Cảnh giác thoái hóa võng mạc do cận thị

Thoái hóa võng mạc do cận thị là một biến chứng đáng lo ngại của cận thị, đặc biệt ở những người cận thị nặng. Đây là vấn đề có thể dẫn đến suy giảm thị lực vĩnh viễn nếu không được phát hiện và theo dõi đúng cách. Nhiều cơ quan y tế và chuyên gia nhãn khoa quốc tế, trong đó có American Academy of Ophthalmology – AAO và National Eye Institute – NEI (NIH, Hoa Kỳ), đều cảnh báo rằng cận thị nặng làm tăng nguy cơ tổn thương võng mạc và các biến chứng như bong rách võng mạc hoặc thoái hóa điểm vàng.

1. Vì sao cận thị có thể gây thoái hóa võng mạc?

Cận thị, về bản chất, thường là do trục nhãn cầu dài bất thường, khiến hình ảnh hội tụ trước võng mạc. Khi trục nhãn cầu dài bất thường, lớp mô võng mạc cùng mạch máu nuôi dưỡng nó bị kéo giãn, mỏng đi và dễ tổn thương. Những thay đổi cấu trúc này chính là nền tảng dẫn tới thoái hóa võng mạc ở người cận thị nặng.

Các tổng quan khoa học về thoái hóa võng mạc do cận thị nặng đăng tải trên PubMed Central (PMC – Thư viện Y sinh Quốc gia Hoa Kỳ) cho thấy mối liên hệ chặt chẽ giữa độ cận cao, trục nhãn cầu dài và nguy cơ thoái hóa võng mạc, đặc biệt là thoái hóa vùng hoàng điểm. Tài liệu này cũng mô tả vai trò của sự mỏng đi của lớp biểu mô sắc tố võng mạc và lớp mạch máu hắc mạc trong tiến trình bệnh.

Ngoài yếu tố cơ học, các báo cáo của International Myopia Institute (IMI) nhấn mạnh rằng rối loạn vi tuần hoàn và suy giảm nuôi dưỡng mô võng mạc ở người cận thị nặng là những yếu tố góp phần làm thoái hóa võng mạc theo thời gian.

2. Quá trình thoái hóa võng mạc cận thị diễn ra như thế nào?

Quá trình thoái hóa võng mạc do cận thị thường tiến triển âm thầm trong nhiều năm. 

Ở giai đoạn sớm, người bệnh có thể chỉ xuất hiện những vùng thoái hóa nhẹ hoặc teo khu trú ở đáy mắt mà chưa có triệu chứng rõ rệt. 

Khi bệnh tiến triển, các tổn thương võng mạc lan rộng và nặng hơn, ví dụ như mở rộng vùng teo lan tỏa, sự xuất hiện các vùng teo rải rác, hoặc các vết “nứt” trong lớp đệm võng mạc – những thay đổi này được mô tả rõ trong nghiên cứu theo dõi tiến triển 4 năm của người cận thị nặng trên JAMA Ophthalmology. Trong nghiên cứu này, thoái hóa võng mạc phát triển với nhiều loại tổn thương khác nhau, và mở rộng thoái hóa lan tỏa là dạng tiến triển phổ biến nhất trong thời gian 4 năm theo dõi ở nhóm trẻ cận nặng.

3. Cách nào hạn chế thoái hóa võng mạc do cận thị? Tầm soát như thế nào để dự phòng nguy cơ?

3.1. Cách nào hạn chế thoái hóa võng mạc do cận thị?

Hạn chế thoái hóa võng mạc do cận thị cần bắt đầu từ việc kiểm soát tiến triển cận thị, đặc biệt ở trẻ em và thanh thiếu niên. National Eye Institute (NIH) nhấn mạnh rằng tăng thời gian hoạt động ngoài trời, hạn chế nhìn gần kéo dài và theo dõi thị lực định kỳ có vai trò quan trọng trong làm chậm tiến triển cận thị.

Một điểm quan trọng thường được các tổ chức nhãn khoa quốc tế lưu ý là phẫu thuật khúc xạ (LASIK, PRK…) không làm giảm nguy cơ thoái hóa võng mạc do cận thị, vì trục nhãn cầu dài vẫn không thay đổi. Thông tin này được nhấn mạnh trong nhiều tài liệu giáo dục sức khỏe mắt của AAO và NEI, nhằm giúp người bệnh hiểu đúng và tiếp tục theo dõi võng mạc sau phẫu thuật.

3.2. Tầm soát như thế nào để dự phòng nguy cơ?

Ở người đã có cận thị trung bình đến cao, việc tầm soát định kỳ bằng soi đáy mắt và các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh như OCT được khuyến nghị rộng rãi trong các tài liệu chuyên môn. Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị một số bệnh dịch kính – võng mạc của Bộ Y tế Việt Nam ban hành theo Quyết định 4928/QĐ-BYT năm 2019 cũng nêu rõ vai trò của khám đáy mắt nhằm phát hiện sớm tổn thương võng mạc có nguy cơ gây giảm thị lực.

Thoái hóa võng mạc do cận thị là biến chứng nguy hiểm nhưng có thể phát hiện sớm và theo dõi hiệu quả nếu người bệnh được tầm soát đúng cách. Các tài liệu từ American Academy of Ophthalmology, National Eye Institute (NIH), International Myopia Institute và hướng dẫn chính thức của Bộ Y tế Việt Nam đều thống nhất rằng kiểm soát tiến triển cận thị, khám mắt định kỳ và can thiệp kịp thời là chìa khóa giúp giảm nguy cơ mất thị lực. Đối với người cận thị cao, chủ động theo dõi võng mạc không chỉ là khuyến nghị, mà là yêu cầu cần thiết để bảo vệ thị lực lâu dài.

Nguồn tham khảo: thuvienphapluat.vn; nei.nih.gov; jamanetwork.com; pmc.ncbi.nlm.nih.gov