đầu chỉ là cảm giác cộm, sau đó mộng phát triển che phủ giác mạc gây mờ, nhòe thị lực. Nếu mộng tiến triển, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật cắt bỏ.

3.3. Xuất huyết kết mạc mắt

Xảy ra khi mạch máu nhỏ dưới kết mạc bị vỡ, khiến mắt đỏ một vùng nhưng không đau, không chảy dịch. Nguyên nhân có thể do ho mạnh, hắt hơi, chấn thương nhẹ hoặc tăng huyết áp. Thông thường, máu sẽ tự hấp thụ trong 1-2 tuần và không để lại di chứng.

4. Cách điều trị các bệnh lý kết mạc

Điều trị các bệnh lý kết mạc mắt cần dựa trên nguyên nhân cụ thể. Việc tự ý dùng thuốc nhỏ mắt có thể khiến tình trạng nặng hơn, đặc biệt khi có nhiễm khuẩn hoặc dị ứng nặng.

4.1. Điều trị bằng thuốc

– Trường hợp viêm kết mạc do vi khuẩn: Bác sĩ thường chỉ định thuốc nhỏ mắt hoặc mỡ tra kháng sinh giúp loại bỏ vi khuẩn gây bệnh.

– Viêm kết mạc do virus: Chủ yếu điều trị triệu chứng, kết hợp nhỏ nước muối sinh lý, nước mắt nhân tạo và đảm bảo vệ sinh để tránh lây lan.

– Viêm kết mạc dị ứng: Sử dụng thuốc kháng histamin, thuốc nhỏ chống dị ứng hoặc corticosteroid liều thấp (theo chỉ định bác sĩ) giúp giảm ngứa và sưng đỏ.

– Mộng mắt, mộng thịt: Ở giai đoạn sớm, bác sĩ có thể kê thuốc nhỏ chống viêm, bôi trơn; nếu mộng phát triển che giác mạc, sẽ cần phẫu thuật cắt bỏ.

– Xuất huyết kết mạc: Thông thường không cần điều trị, chỉ cần theo dõi, tránh dụi mắt, nhỏ nước muối sinh lý để làm sạch.

4.2. Chăm sóc hỗ trợ tại nhà

– Giữ vệ sinh mắt sạch sẽ: Rửa tay trước khi chạm vào vùng mắt, dùng khăn riêng, không dùng chung mỹ phẩm hoặc kính áp tròng.

– Sử dụng nước muối sinh lý hoặc nước mắt nhân tạo 2-3 lần mỗi ngày để làm dịu và rửa trôi bụi bẩn.

– Tránh dụi mắt, tránh khói bụi và nguồn lây bệnh.

– Đeo kính mát khi ra ngoài để hạn chế tác động của tia UV và gió bụi.

Kết mạc mắt là lớp màng mỏng nhưng đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ và duy trì sức khỏe cho đôi mắt. Khi kết mạc bị viêm hoặc tổn thương, người bệnh có thể gặp các triệu chứng khó chịu như đỏ mắt, ngứa, chảy nước mắt hay giảm thị lực tạm thời. Hãy chủ động giữ vệ sinh mắt sạch sẽ, tránh khói bụi, dùng kính bảo hộ khi ra ngoài và khám chuyên khoa mắt định kỳ. Một đôi mắt khỏe mạnh bắt đầu từ việc chăm sóc kết mạc đúng cách mỗi ngày.